نویسنده: محمد علی ارشدی
بروزرسانی: 11 آذر 1400
ستاره | سرویس روانشناسی – من انسانی را نمی‌شناسم که حتی با وجود این که یک سخنور باتجربه حرفه‌ای است، حداقل در سطح کم دچار اضطراب و استرس نشود. البته که من حواسم هست و می‌دانم که تفاوت بسیار زیادی بین یک اضطراب هیجانی معمولی با یک ترس وحشتناک فلج کننده وجود دارد. بدون شک در این مواقع دانستن راهکارهای مقابله با ترس به شما کمک خواهد کرد. اما در این مقاله به بررسی استراتژی‌ها و راهکارهای گوناگون برای بهبود فن بیان پرداخته‌ایم.
راهکارهای بهبود فن بیان
ارتباط چشمی
وقتی صحبت از فن بیان و سخنرانی در جمع می‌شود، شاید بتوان گفت ایجاد یک ارتباط چشمی مناسب کمی سخت است اما باید بدانید ایجاد ارتباط چشمی در سخنرانی باعث می‌شود دیگران به شما اعتماد کنند. اگر از ایجاد ارتباط چشمی می‌ترسید این تمرینات را انجام دهید تا بتوانید ارتباط چشمی مناسب ایجاد نمایید.
اگر احساس می‌کنید که در ایجاد ارتباط چشمی مشکل دارید، در یک ویدئو خودتان را تماشا کنید و ببینید توجهتان به کدام سمت اتاق بیشتر بوده است. به این نکته توجه کنید تا بتوانید توجهتان را به صورت متعادل در جهت‌های گوناگون پخش نمایید.
بیان و تلفظ
این که چگونه کلمات را بیان و تلفظ می‌کنید از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است چرا که خیلی مهم است افراد بتوانند حرف شما را متوجه شوند اما اگر دچار استرس باشید، سریع‌تر و سریع‌تر حرف می‌زنید تا جایی که دیگر نتوانید کلمات را صحیح ادا کنید و در نتیجه وضوح صحبت شما تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
ابتدا دندان‌های خود را نشان دهید! برای این که صدایی به وجود بیاید شما باید دهانتان را باز کنید تا هوا به صورت کامل حرکت کند بنابراین اگر متوجه شدید که با سرعت زیاد در حال صحبت کردن هستید سعی کنید دندانتان را نشان دهید! منظورمان از نشان دادن دندان این است که دهانتان را از سمت عرض بیشتر باز کنید. اگر نمی‌دانید که آیا در هنگام صحبت این کار را انجام می‌دهید یا خیر پیشنهاد می‌شود خودتان را در آینه مشاهده کنید. اگر بتوانید یک دوربین بگذارید و ویدئوی صحبت خودتان را با شخص دیگری در ویدئو چت ضبط نمایید که چه بهتر!
نکته بعدی راجع به تلفظ است. در کلاس موسیقی یاد گرفته‌ام که خوانندگانی که شعر می‌خوانند در یک نکته مشابهت دارند و آن این است که حروف را به صورت واضح تلفظ می‌کنند. امتحان کنید! مثلا یک بار کلمه را بدون آن که به حروفش تمرکز کنید، تلفظ نمایید و بار دیگر همان را با دقت و با توجه به تلفظ صحیح تک تک حروف ادا کنید. این تمرین را میتوانید در ذهنتان و یا با صدای بلند انجام دهید که صدای بلند توصیه می‌شود.
فاکتورهای فرازبانی
فاکتورهای فرازبانی یعنی هرچیزی غیر از کلماتی که شما ادا می‌کنید: سرعت، تن و پیچ صدا. سرعت که منظور میزان تندی کلام شماست. تن صدا میزان حجم نسبی صدای شماست (صدای بالا و صدای پایین) و پیچ، بالا و پایین‌های طبیعی صدای شماست. به عنوان مثال در موسیقی خوانندگان با نت‌های بالا و نت‌های پایین می‌خوانند که این نت‌ها پیچ گفته می‌شود. این سه ترکیبی از هیجان، اعتماد به نفس و قدرت را در طول سخنرانی نمایش می‌دهد.
این فاکتورهای فرازبانی مانند یک ترن هوایی صوتی هستند. در یک شهربازی هیجان‌انگیز شما بالا و پایین، پیچ و خم، کجی و راستی و … را در مسیرهایی مانند ترن هوایی مشاهده می‌کنید. به همین صورت صدا نیز باید تنوع بسیار خوبی در سرعت، تن و پیچ داشته باشد.
