نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: 22 اردیبهشت 1401
مسعود کیمیایی در ۷ مرداد ۱۳۲۰ در شهر تهران و در خانواده‌ای شش‌نفره به دنیا آمد. او دو خواهر و یک برادر دارد. کیمیایی تحصیلات متوسطه خود را در دبیرستان بدر گذراند و دیپلم خود را از این مدرسه دریافت کرد. وی در زمینهٔ کارگردانی تحصیلات دانشگاهی ندارد و تمام آموخته‌های فنی وی از حضور در گروه دستیاران فیلم قهرمان به کارگردانی ژان نگولسکو و دستیاری ساموئل خاچیکیان برای فیلم خداحافظ تهران محدود می‌شود.
۲ دقیقه با زندگی مسعود کیمیایی
کیمیایی پس از پایان دبیرستان به محفل‌های روشنفکری وارد شد و به همراه چند نفر از دوستان خود، گروه انتشارات طرفه را تأسیس کرد. وی یکی از برجسته‌ترین افراد و چهره‌های اصلی سینمای ایران است و در شکل‌گیری بدنه اصلی سینمای ایران نقشی مهم و محوری داشته است. اغلب آثار کیمیایی در ژانر اجتماعی، سیاسی است. او علاوه بر فعالیت‌های سینمایی، نوشتن رمان و شعر را نیز تجربه کرده است.
کارنامه و فعالیت‌های سینمایی
اولین ساخته‌ی کیمیایی «بیگانه بیا» بود که در سال ۱۳۴۷ اکران شد و پس از آن فیلم قیصر را ساخت. فیلم سینمایی «قیصر» به کارگردانی مسعود کیمیایی در سال ۱۳۴۸ ساخته شد و بازیگرانی چون بهروز وثوقی، ناصر ملک‌مطیعی و بهمن مفید در آن نقش‌آفرینی کرده‌اند. این فیلم از آغازِ اکران، در ایجاد موجی نو در سینمای ایران نقش بسزایی داشت.
این فیلم به قدری تاثیر گذار بود که در سال ۱۹۷۲، نسخه ترکی این فیلم در کشور ترکیه با نام Alin yazisi و به کارگردانی اورهان آکسوی ساخته شد. در این فیلم جونیت آرکین (در ایران معروف به فخرالدین) نقش حیدر را که بهروز وثوقی در فیلم «قیصر» بازی کرده بود ایفا کرد. فاطمه بلگن نیز نقش فاطمه، نقشی که پوری بنایی در «قیصر» بازی کرده بود را ایفا کرد. نقش خان دایی را که زنده یاد جمشید مشایخی ایفا کرده بود، “انر” بازیگر ترکی آن را ایفا کرد.
کیمیایی با ساخت این فیلم دو قطب تجاری و هنری سینما را به هم پیوند داد و به همراه ناصر تقوایی، بهرام بیضایی، داریوش مهرجویی و علی حاتمی و چند کارگردان و فیلمساز دیگر از آغازگران دوره‌ای بود که‌موج نو در سینمای ایران شناخته شد.
کیمیایی در سال ۱۹۹۱ برای فیلم دندان مار نامزد جایزه خرس طلایی جشنواره فیلم برلین شد و جایزه ویژه هیئت‌داوران جشنواره فیلم برلین نیز به او رسید.
فیلم گوزن‌ها
گوزن‌ها محصول سال ۱۳۵۳ ایران، فیلمی به کارگردانی کیمیایی و بازی بهروز وثوقی است. بهروز وثوقی با بازی در این فیلم جایزه بهترین بازیگر مرد در سومین جشنواره جهانی فیلم تهران در سال ۱۳۵۳ را از آن خود کرد.
در یک نظرسنجی که برای گزینش بهترین فیلم سینمای پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران با رأی ۲۷ تن منتقد و نویسنده اجرا شد، گوزن‌ها با ۲۰ رأی بهترین فیلم سینمای پیش از انقلاب ایران شناخته شد. در رأی‌گیری دیگری از ۵۵ منتقد سینمایی ایرانی در سال ۱۳۸۱ نیز، فیلمِ گوزن‌ها با ۱۷ رأی همراهِ باشو، غریبه‌ی کوچک کارِ بهرام بیضایی بهترین فیلم کل ادوار تاریخ سینمای ایران شناخته شد.
