نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: 10 شهریور 1400
ستاره | سرویس سلامت – ایست قلبی حالتی است که ضربان قلب کاملا از بین می رود که علت آن عدم پمپ کامل خون توسط قلب است. این حالت می تواند به دنبال سکته قلبی، شوک، خونریزی های شدید، برق گرفتگی و… رخ دهد. تاخیر در امداد و درمان فرد حادثه دیده حتی برای ۳ الی ۵ دقیقه نیز می تواند باعث مرگ و آسیب دیدگی فرد شود. بروز این حالت در مردان تا سن ۴۵ سالگی بیش از زنان است، اما پس از آن برابر است.
علایم ایست قلبی:
- منگی کوتاه‌مدت و به دنبال آن غش کردن و از دست دادن هوشیاری
- نبض لمس نمی‌شود. تنفس نیز معمولاً متوقف می‌شود.
- پوست به رنگ آبی ـ سفید در می‌آید. مردمک ها نیز گشاد می‌شوند.
- تشنج
- گاهی از دست رفتن کنترل ادرار و مدفوع
- غش کردن ساده در نگاه اول ممکن است شبیه ایست قلبی به نظر آید، اما در غش کردن ساده نبض وجود دارد و تنفس قطع نمی‌شود.
علت ایست قلبی چیست؟
- نامنظمی‌های ضربان قلب
- حمله قلبی (انفارکتوس، بیماری تصلب شرایین قلب)
- فقدان گردش خون و شوک عمیق ناشی از خونریزی یا عفونت شدید
- فقدان اکسیژن ناشی از غرق‌شدگی، خفگی، یا بیهوشی
- تغییرات عمده در ترکیب الکترولیتی خون، مثلاً به هم خوردن تعادل پتاسیم یا مایعات
منشا اصلی بیماری قلبی مادرزادی است
دکتر آتوسامصطفوی متخصص قلب و عروق و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در مورد ایست قلبی در ورزشکاران جوان می‌گوید: اصولا بیشتر سکته‌های قلبی که در ورزشکاران رخ می‌دهد، منشا اصلی بیماری قلبی مادرزادی است؛ ممکن است ماهیچه قلب کلفت باشد و این می‌تواند یکی از دلایل بروز سکته قلبی در جوانان باشد. علت دیگری که باعث ایست قلبی می‌شود جدا نشدن عروق کرونر از قسمت طبیعی است؛ به بیان دیگر مسیر این عروق از آئورت تا شریان ریوی است. ورزشکار وقتی ورزش‌های ناگهانی انجام می‌دهد، بین این دو قسمت آئورت تا شریان ریوی فشار وارد می‌شود، به طوری که انگار این رگ‌ها قیچی می‌شوند. در این مواقع خون رسانی مختل می‌شود و شخص ایست قلبی می‌کند. موارد ذکر شده شایع‌ترین علت‌های ایست قلبی در ورزشکاران و جوانان هستند.
ایست قلبی در جوانانی که سابقه مشکلات قلبی دارند، امری شایع است
عضو هئیت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به این مطلب که برخی از اختلالات در کانال های یونی( مثل سندرم های مختلف در کانال های یونی شان ایراد داشته باشد) می توانند باعث بروز این اتفاق یعنی ایست قلب بشوند، به الو دکتر می گوید: البته گاهی اوقات اختلال یونی در نوار قلب نشان داده می شود و گاهی اوقات نشان داده نمی شود. در مورد آقای هادی نوروزی کاپیتان تیم پرسپولیس باید این علائم بررسی شود که آیا سابقه مشکلات قلبی در خانواده شان وجود داشته است یا نه؟ گاهی اوقات دچار درد سینه می شدند ؟ چشمانشان سیاهی می رفته و دچار سرگیجه در بعضی مواقع می شده اند یا نه؟ پاسخ به این سوالات تاحدودی می تواند در شرح حال کمک کند. البته در مورد تشخیص علت مرگ آقای هادی نوروزی باید اتوکسی انجام شود تا علت اصلی ایست قلبی مشخص شود. بااین حال ایست قلبی در جوانانی که سابقه مشکلات قلبی دارند، امری شایع است.
بیشترین علت ایست قلبی، ضخامت دیواره عضله قلب در ورزشکاران است
دکتر هدایت داریوش، متخصص قلب و عروق درباره علت سکته‌های قلبی در جوانان می‌گوید: بیشترین علت ایست قلبی، ضخامت دیواره عضله قلب در ورزشکاران است. البته علت‌های دیگری مثل بیماری‌های نهفته عروق قلب می‌توانند باعث ایست قلبی شوند. ضخیم شدن دیواره قلب اصلی‌ترین علت است که می‌تواند یا مادرزادی باشد، یا براثر ورزش و تمرینات این دیواره ضخیم شده باشد که البته با انجام اکو مشخص می‌شود که این مشکل مادرزادی است یا ناشی از عوامل دیگر مثل تمرینات ورزشی است. گاهی اوقات استرس زمینه ساز ایست قلبی است، البته علت نیست، بلکه زمینه را برای ایست قلبی آماده سازی می کند.
