متن شعر صدای پای آب سپهری

سهراب سپهری (۱۵ مهر ۱۳۰۷ کاشان – ۱ اردیبهشت ۱۳۵۹ تهران) شاعر و نقاش معاصر و یکی از مشهورترین شاعران ایران در سطح جهان است. شعر‌های سهراب سپهری متأثر از عرفان شرقی هستند. صدای پای آب نام پنجمین کتاب از هشت کتاب سهراب سپهری است و برای اولین بار در سال ۱۳۴۴ در مجله آرش، دوره دوم، شماره سه، منتشر شد. این کتاب شامل شعری به همین نام و به نوعی زندگینامه عارفانه شاعرانه سهراب است. شاعر از پیشینه خانوادگی خود آغاز می‌کند و با گذر زمان و پخته شدن در جریان زندگی ادامه می‌دهد.

سهراب صدای پای آب را در سال ۱۳۴۳ در یکی از روستا‌های اطراف کاشان به نام چنار سروده و آن را به شب‌های خاموش مادرش تقدیم کرده است. صدای پای آب را خسرو شکیبایی به دکلمه خواند که این اتفاق به محبوبیت این شعر میان عامه مردم افزود. متن شعر زیبای صدای پای آب را در مطلب حاضر بخوانید.

متن کامل شعر صدای پای آب سهراب سپهری

صدای پای آب، نثار شب‌های خاموش مادرم

اهل کاشانم
روزگارم بد نیست
تکه نانی دارم، خرده هوشی، سر سوزن ذوقی
مادری دارم، بهتر از برگ درخت
دوستانی، بهتر از آب روان؛ و خدایی که در این نزدیکی است:
لای این شب بوها، پای آن کاج بلند
روی آگاهی آب، روی قانون گیاه

من مسلمانم
قبله ام یک گل سرخ
جانمازم چشمه، مهرم نور
دشت سجاده من
من وضو با تپش پنجره‌ها می‌گیرم
در نمازم جریان دارد ماه، جریان دارد طیف
سنگ از پشت نمازم پیداست:
همه ذرات نمازم متبلور شده است
من نمازم را وقتی می‌خوانم
که اذانش را باد، گفته باد سر گلدسته سرو
من نمازم را پی “تکبیره الاحرام” علف می‌خوانم
پی “قد قامت” موج

کعبه ام بر لب آب
کعبه ام زیر اقاقی هاست
کعبه ام مثل نسیم، می‌رود باغ به باغ، می‌رود شهر به شهر

“حجر الاسود” من روشنی باغچه است

اهل کاشانم
پیشه ام نقاشی است:
گاه گاهی قفسی می‌سازم با رنگ، می‌فروشم به شما
تا به آواز شقایق که در آن زندانی است
دل تنهایی تان تازه شود
چه خیالی، چه خیالی، … می‌دانم
پرده ام بی جان است
خوب می‌دانم، حوض نقاشی من بی ماهی است

اهل کاشانم
نسبم شاید برسد
به گیاهی در هند، به سفالینه‌ای از خاک “سیلک”
نسبم شاید، به زنی فاحشه در شهر بخارا برسد

پدرم پشت دو بار آمدن چلچله‌ها، پشت دو برف
پدرم پشت دو خوابیدن در مهتابی
پدرم پشت زمان‌ها مرده است
پدرم وقتی مرد آسمان آبی بود
مادرم بی خبر از خواب پرید، خواهرم زیبا شد
پدرم وقتی مرد، پاسبان‌ها همه شاعر بودند
مرد بقال از من پرسید: چند من خربزه می‌خواهی؟
من از او پرسیدم: دل خوش سیری چند؟

پدرم نقاشی می‌کرد
تار هم می‌ساخت، تار هم می‌زد
خط خوبی هم داشت

باغ ما در طرف سایه دانایی بود
باغ ما جای گره خوردن احساس و گیاه
باغ ما نقطه برخورد نگاه و قفس و آینه بود
باغ ما شاید، قوسی از دایره سبز سعادت بود
میوه کال خدا را آن روز، می‌جویدم در خواب
آب بی فلسفه می‌خوردم
توت بی دانش می‌چیدم
تا اناری ترکی برمیداشت، دست فواره خواهش می‌شد
تا چلویی می‌خواند، سینه از ذوق شنیدن می‌سوخت
گاه تنهایی، صورتش را به پس پنجره می‌چسبانید
شوق می‌آمد، دست در گردن حس می‌انداخت
فکر، بازی می‌کرد
زندگی چیزی بود، مثل یک بارش عید، یک چنار پر سار
زندگی در آن وقت، صفی از نور و عروسک بود
یک بغل آزادی بود
زندگی در آن وقت، حوض موسیقی بود

