نویسنده: الهام زمانی
بروزرسانی: ۲۲ مرداد ۱۴۰۱
ستاره | سرویس سلامت – اسهال یک بیماری شایع است که خوشبختانه در بیشتر موارد جدی نبوده و به راحتی درمان می‌شود. آمارها نشان می‌دهد که هر سال در سراسر جهان بیش از ۲ میلیادر مورد اسهال گزارش می‌شود. از طرفی، سالانه حدود ۲ میلیون کودک زیر ۵ سال به خصوص در کشورهای در حال توسعه به اسهال مبتلا می‌شوند. اسهال دومین علت مرگ و میر در این گروه سنی محسوب می‌شود. در این مقاله به بررسی علل بروز اسهال پرداخته و چند نمونه قرص اسهال را معرفی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
دلایل و علائم اسهال
معمولا اسهال به دلیل آلودگی با ویروس‌ها، باکتری‌ها و انگل‌ها رخ می‌دهد. سایر مواردی که می‌توانند به بروز این مشکل منجر شوند، عبارتند از:
- حساسیت به بعضی از غذاها
- مسمومیت‌های غذایی
- سوء جذب مواد مغذی (مشکل در جذب مواد مغذی در روده)
- دویدن (بعضی از افراد به دلایل نامشخص به اسهال دونده مبتلا می‌شوند)
- دیابت
- بیماری‌های گوارشی (سندرم روده تحریک پذیر، کولیت اولسراتیو و بیماری کرون)
- پرکاری تیروئید
- بعضی از سرطان‌‌ها
- پرتو درمانی
- زیاده‌روی در مصرف ملین‌ها
- استفاده از بعضی داروها (مثل آنتی بیوتیک‌ها)
اسهال با علائمی مثل مدفوع شل یا آبکی، نفخ و حالت تهوع همراه است. وجود خون یا مخاط در مدفوع، کاهش وزن و تب از علائم جدی‌تری هستند که ممکن است به دنبال اسهال رخ دهند. اگر علائم زیر را مشاهده کردید، باید به پزشک مراجعه کنید:
- وجود خون در مدفوع یا مدفوع سیاه و قیر مانند
- تب بالا (بیش از ۳۸.۳ درجه سانتی‌گراد) یا تبی که بیش از ۲۴ ساعت طول بکشد
- اسهالی که بیش از ۲ روز طول بکشد
- حالت تهوع و استفراغ که مانع نوشیدن مایعات شود
- دل درد شدید
- اسهالی که بعد از بازگشت از یک کشور خارجی شروع شده
- بروز علائم کم آبی شامل ادرار تیره رنگ، تپش قلب، سردرد، خشکی پوست و گیجی
نحوه تشخیص و درمان اسهال
پزشک درباره سابقه پزشکی شما، داروهای مصرفی و آنچه که اخیرا خورده یا نوشیده‌اید، سوال می‌کند. آزمایشات زیر می‌تواند به پزشک در تشخیص علت بروز اسهال کمک کند:
- آزمایش خون
- کولونوسکوپی
- آزمایش مدفوع (برای یافتن باکتری یا انگل)
اگر اسهال خفیف باشد، ممکن است نیاز به مصرف هیچ دارویی نداشته باشید. بزرگسالان می‌توانند از داروهای بدون نسخه مانند بیسموت ساب سالیسیلات یا لوپرامید استفاده کنند؛ اما کودکان حتما باید زیر نظر پزشک تحت درمان قرار بگیرند. اگر اسهال مزمن باشد، پزشک باید علت زمینه‌ای بروز آن را پیدا و درمان کند.
در صورت ابتلا به اسهال باید به اندازه کافی مایعات بنوشید. در مواردی که اسهال شدید است ممکن است به تزریق سرم نیاز داشته باشید. محلول ORS که حاوی قند گلوکز و نمک است، آب و الکترولیت‌های از دست رفته را جبران می‌کند. به گفته سازمان بهداشت جهانی (WHO) این محلول می‌تواند در درمان بیش از ۹۰ درصد اسهال‌های خفیف موثر باشد.
آشنایی با انوع قرص اسهال بزرگسالان و کودکان
انواع قرص اسهال وجود دارد که می‌توانند به درمان این بیماری شایع گوارشی کمک کنند. رایج‌ترین این داروها عبارتند از:
۱. بیسموت ساب سالیسیلات (Bismuth subsalicylate)
از داروی بیسموت ساب سالیسیلات برای درمان اسهال، تهوع، سوزش سر دل و سوء هاضمه استفاده می‌شود. بدون نظر پزشک از این قرص اسهال برای زنان باردار یا شیرده و کودکان زیر ۱۲ سال استفاده نکنید. اگر بعد از ۲ روز استفاده از بیسموت ساب سالیسیلات هنوز اسهال دارید، با پزشک خود تماس بگیرید.
عوارض جانبی: از عوارض جانبی بیسموت ساب سالیسیلات می‌توان به یبوست و مدفوع تیره رنگ اشاره کرد. در صورت بروز مشکلاتی مثل کهیر، تورم صورت و تنگی نفس مصرف دارو را قطع کرده و فورا به پزشک مراجعه کنید.