عوامل تشدید کننده بوجود آمدن ایست قلبی چیست؟
استرس، دیابت شیرین، مصرف داروهایی مثل: دیژیتال (حتی افزایش خفیف غلظت این داروی قوی در خون می‌تواند ریتم قلب را دچار اختلال کند.)، ادرارآورها (دیورتیک‌ها) (این داروها می‌تواند باعث کاهش پتاسیم خون شوند.)، آدرنالین یا هر دارویی که فشار خون را در یک بیمار قلبی افزایش دهد، از جمله داروهایی که جهت سرماخوردگی مورد استفاده قرار می‌گیرند و قرص‌ها و اسپری‌ها جهت رفع‌گرفتگی بینی (ضداحتقان‌ها) و مصرف مواد مخدر، به‌خصوص کوکایین و مواد مخدر تزریقی از عوامل افزایش‌دهنده خطر بیماری هستند.
اقدامات امدادی
اگر مبتلا به بیماری قلبی هستید تا حد امکان اطلاعات خود را در مورد تمام داروهایی که دریافت می‌دارید، از جمله داروهای بدون نسخه افزایش دهید. ترتیبی فراهم آورید که اعضای خانواده و دوستان نزدیکتان احیای قلبی ـ ریوی (CPR) را فرا بگیرند. کسانی که در نزدیکی فرد باشند و آموزش لازم در زمینه تشخیص ایست قلبی و انجام احیای قلبی ـ ریوی را دیده باشند، اغلب می‌توانند ضربان قلب را باز گردانند. اما نتیجه نهایی به علت زمینه‌ساز ایست قلبی بستگی دارد. به محض بازگشت ضربان قلب، فرد را باید به نزدیکترین مرکز اورژانس انتقال داد. امکان دارد ایست قلبی مجدداً باز گردد. توجه کنید در صورتی که نتوان پمپاژ قلب را در عرض ۵-۳ دقیقه به راه انداخت، احتمال دارد مرگ یا آسیب دایمی مغز پیش می‌آید.
- پیش از آغاز احیای قلبی ـ ریوی، نبض بیمار را بررسی کنید.
- اگر فرد بیهوش است و نفس نمی‌کشد: شماره اورژانس را برای کمک یا آمبولانس بگیرید.
- اگر قربانی کودک است، یک دقیقه عملیات احیا را انجام دهید، سپس اورژانس را بگیرید.
- برای کمک فریاد بزنید.
- قربانی را ترک نکنید.
- فوراً تنفس دهان به دهان را آغاز کنید. اگر قلب ضربان ندارد، ماساژ قلبی بدهید.
- عملیات احیا را تا زمان رسیدن کمک ادامه دهید.
- پس از اینکه با احیای قلبی ـ ریوی ضربان قلب برگشت، از اکسیژن اگر در دسترس است استفاده کنید (اکسیژن اورژانس ممکن است در مغازه جوشکاران موجود باشد)
- به فردی که علایم ایست قلبی دارد، مایعات یا غذا ندهید. بیمار ممکن است خفه شود.
زمان انجام عملیات احیاء
بیشترین شانس برای زنده ماندن ارگان‌های حیاتی بدن خصوصاً مغز در صورت ایست قلبی و تنفسی ۳ الی ۴ دقیقه است و در این فرصت باید سریعاً اقدامات اولیه برای مصدوم انجام شود. حداکثر زمان انجام عملیات احیای قلبی- ریوی در منابع علمی مختلف ذکر شده؛ اما مد زمانی بین ۳۰ تا ۴۵ دقیقه زمانی مناسب به نظر می‌رسد که پس از این مدت اگر عملیات احیاء موفق به نجات مصدوم یا بیمار نگردید، می‌توان از ادامه عملیات خودداری نمود.
چگونه احیای قلبی – ریوی (CPR)انجام دهیم؟
همان گونه که ذکر شد چنانچه پس از وقوع ایست قلبی و تنفسی در کمتر از ۴ دقیقه به فرد مصدوم رسیدگی شود و عملیات احیاء وی شروع گردد شانس زنده ماندن وی بالا خواهد رفت. قبل از شروع عملیات احیای قلبی – ریوی باید مطمئن شد آیا فرد واقعاً دچار ایست قلبی – ریوی شده است یا خیر، چرا که انجام عملیات احیای قلبی – ریوی بر روی فردی که دچار ایست قلبی نشده باشد، می‌تواند منجر به ایست قلبی و مرگ وی شود و انجام ماساژ قلبی و دادن تنفس مصنوعی صرفاً در مواردی باید انجام شود که یا ایست کامل قلبی و تنفسی صورت گرفته باشد و یا وضعیت ضربان قلب و تنفس به گونه‌ای مختل باشد که باعث اختلال و افت شدید هوشیاری، بیهوشی مصدوم، کبودی صورت و لب‌ها و بروز اختلال شدید در علائم حیاتی شده باشد و با ادامه حیات وی منافات داشته باشد.
