حضرت ام کلثوم کیست؟ زندگینامه ام کلثوم از تولد تا وفات

حضرت ام کلثوم طبق نظر مورخان شیعه و سنی فرزند امام علی (ع) و حضرت فاطمه (س) است. مورخان شیعه او را چهارمین فرزند امام علی (ع) پس از امام حسن (ع)، امام حسین (ع) و حضرت زینب (س) می‌دانند و مورخان سنی او را فرزند سوم امام علی (ع) می‌دانند.

ام کلثوم یکی از فرزندان امام علی (ع) و حضرت فاطمه (س) است. آیا می‌دانید که ام کلثوم چه جایگاهی در تاریخ داشته است؟ آیا او همسر خلیفه دوم شده است؟ آیا او در واقعه عاشورا حاضر بوده؟ همسر و فرزندان ام کلثوم چه کسانی هستند؟ ستاره به تمامی این سؤالات در ادامه پاسخ خواهد داد.

 

حضرت ام کلثوم کیست؟
حضرت ام کلثوم کیست؟

 

حضرت ام کلثوم کیست؟

تاریخ ولادت

وی در سال ششم هجری قمری به دنیا آمده است. تاریخ دقیق تولد او مشخص نیست ولی آنچه زمان ولادت او قبل از رحلت پیامبر (ص) بوده است.

 

خواهر و برادران

 خواهرش حضرت زینب (س) و برادرانش امام حسن (ع) و امام حسین (ع) می‌باشند.

 

نام همسر و فرزندان ام کلثوم

بر اساس منابع تاریخی ام کلثوم در ماه ذی‌القعده سال ۱۷ هجری قمری ابتدا با عمر بن خطاب ازدواج کرد و بعد از مرگ عمر به همسری پسرعموی خود یعنی عون بن جعفر در آمد. بعد از مرگ عون با برادرشوهرش یعنی محمد بن جعفر ازدواج کرد و پس از مرگ او همسر دیگر برادرشوهرش عبدالله بن جعفر شد.

بعضی از علمای شیعه از جمله شیخ مفید و آقابزرگ تهرانی ازدواج ام کلثوم و عمر بن خطاب را رد می‌کنند؛ بر اساس نظر آن‌ها خلیفه دوم از ام کلثوم نزد امام علی (ع) خواستگاری کرد ولی ایشان قبول نکردند. در بعضی از روایات شیعه هم آمده که عمر بعد از شنیدن جواب رد، امام علی (ع) را تهدید کرد و بالاخره موفق شد که با ام کلثوم ازدواج کند اما بعد از مرگ عمر، امام علی (ع) دوباره ام کلثوم را به خانه خود آورد. در بعضی دیگر از روایات هم ام کلثوم همسر عمر را کسی غیر از دختر امام علی (ع) دانسته‌اند.

بعضی از مورخان از جمله مسعودی او را بدون فرزند می‌دانند و بعضی دیگر معتقدند که او از عمر بن خطاب دو فرزند به نام‌های زید و رقیه داشته است. ابن عنبه، ام کلثوم را همسر مسلم بن عقیل می‌دانند که البته طبق نظر سایر علما این ام کلثوم مادرش حضرت فاطمه (س) نبوده است و حاصل ازدواج امام علی (ع) و یک کنیز است.

 

ام کلثوم در شب شهادت امام علی (ع)

 نقل‌های مختلفی از ام کلثوم در مورد شب شهادت امام علی (ع) وجود دارد:
علامه مجلسی در بحارالانوار می‌نویسد:
  • «ام کلثوم گفت: شب نوزدهم رمضان که رسید برای افطار پدرم دو قرص نان جو و شیر و نمک آماده کردم. پس از فراغت نماز بر سر افطار حاضر شد. به غذایش نگاه کرد و با صدای بلند گریست و فرمود:…دخترم اگر یکی از این دو طعام را برنداری به خدا قسم چیزی نمی‌خورم… و قرص نانی با نمک خورد.» 
شیخ مفید در الارشاد می‌نویسد:
  • «در شبی که علی (ع) فردای آن به شهادت رسید، تا صبح بیدار بود. ام کلثوم علت را جویا شد. حضرت فرمود: اگر شب را به صبح برسانم کشته می‌شوم. ام کلثوم پدر را باز داشت؛ اما امام (ع) فرمود: از مرگ گریزی نیست و از خانه به سمت مسجد خارج شد.» 
روایتی هم از شیخ صدوق نقل شده است که:
  • «…ام کلثوم گفت: هنگام دفن، قبر شکافته شد. نمی‌دانم سرورم (پدرم) در زمین دفن گردید یا به آسمان عروج کرد. ناگهان صدای تسلیت دهنده‌ای را شنیدم که گفت: خداوند شما را در عزای سید و حجت خدا بر خلقش تعزیت دهد.»

