مننژیت در کودکان چیست و چگونه از بروز آن جلوگیری کنیم؟

ستاره | سرویس سلامت – به عفونت و التهاب مننژ‌ها یا پرده‌های محافظی که مغز و نخاع را پوشانده‌اند مننژیت می‌گویند. مننژیت می‌تواند با بی رحمی به کودک شما حمله کند و او را مبتلا سازد. بر اساس گزارش آکادمی کودکان امریکا، نوزادان زیر دو ماه بیشتر در خطر ابتلا به مننژیت هستند.

انواع مننژیت

مننژیت ممکن است در کودکان زیر دو سال و یا کودکان بزرگتر ایجاد شود و دو نوع اصلی دارد:

1. مننژیت باکتریایی  که بیشتر نوزادان (حدود ۲ تا ۳ ماهه) را تحت تاثیر قرار می‌دهد که این ویروس باید با جدیت درمان شود در غیر اینصورت ممکن است منجر به ناشنوایی، ناتوانایی ذهنی و یا حتی مرگ نوزاد شود.
2. مننژیت ویروسی که در کودکان بالای ۵ سال ایجاد می‌شود. این مننژیت شایع‌تر و خطرناک‌تر است و معمولآً حدود ۱۰ روز طول می‌کشد.

علل مننژیت در کودکان چیست؟

کودکانی که در چند سال اول زندگی به بیماری سپتیسمی و پنومونی (ذات الریه) دچار می‌شوند. ممکن است در مرحله بعد به مننژیت مبتلا شوند. مننژیت در کودکان به دلایل زیر رخ می‌دهد:

• یک ویروس و یا باکتری از طریق جریان خون منتقل می‌شود و کودک را آلوده می‌کند.
• مننژیت می‌تواند ناشی از یک عفونت قارچی باشد ولی این معمولاً نادر است.

چه ویروس‌هایی باعث مننژیت می‌شوند؟

تعدادی از ویروس‌هایی که باعث مننژیت در کودکان عبارتند از:

• انتروویروس‌ها که اغلب از طریق تماس با بزاق، مدفوع، ترشحات چشم و بینی شخص آلوده منتقل می‌شود. ابتلا با این ویروس رایج است ولی اکثر افراد یک بیماری ملایمی را تجربه می‌کنند.
• ویروس کوکساکی که این ویروس باعث بیماری دهان و دست و پا می‌شود و معمولاً در نوزادان علت مننژیت است.
• ویروس اوریون و سرخک نیز می‌تواند باعث مننژیت شود که از طریق عطسه و سرفه، صحبت کردن و استفاده از وسایل مشترک منتقل می‌شود. از زمانی که واکسن‌ها معرفی شدند ایجاد این بیماری از طریق این ویروس ها کاهش یافت.
• ویروس نیل غربی یا هر ویروسی که توسط پشه‌ها منتقل شود.
• ویروس هرپس سیمپلکس (ویروس تب خال) که باعث تبخال می‌شود و از طریق بوسیدن کودک می‌تواند به او منتقل شود. 
• ویروس واریسلا زوستر که از طریق تنفس، صحبت کردن و تماس با فرد آلوده منتقل می‌شود.
• آنفولانزا که از طریق عطسه و سرفه و تماس نزدیک با فرد آلوده منتقل می‌شود.

بسیاری از این ویروس‌ها در یک فرد سالم باعث مننژیت نمی‌شوند ولی نوزادان و کودکان در خطر بیشتری هستند؛ بنابراین حفاظت از آن‌ها ضروری است.

چه باکتری‌هایی باعث مننژیت می‌شوند؟

برخی از باکتری هایی که باعث مننژیت در کودکان می‌شوند شامل موراد زیر هستند:

• استرپتوکوکوس گروه B: اگر مادر آلوده باشد ممکن است این باکتری از مادر در هنگام زایمان به نوزاد منتقل شود.
• اشریشیا کلی نیز از مادر در زمان زایمان منتقل می شود و مادر نیز در دوران بارداری از طریق غذای آلوده، آلوده شده است.
• لیستریا که از طریق غذای آلوده پخش می‌شود. اگر مادر در دوران بارداری غذای آلوده بخورد می‌تواند آن را به جنین منتقل کند.
• استرپتوکوک پنومونیه که از طریق عطسه و سرفه کردن منتقل می‌شود.
• نایسریا که از طریق بزاق گسترش می‌یابد.