تداخل دارویی: بیسموت ساب سالیسیلات با داروهایی که برای درمان آرتریت، نقرس و دیابت تجویز می‌شوند و داروهای رقیق کننده خون (وارفارین و کومادین) تداخل دارد. اگر از این داروها استفاده می‌کنید، قبل از مصرف بیسموت ساب سالیسیلات با پزشک مشورت کنید.
۲. لوپرامید (Loperamide)
لوپرامید، دارویی است که از آن برای درمان اسهال و همچنین کاهش حجم مدفوع در بیمارانی که ایلئوستومی (برداشتن بخش انتهای روده کوچک) انجام داده‌اند، استفاده می‌شود. افرادی که تب دارند و افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو و اسهال باکتریایی نباید از این دارو استفاده کنند. این قرص اسهال برای کودکان کمتر از ۲ سال قابل استفاده نیست. در مورد کودکان بزرگتر هم باید حتما قبل از مصرف با پزشک مشورت شود.
مقدار مصرف بر اساس شرایط بیمار تعیین می‌شود. در کودکان، دوز مصرفی به سن و وزن کودک بستگی دارد. بزرگسالان در صورت خود درمانی نباید طی ۲۴ ساعت بیش از ۸ میلی‌گرم لوپرامید استفاده کنند. در صورت مصرف قرص جویدنی، باید دارو را با معده خالی مصرف کنید. قرص‌های جویدنی باید قبل از بلع کاملا جویده شوند. اگر پس از ۲ روز اسهال شما درمان نشد یا به نفخ معده دچار شدید، مصرف لوپرامید را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنید.
عوارض جانبی: معمولا این دارو بی‌خطر است؛ اما مصرف زیاد آن می‌تواند باعث مشکلات قلبی یا مرگ شود. یبوست، سرگیجه، خواب آلودگی و حالت تهوع شایع‌ترین عوارض لوپیرامید هستند. در صورتی که علائم آلرژی (کهیر، مشکل در تنفس و تورم صورت یا گلو) را مشاهده کردید یا اسهال شما بدتر شد، حتما به پزشک مراجعه کنید.
تداخل دارویی: لوپرامید می‌تواند به بروز مشکلات قلبی منجر شود. اگر برای درمان عفونت، بیماری قلبی، افسردگی، سرطان، مالاریا، بیماری‌های روانی و HIV دارو مصرف می‌کنید، بیش از سایرین در معرض بروز مشکلات قلبی قرار دارید.
۳. دیفنوکسیلات (Diphenoxylate)
دیفنوکسیلات، یک قرص اسهال است که با کاهش فعالیت روده به درمان این بیماری گوارشی کمک می‌کند. استفاده از این دارو برای کودکان زیر ۲ سال ممنوع است. معمولا از این دارو می‌توان حداکثر ۴ بار در روز استفاده کرد.
علائم اسهال باید طی ۴۸ ساعت پس از درمان با دیفنوکسیلات بهبود یابد. ممکن است پزشک به شما بگوید که با بهبود علائم، میزان مصرف دارو را کاهش دهید. اگر علائم شما طی ۱۰ روز بهبود نیافت یا بدتر شد، با پزشک خود تماس بگیرید و مصرف دیفنوکسیلات را متوقف کنید.
عوارض جانبی: مصرف دیفنوکسیلات ممکن است به بی‌اشتهایی، حالت تهوع، استفراغ، سردرد و خستگی منجر شود. در صورت شدید بودن این علائم یا بروز مشکلاتی مثل بی‌حسی در دست یا پا، تنگی نفس، تورم صورت و توهم حتما به پزشک مراجعه کنید.
تداخل دارویی: ایزوکربوکسازید، آلپرازولام، کلردیازپوکساید، کلونازپام، دیازپام، لورازپام، شل کننده های عضلانی، قرص‌های خواب آور و آنتی هیستامین‌ها ممکن است با دیفنوکسیلات تداخل داشته باشند.
۴. بلادونا پی بی (Belladonna PB)
از داروی بلادونا پی بی برای درمان سندرم روده تحریک پذیر و زخم معده استفاده می‌شود. این دارو ترکیبی از هیوسیامین، آتروپین، هیوسین (اسکوپولامین) (اسکوپولامین) و فنوباربیتال است. هیوسیامین، آتروپین و هیوسین باعث کاهش حرکات روده و شل شدن عضلات روده و معده می‌شوند. فنوباربیتال هم به کاهش اضطراب کمک می‌کند. میزان مصرف دارو به وضعیت بیمار بستگی دارد. در کودکان، میزان مصرف با توجه به وزن مشخص می‌شود. معمولا برای کودکان به جای قرص بلادونا پی بی از شربت آن استفاده می‌شود.
این دارو باید ۶۰-۳۰ دقیقه قبل از غذا مصرف شود. از تغییر دوز دارو بدون مشورت با پزشک خودداری کرده و به طور ناگهانی مصرف آن را قطع نکنید. قطع ناگهانی بلادونا پی بی باعث بروز مشکلاتی مثل اضطراب، لرزش، سرگیجه، تهوع و استفراغ می‌شود.