مراحل عملیات احیا
- بیمار را به پشت بخوابانید و او را صدا بزنید و به آرامی تکان دهید تا پاسخ به تحریک مشخص شود.
- اگر بیمار بدون پاسخ باشد راه‌های تنفسی او را کنترل کنید. چنانچه راه تنفسی بسته است با کمک انگشت راه تنفسی وی را باز کنید و چنانچه راه تنفسی باز است ولی بیمار نفس نمی‌کشد تنفس مصنوعی را شروع کنید.
- در صورتی که از صدمه ندیدن مهره‌های گردنی مصدوم مطمئن هستید، گردن مصدوم را به جلو و سر او را به عقب خم نمایید تا مسیر راه هوایی مصدوم در بهترین و مستقیم‌ترین وضعیت واقع شود و چانه مصدوم را بالا و جلو بیاورید. در صورت صدمه دیدن مهره‌های گردنی بدون حرکت دادن به سر و گردن مصدوم با قرار دادن شست‌ها روی چانه فک پایینی مصدوم را به سمت جلو و بالا آورید تا ضمن باز شدن دهان مسیر راه هوایی نیز مستقیم قرار گیرد.
- دو تنفس مناسب دهان به دهان به وی بدهید.
- نبضها را لمس نمایید. اگر ضربان نبضها لمس شود باید به تنفس مصنوعی ادامه داد و اگر لمس نشود، ماساژ قلبی باید شروع شود.
(جهت انجام ماساژ قلبی، دست چپ خود را به حالت ضربدر پشت دست دیگر گذاشته، پاشنه دست راست را بر روی جناق سینه به اندازه دو بند انگشت بالاتر از محل دو شاخه شدن جناق قرار دهید. آرنج‌ها نباید خم شوند. به کمک وزن بدن فشار محکمی به قفسه سینه وارد کنید تا جناق سینه به اندازه تقریبی ۴ الی ۵ سانتیمتر به داخل برود. تعداد مفید ماساژ قلبی باید حدود ۱۰۰-۸۰ بار در دقیقه باشد و به ازای هر ۱۵ ماساژ قلبی ۲ تنفس مصنوعی با روش دهان به دهان داده شود. در صورتی که فرد دیگری به امدادگر کمک می‌کند باید به ازای هر ۵ ماساژ قلبی یک تنفس مصنوعی داده شود. امروزه بر اساس نظر متخصصین و بسیاری از مراجع علمی در عملیات احیای قلبی – ریوی دو نفره نیازی به قطع ماساژ قلبی برای انجام تنفس مصنوعی نیست و همزمان با انجام ماساژ قلب توسط یک فرد، فرد دیگر می‌تواند تنفس مصنوعی را انجام دهد.)
- پس از گذشت یک دقیقه عملیات را به مدت ۴-۵ ثانیه جهت لمس نبض گردنی متوقف نمایید. اگر نبض لمس شود ماساژ قلبی را قطع نمایید و چنانچه تنفس هم برقرار شده باشد تنفس مصنوعی را متوقف کنید. در صورت عدم لمس نبض و عدم برقراری تنفس خود به خودی ماساژ قلبی و تنفس مصنوعی را مجدداً شروع کنید و هر ۳ دقیقه یک بار عملیات را جهت لمس نبضها به مدت ۴-۵ ثانیه متوقف نمایید.
نکات مهم در حین احیا
- فرد را نباید روی سطح نرم مثل تشک یا تختخواب بخوابانید، بلکه سطح سختی مثل کف اتاق بهتر است.
- در تنفس دهان به دهان علاوه بر مماس بودن کامل دهان شما با دهان بیمار (برای جلوگیری از عدم خروج هوا از در حین تنفس) باید بینی مصدوم را با دو انگشت خود ببندید تا هوایی که به ریه‌ها دمیده می‌شود مستقیماً از آن خارج نشود. . برای پیشگیری از انتقال بیماریها در حین انجام تنفس مصنوعی می‌توان از ماسک ویژه این کار یا پارچه توری مناسب استفاده نمود.
- موقعیت سر و گردن را درست تنظیم کنید.
- طی عملیات احیاء فردی را جهت تماس با اورژانس یا پزشک مأمور نمایید.
- عملیات احیاء را تا زمانی که فرد با تجربه یا پزشک بر بالین بیمار برسد و یا تا زمانی که وی به درمانگاه منتقل شود ادامه دهید.
- چنانچه مصدوم مشکوک به ضایعه نخاعی است، سر را مختصری به عقب کشیده به آرامی کمی به عقب خم نمایید سپس تنفس مصنوعی و ماساژ قلبی را ادامه دهید.
saba
خیلی ممنون
عالی بود