چک سفید امضا چیست؟ (نکات مهم و موارد قانونی)

ستاره | سرویس عمومی – چک علاوه بر مزایایی که دارد می تواند محدودیت‌ها و مشکلاتی را برای استفاده کنندگان آن فراهم آورد و از آن جایی که هدف صدور سند چک همان سهل و آسان کردن روابط تجاری بین مردم است و به نوعی به انجام معاملات سرعت می‌بخشد، از این رو هر عملی که برای این هدف مشکل ایجاد کند یا مانع دستیابی به آن شود منع شده است. یکی از این موارد چک سفید امضا است.

از نظر قانونی چک سفید امضا را نمی‌توان چک به شمار آورد یعنی به طور کامل چک نیست و شامل قانون صدور چک نمی‌شود یعنی نمی‌توان با استناد به چک سفید امضا وجه آن را دریافت کرد. مگر در مواردی که در ذیل خواهد آمد؛ همانگونه که در ماده بند الف ۱۳ قانون صدور چک اشاره شده است. ابتدا به تعریف چک سفید امضا می پردازیم.

 

تعریف چک سفید امضا 

برای چک سفید امضا تعاریف گوناگونی شده است که به طور خلاصه می توان گفت:
چک سفید امضا چکی است که صاحب چک بدون نوشتن مبلغ و تاریخ در چک، آن را امضا می‌نماید و این حق را به دریافت کننده می‌دهد که در زمان لازم مبلغ توافق شده را در آن نوشته و برای نقد کردن آن به بانک مراجعه کند. در یک تعریف ساده‌تر از چك سفيد امضاء بايد آن را چكی دانست كه حداقل بدون مبلغ باشد خواه تاريخ صدور و نام دارنده در آن مشخص شده يا نشده باشد. اگر چکی فقط تاریخ نداشته باشد و سایر قسمت‌های آن پر شده باشد چک عادی محسوب می‌شود و بانک آن را پرداخت می‌کند.

چک سفید امضا به خاطر این که مبلغ چک و تاریخ در آن نوشته نمی‌شود و جایش در چک خالی باقی می‌ماند می‌تواند خطرناک باشد. اگر چه معمولا از این نوع چک برای ضمانت استفاده می‌شود، ولی شخص دریافت کننده می‌تواند جای مبلغ و تاریخ و بقیه موارد را خودش پرکرده (هر مبلغی!!) و به بانک ببرد و آن را نقد کند. از آن جا که این نوع چک بدون نام و تاریخ است مانند چک حامل است و هرکسی می‌تواند با ارائه کارت ملی به بانک مراجعه کرده و درخواست نقد کردن آن را بنماید.

 

در چه مواردی مردم چک سفید امضا صادر می کنند؟

 استفاده از این چک در معاملات و قراردادها به ‌صورت توافقی است و بنابراین نمی‌توان گفت در معاملات حتما باید چک سفید امضا داده شود یا قراردادی خاص نیاز به معامله دارد. برخی موارد استفاده از چک سفید امضا در ذیل توضیح داده می‌شود:

• چک سفید امضا برای ضمانت در معاملات که به ندرت اتفاق می‌افتد.
• چک سفید امضایی که مستآجر برای تضمین تخلیه ملک درقرارداد اجاره می‌دهد: گاهی موجر برای این که مطمئن شود ملکش توسط مستاجر در موعد مقرر تخلیه خواهد شد از مستاجر طلب چک سفید امضا می‌کند، البته این چک بیشتر برای اجاره املاک تجاری گرفته می‌شود و در املاک مسکونی، مگر در موارد خاص درخواست نمی‌شود.
• چک برای جبران خسارت در بعضی از معاملات در صورت شرط گذاشتن طرفین به دادن چک سفید امضا.
• در نزول و ربا چک سفید ابزار معامله است: گاهی افراد برای معاملات آلوده خود مثل نزول و ربا درخواست چک سفید می‌کنند و شخص صادر کننده از روی اجبار این چک را به رباخوار یا نزول دهنده می‌دهد که بعدها می‌‌توانند مشکلات قضایی بسیای را برایش ایجاد کند هم در مورد دادن چک سفید امضا که مشلات خود را دارد و هم در مورد جرم ربا و نزول.
• چک سفید امضا در تجارت‌های غیر قانونی: چک سفید امضا معمولا در معاملات غیر قانونی مثل پول شویی، قاچاق مواد مخدر یا دارو و قاچاق هر چیز دیگری که پیگرد قانونی خواهد داشت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 

امانت دادن چک

مورد دیگری که گاهی پیش می‌‌آید این است که فرد چک سفید امضایی را به کسی امانت می‌دهد؛ به عبارتی چک را امضا می‌‌کند اما بین خودشان توافق شده است که این چک نقد یا خرج نشود. اما شخصی که چک به امانت دست اوست سر قولش نمانده و آن را خرج می‌‌کند یا آن را به اجرا می‌‌گذارد. قانون راهکار بروز این مشکل را نیز پیش‌بینی کرده است. در صورت بروز چنین مشکلی صادر کننده باید جلوی چک را بگیرد و در دادگاه‌های حقوقی دادخواست استرداد چک را مطرح کند. در این دادخواست وی باید ذکر کند که اصلا بدهکار نبوده ‌است و چک به امانت دست آن شخص بوده و برای اثبات این گفته باید مدرکی را نیز ارائه کند. یا در دادگاه کیفری با عناوینی چون خیانت در امانت و سوءاستفاده از سفید امضا از شخص شکایت کند.
یکی از مشکلات همین است، فرد برای اثبات این ادعا نیاز به ادله محکم اثبات دارد اما صورتی که رسیدی نداشته باشد که نشان دهد این چک برای تضمین انجام کار یا به عنوان امانت داده داده است و امانت بودن آن ثابت نشود، بانک با توجه به این که چک دیگر مشکلی نخواهد داشت وجه آن را نقد می‌کند.

 

 

نکته‌ی دیگری که باید به آن اشاره شود این است که طبق بند الف ماده ۱۳ قانون صدور چک مصوب ۱۳۸۲ اگر برای معامله‌ای چک سفید امضا داده شود و این قضیه ثابت شود دیگر دارنده‌ی آن چک نمی‌تواند علیه صادرکننده چک شکایت کیفری کند و وجه را بگیرد و فقط می‌تواند با مراجعه به دادگاه‌های حقوقی حق خود را مطالبه کند.