مسعود کیمیایی در کنار پسرش پولاد کیمیایی و رضا یزدانی
دیالوگ‌نویسی
یکی از بارزترین توانایی‌های مسعود کیمیایی در فیلم‌نامه‌هایش دیالوگ‌ها و مونولوگ های خاص او است که اکثر آن‌ها جزء دیالوگ‌های ماندگار سینمای ایران شده‌اند. وی زبان کوچه‌بازاری یا همان زبان عامیانه را به‌خوبی می‌شناسد و در ایجاد ضرباهنگ مناسب برای ادای آن‌ها مهارت زیادی دارد.
در کنار علی حاتمی، کیمیایی را نیز باید خالق بخش عمده‌ای از مشهورترین دیالوگ‌های تاریخ سینمای ایران دانست. از آن جمله گفتار می‌توان از گفتار ملک‌مطیعی، بهمن مفید و وثوقی در فیلم قیصر و قریبیان و وثوقی در فیلم گوزن‌ها نام برد.
پیام قهرمانان فیلم‌های کیمیایی در چند دیالوگ مهم و منحصربه‌فرد در لابه‌لای فیلم آشکار می‌شود. پیامی که آرمان‌های ناب ایرانی را به تصویر می‌کشد.
ازدواج و همسران مسعود کیمیایی
وی تاکنون سه بار ازدواج‌کرده است. او پس از طلاق از همسر اولش که دختری به نام «گیلا» از او دارد، با گیتی پاشایی در سال ۱۳۴۸ ازدواج کرد که حاصل آن پولاد کیمیایی بود. گیتی پاشایی خواننده، آهنگساز و بازیگر ایرانی در ۲۳ خرداد ۱۳۱۹ در شهر تهران به دنیا آمد. وی در ۱۷ اردیبهشت ۱۳۷۴ خورشیدی براثر بیماری سرطان سینه در سن ۵۴ سالگی در تهران درگذشت.
مسعود کیمیایی دو سال بعد از فوت همسرش در سال ۱۳۷۶ با گوگوش، خواننده‌ی مشهور و سرشناس ایرانی ازدواج کرد. فائقه آتشین بانام هنری گوگوش در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۲۹ به دنیا آمد. او از محبوب‌ترین خوانندگان تاریخ موسیقی ایران به شمار می‌رود و در کشورهای آسیای میانه و خاورمیانه دوستداران بسیاری دارد. این زوج در سال ۱۳۸۲ از یکدیگر جدا شدند.
عکس مسعود کیمیایی در کنار همسر سابقش گوگوش (فائقه آتشین)
کارنامه‌ی هنری مسعود کیمیایی
سینمایی
- بیگانه بیا (۱۳۴۷)
- قیصر (۱۳۴۸)
- رضا موتوری (۱۳۴۹)
- داش‌آکل (۱۳۵۰)
- بلوچ (۱۳۵۱)
- خاک (۱۳۵۲)
- گوزن‌ها (۱۳۵۳)
- پسر شرقی (فیلم کوتاه، ۱۳۵۴)
- غزل (۱۳۵۵)
- اسب (فیلم کوتاه، ۱۳۵۵)
- سفر سنگ (۱۳۵۶)
- خط قرمز (۱۳۶۱)
- تیغ و ابریشم (۱۳۶۴)
- شیرک (تهیه کننده، ۱۳۶۶)
- سرب (۱۳۶۷)
- دندان مار (۱۳۶۸)
- گروهبان (۱۳۶۹)
- ردپای گرگ (۱۳۷۰)
- تجارت (۱۳۷۳)
- ضیافت (۱۳۷۴)
- سلطان (۱۳۷۵)
- مرسدس (۱۳۷۶)
- فریاد (۱۳۷۷)
- اعتراض (۱۳۷۸)
- سربازهای جمعه (۱۳۸۲)
- حکم (۱۳۸۳)
- رئیس (۱۳۸۵)
- محاکمه در خیابان (۱۳۸۷)
- جرم (۱۳۸۹)
- متروپل (۱۳۹۲)
- قاتل اهلی (۱۳۹۵)
- خون شد (۱۳۹۸)
- خائن‌کشی (۱۳۹۹)
نوشته‌ها
- جسدهای شیشه‌ای، رمان، ۱۳۸۰، انتشارات آتیه
- زخم عقل، دفتر شعر، دی‌ماه ۱۳۸۲، نشر ورجاوند
- حسد (بر زندگی عین القضات) ۱۳۸۴، نشر ثالث
- سرودهای مخالف ارکسترهای بزرگ ندارند، رمان، ۱۳۹۴ اختران
جوایز و افتخارات مسعود کیمیایی
جوایز بین‌المللی
- برنده جایزه بهترین فیلمنامه انجمن بین‌المللی فیلم تاشکند برای فیلم داش آکل ۱۹۷۱