هیچ کس دوست ندارد به صدای یکنواخت گوش دهد. شما نیز حتما کسانی را می‌شناسید که پشت یک تریبون بدون حرکت می‌ایستند و کاملا یکنواخت صحبت می‌کنند و همچنین حتما تجربه این را دارید که در آن سخنرانی خسته شده باشید. در یک کلام باید با صدای جذاب و گیرا مطالب خود را ارائه دهید.
موانع غیر کلامی
استفاده از فضا در سخنرانی از اهمیت بالایی برخوردار است. بیشتر افراد ظاهرا از فضا استفاده می‌کنند؛ به عنوان مثال در اتاق راه می‌روند، استیج را نگاه می‌کنند و حرکات ناگهانی انجام می‌دهند.
اینگونه نباشید! فضا را ارزیابی کنید و ببینید چه موانعی بین خودتان و مخاطبانتان وجود دارد و در نهایت چگونه میتوانید از فضایی که در اختیار دارید به بهترین نحو برای ارائه خودتان بهره ببرید. فضا و محوطه را ارزیابی کنید و ببینید چگونه میتوانید به بهترین شکل با مخاطبتان ارتباط برقرار کنید و در یک جمله کلامتان را از دریچه ارتباط با مخاطبتان ارائه دهید نه از دریچه قدرت! به هیچ وجه موانع غیر کلامی غیر ضروری بین خودتان و مخاطبتان نگذارید.
حرکات و حالت بدن
شاید به جز چند سخنور حرفه‌ای بیشتر کسانی که در جمع سخنوری می‌کنند هنوز هم در نحوه ایستادن مشکل دارند. اگر بدن شما در یک حالت ساده و ثابت قرار بگیرد نمی‌توانید احساساتتان را منتقل کنید بنابراین باید به زبان بدن خود نیز توجه داشته باشید.
باید حرکات بدن شما و کلام شما در یک راستا قرار گیرد. به عنوان مثال اگر شما در حال برشمردن یک لیست هستید باید حواستان باشد که عددی که بیان می‌کنید با عددی که از طریق دستانتان نشان می‌دهید یکی باشد. اگر شما بر روی استیج و یا در اتاق در حال حرکتید باید حرکتتان هدفمند باشد. فقط به خاطر این که حرکتی انجام داده باشید حرکت نکنید و به جای آن در جهت هدفی مشخص مانند تغییر نکته، داستان و یا کاراکتر حرکت کنید.
اجازه ندهید حرکات شما راهی برای فرار بدن شما از نیروی عصبی باشد. سریع و سنگین قدم نزنید، رقص هولا نداشته باشید، دائما جای خود را عوض نکنید و شوخی‌های بیجا نداشته باشید. حرکات بدن خود را جوری تنظیم کنید که طبیعی و هدفمند باشد.
نکات کوتاه و موثر در تمرین فن بیان
بهترین راه برای بهبود فن بیان شما در جمع این است که بروید و در جمع صحبت کنید و سپس خودتان را در ویدئو ببینید تا بتوانید نحوه ارائه خودتان را آنالیز نمایید.
یک: برای تمرین پیش از ارائه، ابتدا مطالب خودتان را به صورت صوتی ضبط کنید و به فاکتورهای فرازبانی و نیز نحوه ادا کردن و تلفظ کلمات دقت کنید و ببینید که آیا توانسته‌اید احساساتتان را در صدای ضبط شده منتقل کنید؟ اگر پاسخ منفی است سعی کنید آن را بهبود بخشید.
دو: سپس مطالب خودتان را به صورت ویدئویی ضبط کنید و ویدئوی ارائه خود را بدون صدا تماشا نمایید. زمانی که ویدئوی خود را مشاهده می‌کنید نسبت به حرکات بدن خودتان دقت کنید. در این حالت متوجه خواهید شد که آیا به عنوان مثال فقط در یک سمت اتاق ایستاده‌اید و یا به یک سمت اتاق بیشتر نگاه کرده‌اید و حرکات بدنتان در این راستا قرار داشته یا نه بالعکس توانسته‌اید نگاه خود را بین مخاطبانتان تقسیم کنید و در نقاط گوناگون بایستید.
سه: در نهایت ویدئو را با صدای باز گوش دهید. در این حالت شما به صورت یک پکیج کامل خواهید دید که افراد و مخاطبان شما دقیقا چه چیزی می‌بینند و چه چیزی می‌شنوند و از این رو میتوانید آن را بهبود بخشید.
آیا شما خودتان را فردی با فن بیان بالا قلمداد می‌کنید؟ چه مولفه‌هایی به شما در این راه کمک کرده است؟ دیدگاه‌های خود را با مخاطبان ستاره درمیان بگذارید.
برگرفته از: entrepreneur