عوارض مننژیت در کودکان چیست؟

مننژیت می‌تواند عوارض زیادی داشته باشد که باید مراقب باشید. از جمله:

• نابینایی
• ناشنوایی
• کاهش رشد
• مشکلات ماهیچه‌ای
• نارسایی کلیه‌ها و غدد
• تشنج کودک

چگونه کودکان به مننژیت مبتلا می‌شوند؟

در حالی که هنوز هیچ توضیح قطعی برای اینکه چرا کودکان به مننژیت مبتلا می‌شوند، وجود ندارد؛ ولی برخی کارشناسان علت آن را نارسایی سیستم ایمنی بدن کودک می‌دانند. همچینن برخی دلایل احتمالی زیر هم وجود دارد:

• میکروب‌هایی که باعث بیماری در دهان و گلو می‌شوند، ممکن است سبب مننژیت در کودکان شوند.
• در کودکان با سیستم ایمنی ضعیف این بیماری بیشتر است.
• بیماری‌های سلول‌های بنیادی می‌تواند باعث ظهور این بیماری شود.
• نوزادانی که به آسیب‌های سر دچار شده‌اند مستعد این بیماری هستند.
• مادر باردار در صورتی که به ویروس مننژیت مبتلا شود می‌تواند آن را به نوزاد خود منتقل کند.

علائم مننژیت در کودکان چیست؟

علائم مننژیت در کودکان ممکن است در هر کودک متفاوت باشد. ممکن است علائم مننژیت در ابتدا چندان هشداردهنده به نظر نرسند اما بعد از مدتی جدی می‌شود؛ بنابراین باید از این علائم مطلع باشیم تا سریعاً به پزشک مراجعه کنیم. در این جا برخی از علائم مشترک آورده شده است:

• برآمدگی ملاج: نقطه نرم در بالای سر که ممکن است بدلیل افزایش فشار یا مایع در مغز باشد.
• تب: دمای بالای بدن می‌تواند یک علامت عفونت باشد اما برخی از کودکان زیر سه ماه ممکن است حتی تب هم نداشته باشند.

• گرفتگی گردن و یا سفتی گردن، ممکن است نوزاد گردن خود را سفت و یا به سمت عقب نگه دارد.
• تنفس سریع و پی در پی
• بی اشتهایی
• دست و پاهای سرد و با تنه‌ی گرم
• سردرد شدید
• ناتوانی قرار گرفتن در نور 
• حالت تهوع
• استفراغ
• گیجی
• احساس سنگینی سر
• خواب آلودگی شدید که حتی کودک قادر به بیدار شدن نباشد.
• ناتوانی در خوردن و یا نوشیدن
• بثورات و مشکلات پوستی نوزادان مانند نقاط قرمز و یا تیره رنگ بر سطح بدن
• گریه‌های دائمی

اگر احساس می‌کنید نوزاد و یا کودک شما این علائم را دارد، سریعاً او را به پزشک متخصص ببرید تا هر چه سریع‌تر راه‌های تشخیص و درمان شروع شود.

روش‌های تشخیص مننژیت در کودکان توسط پزشک چیست؟

تشخیص مننژیت تنها توسط پزشک امکان پذیر است. تنها پزشک می‌تواند بفهمد که کودک به مننژیت مبتلا شده است یا خیر. پزشک می‌تواند با اسکن‌هایی از کمر، نمونه‌های آزمایش ادرار و خون به وجود مننژیت در کودکان پی ببرد.

روش‌های درمانی برای مننژیت ویروسی چیست؟

در موراد مننژیت‌های ویروسی سیستم ایمنی کودک باید قوی‌تر باشد تا بتواند به خوبی با ویروس مبارزه کند و به درمان جواب بدهد. مننژیت ویروسی به آنتی بیوتیک پاسخ نمی‌دهد. در زیر به روش‌های درمانی برای مننژیت ناشی از ویروس پرداخته شده است:

• داروهای تجویز شده برای نوزاد یا کودک توسط پزشک به موقع مصرف شوند که برخی از داروها برای کاهش تب تجویز می‌شوند.
• داشتن استراحت و آرامش کافی
• ممکن است در دوره درمان، ناهنجاری‌های سلامتی نیز مشاهده شود که در این موراد پزشک را در جریان قرار دهید تا بررسی شود.

روش‌های درمانی برای مننژیت باکتریایی چیست؟

• آنتی بیوتیک‌های قوی برای پاکسازی خون آلوده کودک، تجویز می‌شود.
• بستری شدن کودک برای درمان سریع‌تر ضروری است.