- برنده مدال نقره جشنواره بین‌المللی فیلم مانهایمهایدلبرگ برای فیلم غزل ۱۹۷۶
- برنده جایزه بهترین کارگردانی جشنواره بین‌المللی فیلم قاهره برای فیلم سفر سنگ ۱۹۷۹
- برنده جایزه پلاک طلایی سازمان بین‌المللی سینمای کاتولیک جشنواره بین‌المللی فیلم قاهره برای فیلم سفر سنگ ۱۹۷۹
- برنده مدال طلای شهر جیفونی برای بهترین فیلم (مسعود کیمیایی و داریوش مهرجویی) از بیستمین دوره جشنواره فیلم جیفونی ۱۹۹۰
- نامزد جایزه خرس طلایی جشنواره بین‌المللی فیلم برلین برای فیلم دندان مار ۱۹۹۱
- نامزد جایزه شیر طلایی جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز برای فیلم گروهبان ۱۹۹۲
- برنده جایزه ذکر ویژه جشنواره بین‌المللی فیلم برلین برای فیلم دندان مار ۱۹۹۱
- نامزد هوگو طلایی جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو برای فیلم دندان مار ۱۹۹۲
- برنده جایزه ویژه هیئت‌داوران جشنواره بین‌المللی فیلم مونترآل برای فیلم دندان مار ۱۹۹۲
جوایز داخلی
- برنده جایزه بهترین کارگردانی در دومین جشنواره سینمایی سپاس تهران برای فیلم قیصر ۱۳۴۸
- برنده جایزه بهترین فیلم در دومین جشنواره سینمایی سپاس تهران برای فیلم قیصر ۱۳۴۸
- برنده جایزه بهترین فیلم به مفهوم مطلق و بهترین کارگردانی جشنواره سینمایی سپاس برای فیلم داش‌آکل ۱۳۵۰
- نامزد جایزه بهترین آنونس بخش مسابقه مواد تبلیغاتی فیلم‌ها از هشتمین جشنواره فیلم فجر برای فیلم سراب ۱۳۶۸
- برنده جایزه بهترین فیلم از انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی ایران برای فیلم دندان مار ۱۳۶۸
- کاندید تندیس زرین بهترین طراحی صحنه و لباس از اولین دوره جشن خانه سینما برای فیلم سلطان ۱۳۷۵
- کاندید تندیس زرین بهترین فیلم از اولین دوره جشن خانه سینما برای فیلم سلطان ۱۳۷۵
- کاندید سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی برای فیلم اعتراض ۱۳۷۸
- کاندید سیمرغ بلورین بهترین فیلم برای فیلم اعتراض ۱۳۷۸
- کاندید تندیس زرین بهترین فیلم از سومین دوره جشن خانه سینما برای فیلم فریاد ۱۳۷۸
- کاندید تندیس زرین بهترین فیلم از سومین دوره جشن خانه سینما برای فیلم سربازهای جمعه ۱۳۸۳
- برنده جایزه ویژه هیئت‌داوران برای فیلم جرم از بیست و نهمین جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۹
- برنده جایزه سیمرغ بلورین بهترین فیلم از بیست و نهمین جشنواره فیلم فجر برای فیلم جرم ۱۳۸۹
- کاندید سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه از بیست و نهمین جشنواره فیلم فجر برای فیلم جرم ۱۳۸۹
- کاندید سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی از بیست و نهمین جشنواره فیلم فجر برای فیلم جرم ۱۳۸۹
- تندیس حافظ بهترین فیلم جشن دنیای تصویر برای فیلم محاکمه در خیابان ۱۳۹۱
بدون نام
فیلم نامه قیصر کپی ازیک اثر انگلیسی هست
بدون نام
اون یک خائنه