عوارض جانبی: یبوست، سرگیجه، خواب آلودگی و خشکی دهان، گلو یا پوست از عوارض شایع این دارو محسوب می‌شوند.
تداخل دارویی: بلادونا پی بی با آنتی اسیدها، ال دوپا، کتوکونازول و بعضی داروهای قلبی تداخل دارد.
۵. دیفنوکسین- آتروپین (Difenoxin-Atropine)
دیفنوکسین- آتروپین (موتوفن)، یک قرص اسهال است که حرکات روده را کاهش می‌دهد. میزان مصرف این دارو به وضیعت بیمار بستگی دارد؛ اما معمولا هر ۴-۳ ساعت یکبار استفاده می‌شود. بزرگسالان نباید در طول ۲۴ ساعت بیش از ۸ میلی‌گرم دیفوکسین استفاده کنند. اگر بعد از ۲ روز استفاده از این دارو اسهال شما بهبود نیافت، با پزشک مشورت کنید.
عوارض جانبی: ممکن است با مصرف این دارو به مشکلاتی مانند خواب آلودگی، سرگیجه، سردرد، خستگی، خشکی دهان و بی‌اشتهایی مبتلا شوید. در صورت تداوم این علائم یا تشدید آن‌ها حتما با پزشک مشورت کنید. اگر به تهوع شدید، استفراغ، افسردگی، بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن دست و پا و تاری دید دچار شدید، فورا به پزشک مراجعه کنید.
تداخل دارویی: داروهای مهارکننده مونوآمین اکسیداز (ایزوکربوکسازید، فنلزین و سلگیلین)، شل کننده‌های عضلانی (کاریسوپرودول و سیکلوبنزاپرین)، آنتی هیستامین‌ها، داروهای خواب آور و داروهای ضد اضطراب (آلپرازولام، لورازپام و زولپیدم) ممکن است با این دارو تداخل داشته باشند.
۶. قرص دی سیکلومین
قرص دی سیکلومین (Dicyclomine) برای رفع مشکلات گوارشی مثل کولیت و سندروم روده تحریک‌پذیر تجویز می‌شود. تپش قلب و بی‌خوابی از عوارض این دارو است. این دارو در برخی از موارد برای سرطان روده و یا درمان کمکی در اسهال و سندرم روده تحریک پذیر هم تجویز می‌شود. برای به حداقل رساندن عوارض جانبی و کنترل آن‌ها در حد مطلوب ، پیشنهاد می‌شود بعد از مصرف دی سیکلومین حتما مایعات کافی را به بدن برسانید و در حد امکان آن را با غذا میل کنید. این دارو برای افراد سالخورده و همچنین افراد با سابقه تشنج منع مصرف دارد.
عوارض جانبی: عوارض کلی قرص دی سیکلومین شامل تپش قلب، بی‌خوابی، سرگیجه، خستگی، تاری دید، یبوست و اتساع شکم می‌باشد.
۷. قرص هیوسین
قرص هیوسین (HYOSCINE) برای مواردی مثل گرفتگی‌های روده و دردهای شکمی تجویز می‌شود. یبوست، خشکی دهان و حالت تهوع از عوارض مصرف قرص هیوسین است. این دارو انقباض و گرفتگی‌های عضلات جداره روده را رفع می‌کند و مستقیما روی دستگاه گوارش تاثیر می‌گذارد. به علاوه یکی از روش‌های کمکی درمان اسهال استفاده از داروی هیوسین می‌باشد.
توجه داشته باشید که استفاده طولانی مدت از دارو به مقدار زیاد می‌تواند منجر به دیابت، شكنندگی استخوان‌ها و نازک شدن پوست و تاخیر در رشد كودكان بشود. در صورت مصرف این دارو به صورت فرم خوراکی و به مدت طولانی کنترل فشار خون ضروری می‌باشد. لازم به ذکر است که اگر این دارو را مصرف می‌كنید باید نمک كمتر بخورید همچنین لازم است مكمل‌های پتاسیم مصرف شود.
عوارض جانبی: عوارض کلی قرص هیوسین شامل یبوست، خشکی دهان، اختلال در ادرار کردن، حالت تهوع، خارش، تورم دست یا پا، مشکلات تنفسی، افزایش نبض، سرگیجه، اسهال، مشکلات بینایی و چشم درد می‌باشد.
کلام پایانی
اسهال از وجود باکتری‌ها، ویروس‌ها یا انگل‌ها ناشی می‌شود. بیماری‌های گوارشی، سرطان و بعضی داروها هم می‌توانند باعث اسهال شوند. موارد خفیف اسهال ممکن است بدون مصرف دارو برطرف شوند؛ اما اگر اسهال شدید یا مزمن باشد، حتما باید به پزشک مراجعه شود. در مورد کودکان توصیه می‌شود که بدون مشورت با پزشک به آن‌ها دارویی داده نشود.