 

تاریخ وفات حضرت ام کلثوم
تاریخ وفات حضرت ام کلثوم

 

ام کلثوم در کربلا

 در بعضی از مقاتل آمده است که ام کلثوم در کنار زینب (س) در واقعه عاشورا حضور داشته است. او به همراه اسرا به کوفه و شام رفته و در کوفه و مجلس ابن زیاد خطبه خوانده است. البته بعضی از منابع هم ام کلثوم حاضر در کربلا را کسی غیر از دختر حضرت فاطمه (س) می‌دانند و بر این باورند که او پدرش امام علی (ع) و مادرش کنیز بوده است.
خطبه ام کلثوم در کوفه به شرح زیر است: 

ام کلثوم دختر امیرالمؤمنین (ع) در حالی که صدایش به گریه بلند بود، از پشت پرده هودج این خطبه را در آن روز قرائت کرد: 

«ای اهل کوفه! بدا به حال شما، چرا حسین را خوار کردید و او را کشتید و اموال او را به غارت بردید و زنان او را اسیر نمودید و آنگاه بر او گریه می‌کنید؟ وای بر شما، هلاکت و بدبختی بر شما باد. آیا می‌دانید چه داهیه و کار بزرگی مرتکب شدید و چه جنایتی به گردن گرفتید و چه خون‌هایی به ناحق ریختید و چه پرده‌نشینانی را از پرده بیرون افکندید و چه خانواده‌ای را از زینت و زیور عریان کردید و چه اموالی را به غارت بردید؟ شما کسی را کشتید که بعد از رسول خدا (ص) هیچ‌کس به مقام او نمی‌رسید. رحم از دل‌های شما برداشته شد. آگاه باشید که حزب خداوند رستگاران‌اند و حزب شیطان زیانکاران».
او سپس این اشعار را خواند:
«برادرم را کشتید. وای بر مادرانتان باد! به زودی به آتشی گرفتار می‌شوید که شعله‌هایش زبانه می‌کشد. شما خونی را پایمال کردید که خدا و قرآن و پیامبر ریختنش را حرام کردند. شما را به آتش جهنم مژده می‌دهم. هر آینه شما فردای قیامت در ژرفای آتشی خواهید بود که شعله‌هایش برمی‌خیزد. من همواره بر برادرم خواهم گریست. بر بهترین کسی که بعد از پیامبر متولد شد. آری، با اشک چشم فراوان که هرگز انقطاع ندارد می‌گریم. این گریه هرگز پایان‌پذیر و خاموش شدنی نیست.»

 

وفات یا شهادت ام کلثوم

 در مورد نحوه وفات ام کلثوم هم در منابع مختلف اختلاف‌نظر وجود دارد که به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم: 
  • ام کلثوم و فرزندش زید در یک زمان و بر اثر بیماری یا خوراندن سم از دنیا رفته‌اند و نماز میت آن‌ها با هم خوانده شده است.
  • وفات او حدود سال ۵۰ هجری قمری و هم‌زمان با حکومت معاویه بوده است.
  • وفات او بین سال‌های ۷۳ تا ۸۶ هجری قمری و در زمان حکومت عبدالملک بن مروان بوده است.
  • ام کلثوم زمانی که همسر عون بن جعفر بود از دنیا رفت.
  • وفات او در زمان امامت امام حسن (ع) بوده است.
  • وفات او پس از واقعه عاشورا در سال ۶۱ هجری قمری بوده است.

تاریخ وفات حضرت ام کلثوم را ۲۹ جمادی الثانی ذکر کرده‌اند.

 

قبر حضرت ام کلثوم کجاست؟

 به نظر می‌رسد که قبر ام کلثوم در سوریه و در قبرستان باب الصغیر است ولی در منابع تاریخی محل دفن ایشان به این صورت ذکر شده است:
  • عمادالدین طبری محل وفات ام کلثوم را سوریه می‌داند.
  • ابن‌بطوطه می‌گوید: «در نزدیکی شهر شام و یک فرسخ مانده به آن، مزار ام کلثوم دختر علی بن ابی‌طالب (ع) از فاطمه است.»
  • یاقوت حموی هم مزار ام کلثوم را در راویه دمشق می‌داند.
  • ابن عساکر می‌نویسد: «این قبری که در راویه دمشق است مدفن ام کلثوم، دختر علی بن ابیطالب (ع) از فاطمه نیست… وی در مدینه درگذشت و در قبرستان بقیع مدفون گردید.»  
یادتون نره این مقاله رو به اشتراک بگذارید.
مطالب مرتبط

  • سید شمیم حیدر رضوی

    روایات و تاریخ و نظریات سنی ها و ضعیف مطرح فرمودید
    اصلاح فرمایید

نظر خود را بنویسید