اپوزیسیون چیست؟ (آیا اپوزیسیون قانونی است؟)

وقتی به اخبار سیاسی گوش می‌دهید یا روزنامه‌ها را ورق می‌زنید مسلماً به کلمه‌ای تحت عنوان «اپوزیسیون» بر خواهید خورد. آیا می‌دانید اپوزیسیون چیست؟ یا این که اپوزیسیون یعنی چه؟ و این که آیا اپوزیسیون یک فعالیت قانونی دارد؟ ستاره در این مقاله به ابهامات شما درباره اپوزیسیون پاسخ می‌دهد.

 

اپوزیسیون (opposition) واژه‌ای فرانسوی است که در لغت معنی ضدیت، مخالفت و مقابله را می‌دهد. ریشه کلمه اپوزیسیون از کلمه لاتین Opposite به معنی «ضد» می‌باشد.

اپوزیسیون به معنای کوشش و تلاش حزب‌ها، اتحادیه‌ها و گروه‌ها برای دستیابی و رسیدن به اهدافی است که با اهداف دارندگان قدرت‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در تضاد است.

در نظام سیاسی و حکومت‌داری دنیا دو نوع اپوزیسیون وجود دارد؛ قانونی یا پارلمانی و غیرقانونی.

در بعضی از حکومت‌های پارلمانی اپوزیسیون به موجب قانون اساسی آن کشور به رسمیت شناخته شده است. در این کشورها اپوزیسیون گروهی را در پارلمان تشکیل می‌دهد که از دولت یا حکومت حکایت نمی‌کند ولی مثل دولت به قانون اساسی پایبند است. گروه اپوزیسیون می‌تواند بر اساس شرایطی که قانون اساسی تعیین کرده در کار حکومت نظارت مستقیم داشته باشد و افکار عمومی را در جریان اتفاقات کشور و جهان قرار دهد.
گروه اپوزیسیون در کشورهای سنتی لیبرال مانند انگلستان، فرانسه و سوئد که معمولاً از دو حزب اصلی تشکیل شده‌اند مظهر حکومت احتمالی آینده است.

در بعضی از حکومت‌ها که یا قانون اساسی و پارلمان دارند مثل آمریکا یا ندارند مثل عربستان، اپوزیسیون جایگاه قانونی ندارد و یک نهاد رسمی به حساب نمی‌آید.

در کشورهای جهان سوم و عقب‌مانده اپوزیسیون به گروهی از مخالفان گفته می‌شود که قصدشان براندازی نظام حکومتی و یا به زیر کشاندن قدرتمندان نظام حاضر است. این گروه گاهی اوقات به وسیله قدرت‌های مسلط جهانی به صورت پنهان و یا آشکار مورد حمایت سیاسی، تبلیغی و مالی قرار می‌گیرند.

رابرت دال، دانشمند آمریکایی شاخص‌های زیر را ملاک اپوزیسیون کشورهای دموکراتیک غربی می‌داند:

 

1. سازمان‌دهی
گاهی اپوزیسیون در سازمان‌های ائتلافی قرار دارد مثل انگلستان و آمریکا و گاهی در میان چند حزب قرار گرفته است مثل استرالیا و فرانسه

2. رقابت‌پذیری
گاهی گروه‌های اپوزیسیونی آن‌قدر زیادند که نمی‌توانند رقابتی با قدرت روی کار داشته باشند و گاهی وحدت سازمانی اپوزیسیون به شکلی است که رقابت بر سر قدرت را تشدید می‌کند.

3. برخورد با حکومت
نظام‌های دموکراتیک معمولاً به اپوزیسیون اجازه می‌دهند تا از طریق تأثیر بر افکار عمومی، کاربرد رسانه‌های گروهی و شرکت در مبارزات انتخاباتی منابع لازم برای پیشبرد اهداف خود را بسیج کنند که البته اهمیت و میزان استفاده از هر یک از این حوزه‌ها در رژیم‌های مختلف متفاوت است.

4. اهداف
در دموکراسی‌های غربی بر اساس ساختار حاکم بر نظام، اپوزیسیون ساختاری یا انقلابی رو به زوال رفته و با توجه به گسترش امکان شمارکت مسالمت‌آمیز در حیات سیاسی به اپوزیسیون اصلاح‌طلب تبدیل شده‌اند.

5. ابزار و روش
روش کار اپوزیسیون تابع اهداف آن است و به همین دلیل روش‌های رایج فعالیت‌های سیاسی آن‌ها شامل مبارزات انتخاباتی، ائتلافات حزبی، اعمال فشار و نفوذ در نهادها می‌شود.