طفل، پاورچین پاورچین، دور شد کم کم در کوچه سنجاقک‌ها
بار خود را بستم، رفتم از شهر خیالات سبک بیرون دلم از غربت سنجاقک پر

من به مهمانی دنیا رفتم:
من به دشت اندوه
من به باغ عرفان
من به ایوان چراغانی دانش رفتم
رفتم از پله مذهب بالا
تا ته کوچه شک
تا هوای خنک استغنا
تا شب خیس محبت رفتم
من به دیدار کسی رفتم در آن سر عشق
رفتم، رفتم تا زن
تا چراغ لذت
تا سکوت خواهش
تا صدای پر تنهایی

چیز‌هایی دیدم در روی زمین:
کودکی دیم، ماه را بو می‌کرد
قفسی بی در دیدم که در آن، روشنی پرپر می‌زد
نردبانی که از آن، عشق می‌رفت به بام ملکوت
من زنی را دیدم، نور در هاون می‌کوفت
ظهر در سفره آنان نان بود، سبزی بود، دوری شبنم بود، کاسه داغ محبت بود
من گدایی دیدم، در به در می‌رفت آواز چکاوک می‌خواست و سپوری که به یک پوسته خربزه می‌برد نماز

بره‌ای دیدم، بادبادک می‌خورد
من الاغی دیدم، ینجه را می‌فهمید
در چراگاه “نصیحت” گاوی دیدم سیر

شاعری دیدم هنگام خطاب، به گل سوسن می‌گفت: “شما”

من کتابی دیدم، واژه هایش همه از جنس بلور
کاغذی دیدم، از جنس بهار
موزه‌ای دیدم دور از سبزه
مسجدی دور از آب
سر بالین فقهی نومید، کوزه‌ای دیدم لبریز سوال

قاطری دیدم بارش “انشا”
اشتری دیدم بارش سبد خالی ” پند و امثال”
عارفی دیدم بارش ” تننا‌ها یا هو”

من قطاری دیدم، روشنایی می‌برد
من قطاری دیدم، فقه می‌برد و چه سنگین می‌رفت
من قطاری دیدم، که سیاست می‌برد (و چه خالی می‌رفت.)
من قطاری دیدم، تخم نیلوفر و آواز قناری می‌برد؛ و هواپیمایی، که در آن اوج هزاران پایی
خاک از شیشه آن پیدا بود:
کاکل پوپک
خال‌های پر پروانه
عکس غوکی در حوض
و عبور مگس از کوچه تنهایی
خواهش روشن یک گنجشک، وقتی از روی چناری به زمین می‌آید؛ و بلوغ خورشید؛ و هم آغوشی زیبای عروسک با صبح

پله‌هایی که به گلخانه شهوت می‌رفت
پله‌هایی که به سردابه الکل می‌رفت
پله‌هایی که به قانون فساد گل سرخ
و به ادراک ریاضی حیات
پله‌هایی که به بام اشراق
پله‌هایی که به سکوی تجلی می‌رفت

مادرم آن پایین
استکان‌ها را در خاطره شط می‌شست

شهر پیدا بود:
رویش هندسی سیمان، آهن، سنگ
سقف بی کفتر صد‌ها اتوبوس
گل فروشی گل هایش را می‌کرد حراج
در میان دو درخت گل یاس، شاعری تابی می‌بست
پسری سنگ به دیوار دبستان می‌زد
کودکی هسته زردآلو را، روی سجاده بیرنگ پدر تف می‌کرد؛ و بزی از “خزر” نقشه جغرافی، آب می‌خورد

بند رختی پیدا بود: سینه بندی بی تاب

چرخ یک گاری در حسرت واماندن اسب
اسب در حسرت خوابیدن گاری چی
مرد گاری چی در حسرت مرگ

عشق پیدا بود، موج پیدا بود
برف پیدا بود، دوستی پیدا بود
کلمه پیدا بود
آب پیدا بود، عکس اشیا در آب
سایه گاه خنک یاخته‌ها در تف خون
سمت مرطوب حیات
شرق اندوه نهاد بشری
فصل ول گردی در کوچه زن
بوی تنهایی در کوچه فصل