روش های پیشگیری از مننژیت در کودکان چیست؟

• نوزادان باید طبق برنامه واکسیناسیون، واکسن‌های لازم در ماه‌های مشخص و آن‌هایی که پزشک متخصص توصیه می‌کند را دریافت کنند. اگرچه واکسن‌ها از همه موارد مننژیت جلوگیری نمی‌کنند ولی در برابر مننژیت‌های ویروسی و باکتریایی کمک کننده هستند.
  

• • واکسن HIB: این واکسن در ۴،۲ و ۶ ماهگی و مجدداً در ۱۲ و ۱۵ ماهگی به صورت تکی و یا ترکیبی داده می‌شود.
  • واکسن پنوموکوک: این واکسن در ۴،۲ و ۶ ماهگی و دوباره بین ۱۲ و ۱۵ ماهگی داده می‌شود. همچنین کودکان دارای شرایط خاص ممکن است در سن ۲ تا ۵ سالگی نیز دریافت کنند.
  • واکسن مننگوکوک: این واکسن مناسب نوزادان نیست و برای کودکان ۱۱ ساله و بیشتر تجویز می‌شود.
  • واکسن MMR: این واکسن در برابر اوریون، سرخک و سرخچه محافظت می‌کند. این واکسن در ۱۲ تا ۱۵ ماهگی و در ۴ تا ۶ سالگی داده می‌شود.

• اطمینان حاصل کنید که خودتان و کودک روش های بهداشتی فردی را به طرز صحیح به کار می‌برید. از جمله:
  • مطمئن شوید کودک قبل و بعد از غذا خوردن، بازی کردن و توالت رفتن، دست‌هایش را بشوید.
  • در زمان سرفه و یا عطسه کردن، جلوی دهان خود را با دستمال یا پارچه‌ای بپوشانید و از ورود ویروس و یا باکتری به بدن کودک جلوگیری کنید. برخی از وسایل مانند کنترل تلویزیون و اسباب بازی‌ها را ضدعفونی کنید.
  • از وسایل شخصی مانند مسواک و یا حتی خوردنی‌ها و … به صورت مشترک با کودک خود استفاده نکنید.
  • مطمئن شوید در خانه غذاهای آلوده ندارید و هنگام تمیز کردن خانه از دستکش و مواد ضدعفونی کننده استفاده کنید.
  • از گرفتن حشرات و پرندگانی که ممکن است ناقل بیماری باشند، دوری کنید.

روش‌های پیشگیری از مننژیت در نوزادان چیست؟

نوزادان در ابتدای تولد هنوز واکسن‌ها را دریافت نکرده‌اند و از طرفی سیستم ایمنی آن‌ها تکامل نیافته است، بنابراین مستعد بیماری هستند پس توصیه می‌شود از مکان‌ها و افرادی که ممکن است عوامل بیماری را به نوزاد منتقل کنند، دوری کرده و همچنین نکات زیر رعایت شود:

• افرادی که گلو درد دارند، نوزاد را نبوسند.
• نوزاد را از مکان‌های پر جمعیت و شلوغ دور نگه دارید.
• قبل از آماده کردن شیشه شیر نوزاد، دست‌های خود را بشویید.
• از دیگران بخواهید قبل از بغل کردن نوزاد، دست‌هایشان را بشویند.
• زنان باردار باید در فاصله ۳۵ تا ۳۷ هفتگی آزمایش خون برای این بیماری بدهند و در صورت مثبت بودن نتیجه آزمایش آنتی بیوتیک‌های لازم را طبق نظر پزشک برای جلوگیری از انتقال بیماری به نوزاد، دریافت کنند.
• در زمان‌های غروب و سپیده دم، نوزاد را از پشه‌ها دور نگه دارید. اگر به بیرون از خانه رفتید به نوزاد لباس‌های با آستین بلند و پوشش کامل بپوشانید.
• نوزادان را از دود سیگار دور نگه دارید زیرا دود سیگار احتمال ابتلا به بیماری‌های ویروسی و باکتریایی از جمله مننژیت را افزایش می‌دهد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

علائم مننژیت به سرعت می‌تواند به عوامل خطر تبدیل شود به همین دلیل با دیدن کوچک‌ترین نشانه‌ای در نوزاد و یا کودک به پزشک مراجعه شود. در صورت مشاهده بثورات پوستی و یا تب نوزاد و یا خواب آلودگی شدید در کودک خود این علائم را جدی بگیرید. مننژیت در کودکان اگر به موقع تشخیص داده و درمان نشود، خطرناک است بنابراین با دیدن علائم مننژیت سریعاً به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.

برگرفته از: momjunction و medicalnewstoday