سبع المثانی چیست؟ (نظریات مختلف درباره سبع المثانی)

 

سبع المثانی یعنی چه؟

سبع المثانی تعبیری قرآنی و یکی از نام‌های سوره حمد است. سبع به معنی هفت و مثانی به معنی دوتاها می‌باشد.

 

چرا به سوره حمد سبع المثانی می‌گویند؟

 بر اساس سخنی از امام صادق (ع) برای این که سوره حمد ۷ آیه دارد و در هر نماز ۲ بار خوانده می‌شود به آن سبع المثانی می‌گویند.

نظرات دیگری هم در این باره وجود دارد:

• سوره حمد ۷ آیه دارد و به جهت محتوای آن ۲ بار (یک بار در مکه و یک بار در مدینه) بر پیامبر (ص) نازل شده است.
• این سوره از دو بخش تشکیل شده است؛ نیمی از آن به حمد و ثنای خداوند و نیمی از آن به تقاضای بندگان می‌پردازد.
• برخی هم بر این باورند که همه قرآن «مثانی» است و هفت سوره بزرگ ابتدایی آن «سبع» می‌باشد که داستان‌های عبرت‌آموز در آن ۲ به ۲ آمده است.
• سبع المثانی از اسامی و اوصاف کل قرآن است.
• منظور از سبع المثانی ۷ صحیفه‌ای است که از آسمان بر انبیا نازل شده است.

 

سبع المثانی در کجای قرآن آمده است؟

عبارت «سَبْعاً مِنَ الْمَثانی» در آیه ۸۷ سوره حجر آمده است:

«وَ لَقَدْ آتَیناكَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانی‏ وَ الْقُرْآنَ الْعَظیمَ»

«و به راستى كه هفت آیه از مثانى و قرآن بزرگ را به تو عطا كردیم»

 

سبع المثانی در تفسیر اثنی عشری

در تفسیر اثنی عشری نوشته حسینی شاه عبدالعظیمی آمده است:

«مراد از سبع مثانى سوره مباركه حمد مى‌باشد، چنانچه ابن بابويه به اسناد خود از حضرت امام حسن عسكرى از آباء گرام خود (ع) از امير المؤمنين (ع) فرمود: بسم اللّه آيه اى از فاتحة الكتاب و آن هفت آيه و تمامى آن بسم اللّه الرّحمن الرحيم است. شنيدم حضرت رسول اكرم (ص) فرمود: خداى تعالى فرمود: اى محمد، هر آينه به تحقيق داديم تو را سبع مثانى و قرآن عظيم، پس متفرد ساخته مرا به امتنان، به سبب فاتحة الكتاب و قرار داده آن را مقابل قرآن عظيم.
در مثانى بودن سوره حمد وجوهى ذكر شده:

۱- به اعتبار آن كه گفتار در آن دو تا شود و محمد بن مسلم از صادقين (ع) نيز روايت نموده، علما كلمات مثانى را هفت شمرده‌اند.
اول: اللّه، رب.
دوم: رحمن، رحيم.
سوم: اياك، اياك.
چهارم: الصراط، صراط.
پنجم: عليهم، عليهم.
ششم: غير.، لا.
هفتم: المغضوب عليهم، و لا الضالين.

۲- به اعتبار آن كه در نماز دو مرتبه تكرار می شود.

۳- به اعتبار آن كه نصف آن ثناى بنده است خدا را، و نصفى ديگر عطاى پروردگار است بنده را.

۴- به اعتبار آن كه دو مرتبه نازل گشته.

۵- مثانى به اين معنى كه هفت آيه و قرائت آن برابرى كند با قرائت هفت سبع قرآنى كه تمام آن باشد.

۶- مثانى به اعتبار اشتمال بر حقين حق خداى تعالى و حق بنده.

۷- به اعتبار تضمن دو نوع معانى متقابله، مثل ربوبيت و عبوديت، خالقيت و مخلوقيت، عمل و توفيق، هدايت و ضلالت، دوست و دشمن.

۸- مثانى به اعتبار مشتمل بودن بر معانى كثيره و هر يك دو قسم باشد.