دست تابستان یک بادبزن پیدا بود

سفر دانه به گل
سفر پیچک این خانه به آن خانه
سفر ماه به حوض
فوران گل حسرت از خاک
ریزش تاک جوان از دیوار
بارش شبنم روی پل خواب
پرش شادی از خندق مرگ
گذر حادثه از پشت کلام

جنگ یک روزنه با خواهش نور
جنگ یک پله با پای بلند خورشید
جنگ تنهایی با یک آواز:
جنگ زیبایی گلابی‌ها با خالی یک زنبیل
جنگ خونین انار و دندان
جنگ “نازی”‌ها با ساقه ناز
جنگ طوطی و فصاحت با هم
جنگ پیشانی با سردی مهر

حمله کاشی مسجد به سجود
حمله باد به معراج حباب صابون
حمله لشگر پروانه به برنامه ” دفع آفات”
حمله دسته سنجاقک، به صف کارگر ” لوله کشی”
حمله هنگ سیاه قلم نی به حروف سربی
حمله واژه به فک شاعر

فتح یک قرن به دست یک شعر
فتح یک باغ به دست یک سار
فتح یک کوچه به دست دو سلام
فتح یک شهر به دست سه چهار اسب سواری چوبی
فتح یک عید به دست دو عروسک، یک توپ

قتل یک جغجغه روی تشک بعد از ظهر
قتل یک قصه سر کوچه خواب
قتل یک غصه به دستور سرود
قتل یک مهتاب به فرمان نئون
قتل یک بید به دست “دولت”
قتل یک شاعر افسرده به دست گل یخ

همه روی زمین پیدا بود:
نظم در کوچه یونان می‌رفت
جغد در “باغ معلق ” می‌خواند
باد در گردنه خیبر، بافه‌ای از خس تاریخ به خاور می‌راند
روی دریاچه آرام “نگین”، قایقی گل می‌برد
در بنارس سر هر کرچه چراغی ابدی روشن بود

مردمان را دیدم
شهر‌ها را دیدم
دشت‌ها را، کوه‌ها را دیدم
آب را دیدم، خاک را دیدم
نور و ظلمت را دیدم؛ و گیاهان را در نور، و گیاهان را در ظلمت دیدم
جانور را در نور، جانور را در ظلمت دیدم؛ و بشر را در نور، و بشر را در ظلمت دیدم

اهل کاشانم، اما
شهر من کاشان نیست
شهر من گم شده است
من با تاب، من با تب
خانه‌ای در طرف دیگر شب ساخته ام
من در این خانه به گم نامی نمناک علف نزدیکم
من صدای نفس باغچه را می‌شنوم؛ و صدای ظلمت را، وقتی از برگی می‌ریزد؛ و صدای، سرفه روشنی از پشت درخت
عطسه آب از هر رخنه سنگ
چکچک چلچله از سقف بهار؛ و صدای صاف، باز و بسته شدن پنجره تنهایی؛ و صدای پاک، پوست انداختن مبهم عشق
متراکم شدن ذوق پریدن در بال
و ترک خوردن خودداری روح
من صدای قدم خواهش را می‌شنوم
و صدای، پای قانونی خون را در رگ
ضربان سحر چاه کبوترها
تپش قلب شب آدینه
جریان گل میخک در فکر
شیهه پاک حقیقت از دور
من صدای وزش ماده را می‌شنوم
و صدای، کفش ایمان را در کوچه شوق؛ و صدای باران را، روی پلک‌تر عشق
روی موسیقی غمناک بلوغ
روی آواز انارستان ها؛ و صدای متلاشی شدن شیشه شادی در شب
پاره پاره شدن کاغذ زیبایی
پر و خالی شدن کاسه غربت از باد

من به آغاز زمین نزدیکم
نبض گل‌ها را می‌گیرم
آشنا هستم با، سرنوشت‌تر آب، عادت سبز درخت

روح من در جهت تازه اشیا جاری است
روح من کم سال است
روح من گاهی از شوق، سرفه اش می‌گیرد
روح من بیکار است:
قطره‌های باران را، درز آجر‌ها را، می‌شمارد
روح من گاهی، مثل یک سنگ سر راه حقیقت دارد

