اعتکاف عملی مستحب است که طی آن فرد به مدت حداقل ۳ روز در مسجد می‌ماند و روزه می‌گیرد. اعتکاف از سنت‌های پیامبر (ص) است و انجام دادن آن شرایط خاصی دارد.
آیا می‌دانید که اعتکاف چیست و چه شرایطی دارد؟ اگر دوست دارید که همه چیز را درباره اعتکاف، زمان برگزاری آن، مکان اعتکاف، تاریخچه آن و شرایط آن بدانید حتماً این مقاله ستاره را بخوانید.
اعتکاف عملی مستحب است که بر اساس آن فرد حداقل ۳ روز در مسجد می‌ماند و روزه می‌گیرد. اعتکاف در شرع به معنی التزام به توقف و درنگ در مسجد به قصد قربت است. اعتکاف از ریشه «عکف» به معنی روی آوردن و بزرگداشت چیزی است و در قرآن نیز در آیات ۱۲۵ سوره بقره، ۱۳۸ سوره اعراف، ۹۷ سوره طه این مفهوم به کار رفته است.
تاریخچه اعتکاف
اعتکاف از جمله سنت‌های پیامبر (ص) است، اما پیش از اسلام هم آیینی مانند اعتکاف در بین اعراب رواج داشته است. پیامبر (ص) برای اولین بار در شهر مدینه و در دهه اول ماه رمضان در مسجد اعتکاف کردند. سال بعد در دهه دوم و سال بعد از آن در دهه سوم این اعتکاف پیامبر (ص) تکرار شد و پیامبر (ص) در این مدت چادری را در مسجد برای خودشان برپا می‌کردند.
درباره سابقه اعتکاف در ایران در دوران صفویه و در شهر‌های اصفهان و قزوین شیخ لطف‌الله میسی چنین می‌گوید: «در قزوین و اصفهان بر اجراى اعتکاف اهتمام ورزیده و هدف ارجاع مردم به نور حقایق و دعا و توسل براى دوام حکومت علوى موسوى بوده است.»
اعمال اعتکاف
اساس اعمال اعتکاف بر روزه‌داری و اقامت در مسجد است و هیچ عبادت خاص دیگری برای آن تعیین نشده است. با این حال افرادی که معتکف می‌شوند برای این که در این مدت بیشترین بهره معنوی را ببرند تا جایی که بتوانند اعمال عبادی انجام می‌دهند.
زمان و مکان اعتکاف
زمان: برای اعتکاف زمان خاصی وجود ندارد، ولی بهترین زمان برای اعتکاف ماه رمضان و خصوصاً دهه سوم آن است. در کشور ما اعتکاف در ایام البیض ماه رجب (یعنی روز‌های ۱۳ تا ۱۵ ماه رجب) انجام می‌شود و در این زمان در بیشتر مساجد کشور این مراسم برگزار می‌شود.
مدت اعتکاف نباید کمتر از ۳ روز باشد و اگر اعتکاف مستحب باشد (یعنی بر اساس نذر و… نباشد) معتکف می‌تواند آن را قطع کند، اما در پایان روز دوم ادامه اعتکاف واجب است و نمی‌توان آن را ترک کرد. منظور از ۳ روز هم از آغاز طلوع فجر روز اول تا غروب آفتاب روز سوم است.
مکان: روایاتی وجود دارد که اعتکاف را مختص مسجدالحرام، مسجدالنبی، مسجد کوفه و مسجد بصره دانسته‌اند، اما روایات دیگری هم هست که اعتکاف در مسجد جامع یا هر مسجدی که امامی عادل در آن نماز جمعه یا جماعت می‌خواند را صحیح دانسته است.
شرایط اعتکاف
شرط اصلی اعتکاف روزه‌دار بودن است؛ بنابراین کسی که نمی‌تواند روزه بگیرد (مثل مسافر، زن حائض یا نفسا، فرد بیمار و کسی که عمداً روزه نمی‌گیرد) اعتکافش صحیح نیست. البته لازم نیست که فرد روزه‌اش را مخصوص اعتکاف بگیرد بلکه می‌تواند در طول اعتکاف روزه قضا یا روزه نذری خودش را بجا آورد.
از دیگر شرایط اعتکاف خارج نشدن از مسجد مگر برای اموری خاص است. مثلاً رفتن به نماز جمعه، تشییع جنازه، اقامه شهادت، عیادت بیمار، رفع نیاز‌های شخصی و یا رفتن به دستشویی. در این موارد خاص هم معتکف نباید در جایی بنشیند و تا جایی که ممکن است نباید در سایه راه برود.
محرمات اعتکاف
در زمان اعتکاف مباشرت جنسی (حتی در حد بوسیدن همسر)، استفاده از عطر، خرید و فروش (مگر برای رفع حاجت)، بحث و دعوا بر سر امور مادی حرام است و علاوه بر باطل کردن اعتکاف موجب کفاره هم می‌شود.
با توجه به این که در ایام اعتکاف باید روزه‌دار باشیم در ایامی که روزه گرفتن حرام است (روز‌های عید فطر و عید قربان) اعتکاف هم حرام می‌باشد.
نویسنده: ابوالفضل ناظمی
بروزرسانی: 18 بهمن 1400