من ندیدم دو صنوبر را با هم دشمن
من ندیدن بیدی، سایه اش را بفروشد به زمین
رایگان می‌بخشد، نارون شاخه خود را به کلاغ
هر کجا برگی هست، شور من می‌شکفد
بوته خشخاشی، شست و شو داده مرا در سیلان بودن

مثل بال حشره وزن سحر را می‌دانم
مثل یک گلدان، می‌دهم گوش به موسیقی روییدن
مثل زنبیل پر از میوه تب تند رسیدن دارم
مثل یک میکده در مرز کسالت هستم
مثل یک ساختمان لب دریا نگرانم به کشش‌های بلند ابدی

تا بخواهی خورشید، تا بخواهی پیوند، تا بخواهی تکثیر

من به سیبی خوشنودم
و به بوییدن یک بوته بابونه
من به یک آینه، یک بستگی پاک قناعت دارم
من نمی‌خندم اگر بادکنک می‌ترکد؛ و نمی‌خندم اگر فلسفه‌ای، ماه را نصف کند
من صدای پر بلدرچین را، می‌شناسم
رنگ‌های شکم هوبره را، اثر پای بز کوهی را
خوب می‌دانم ریواس کجا می‌روید
سار کی می‌آید، کبک کی می‌خواند، باز کی می‌میرد
ماه در خواب بیابان چیست
مرگ در ساقه خواهش
و تمشک لذت، زیر دندان هم آغوشی

زندگی رسم خوشایندی است
زندگی بال و پری دارد با وسعت مرگ
پرشی دارد اندازه عشق
زندگی چیزی نیست، که لب طاقچه عادت از یاد من و تو برود
زندگی جذبه دستی است که می‌چیند
زندگی نوبر انجیر سیاه، که در دهان گس تابستان است
زندگی، بعد درخت است به چشم حشره
زندگی تجربه شب پره در تاریکی است
زندگی حس غریبی است که یک مرغ مهاجر دارد
زندگی سوت قطاری است که در خواب پلی می‌پیچد
زندگی دیدن یک باغچه از شیشه مسدود هواپیماست
خبر رفتن موشک به فضا
لمس تنهایی “ماه”، فکر بوییدن گل در کره‌ای دیگر

زندگی شستن یک بشقاب است

زندگی یافتن سکه دهشاهی در جوی خیابان است
زندگی “مجذور” آینه است
زندگی گل به “توان” ابدیت
زندگی “ضرب” زمین در ضربان دل ما
زندگی “هندسه” ساده و یکسان نفس‌هاست

هر کجا هستم، باشم
آسمان مال من است
پنجره، فکر، هوا، عشق، زمین مال من است
چه اهمیت دارد
گاه اگر می‌رویند
قارچ‌های غربت؟

من نمی‌دانم
که چرا می‌گویند: اسب حیوان نجیبی است، کبوتر زیباست؛ و چرا در قفس هیچکسی کرکس نیست
گل شبدر چه کم از لاله قرمز دارد
چشم‌ها را باید شست، جور دیگر باید دید
واژه‌ها را باید شست
واژه باید خود باد، واژه باید خود باران باشد

چتر‌ها را باید بست
زیر باران باید رفت
فکر را، خاطره را، زیر باران باید برد
با همه مردم شهر، زیر باران باید رفت
دوست را، زیر باران باید دید
عشق را، زیر باران باید جست
زیر باران باید با زن خوابید
زیر باران باید بازی کرد
زیر باید باید چیز نوشت، حرف زد، نیلوفر کاشت
زندگی‌تر شدن پی در پی
زندگی آب تنی کردن در حوضچه “اکنون”است

رخت‌ها را بکنیم:
آب در یک قدمی است

روشنی را بچشیم
شب یک دهکده را وزن کنیم، خواب یک آهو را
گرمی لانه لکلک را ادراک کنیم
روی قانون چمن پا نگذاریم
در موستان گره ذایقه را باز کنیم؛ و دهان را بگشاییم اگر ماه در آمد؛ و نگوییم که شب چیز بدی است؛ و نگوییم که شب تاب ندارد خبر از بینش باغ؛ و بیاریم سبد
ببریم این همه سرخ، این همه سبز

صبح‌ها نان و پنیرک بخوریم؛ و بکاریم نهالی سر هر پیچ کلام؛ و بپاشیم میان دو هجا تخم سکوت؛ و نخوانیم کتابی که در آن باد نمی‌آید
و کتابی که در آن پوست شبنم‌تر نیست
و کتابی که در آن یاخته‌ها بی بعدند؛ و نخواهیم مگس از سر انگشت طبیعت بپرد؛ و نخواهیم پلنگ از در خلقت برود بیرون؛ و بدانیم اگر کرم نبود، زندگی چیزی کم داشت؛ و اگر خنج نبود، لطمه میخورد به قانون درخت؛ و اگر مرگ نبود دست ما در پی چیزی می‌گشت؛ و بدانیم اگر نور نبود، منطق زنده پرواز دگرگون می‌شد؛ و بدانیم که پیش از مرجان خلائی بود در اندیشه دریاها؛ و نپرسیم کجاییم
بو کنیم اطلسی تازه بیمارستان را؛ و نپرسیم که فواره اقبال کجاست؛ و نپرسیم چرا قلب حقیقت آبی است؛ و نپرسیم پدر‌های پدر‌ها چه نسیمی، چه شبی داشته اند
پشت سر نیست فضایی زنده
پشت سر مرغ نمی‌خواند
پشت سر باد نمی‌آید
پشت سر پنجره سبز صنوبر بسته است
پشت سر روی همه فرفره‌ها خاک نشسته است
پشت سر خستگی تاریخ است
پشت سر خاطره موج به ساحل صدف سر دسکون می‌ریزد

لب دریا برویم
تور در آب بیندازیم
و بگیریم طراوت را از آب

ریگی از روی زمین برداریم
وزن بودن را احساس کنیم

بد نگوییم به مهتاب اگر تب داریم
(دیده ام گاهی در تب، ماه می‌آید پایین
می‌رسد دست به سقف ملکوت
دیده ام، سهره بهتر می‌خواند
گاه زخمی که به پا داشته ام
زیر و بم‌های زمین را به من آموخته است
گاه در بستر بیماری من، حجم گل چند برابر شده است؛ و فزون‌تر شده است، قطر نارنج، شعاع فانوس.)
و نترسیم از مرگ
(مرگ پایان کبوتر نیست
مرگ وارونه یک زنجره نیست
مرگ در ذهن اقاقی جاری است
مرگ در آب و هوای خوش اندیشه نشیمن دارد
مرگ در ذات شب دهکده از صبح سخن می‌گوید
مرگ با خوشه انگور می‌آید به دهان
مرگ در حنجره سرخ – گلو می‌خواند
مرگ مسئول قشنگی پر شاپرک است
مرگ گاهی ریحان می‌چیند
مرگ گاهی ودکا می‌نوشد
گاه در سایه است به ما می‌نگرد؛ و همه می‌دانیم
ریه‌های لذت، پر اکسیژن مرگ است.)

در نبندیم به روی سخن زنده تقدیر که از پشت چپر‌های صدا می‌شنویم

پرده را برداریم:
بگذاریم که احساس هوایی بخورد
بگذاریم بلوغ، زیر هر بوته که می‌خواهد بیتوته کند
بگذاریم غریزه پی بازی برود
کفش‌ها را بکند، و به دنبال فصول از سر گل‌ها بپرد
بگذاریم که تنهایی آواز بخواند
چیز بنویسد
به خیابان برود

ساده باشیم
ساده باشیم چه در باجه یک بانک چه در زیر درخت

کار ما نیست شناسایی “راز” گل سرخ
کار ما شاید این است
که در “افسون” گل سرخ شناور باشیم
پشت دانایی اردو بزنیم
دست در جذبه یک برگ بشوییم و سر خوان برویم
صبح‌ها وقتی خورشید، در می‌آید متولد بشویم
هیجان‌ها را پرواز دهیم
روی ادراک فضا، رنگ، صدا، پنجره گل نم بزنیم
آسمان را بنشانیم میان دو هجای “هستی”
ریه را از ابدیت پر و خالی بکنیم
بار دانش را از دوش پرستو به زمین بگذاریم
نام را باز ستانیم از ابر
از چنار، از پشه، از تابستان
روی پای‌تر باران به بلندی محبت برویم
در به روی بشر و نور و گیاه و حشره باز کنیم

کار ما شاید این است
که میان گل نیلوفر و قرن
پی آواز حقیقت بدویم

کاشان، قریه چنار، تابستان ۱۳۴۳