نویسنده: ابوالفضل ناظمی
بروزرسانی: 10 آذر 1400
ستاره | سرویس مذهبی – پایان دادن به زندگی بیمار یا اوتانازی در مورد بیمارانی مطرح است که دچار بیماری صعب‌العلاج هستند و امیدی به زنده ماندن ندارند. از نظر اکثر مراجع تقلید پایان دادن به زندگی آن‌ها شرعاً جایز نیست.
اوتانازی (Euthanasia) به معنی «مرگ خوب» است و به شرایطی گفته می‌شود که بیمار به درخواست خودش به صورت طبیعی و آرام به زندگی‌اش خاتمه می‌دهد. این شرایط در بیماریهای سخت و دردناک یا درمان‌هایی که مدت زیادی به طول انجامیده است و بیمار را دچار ناامیدی کرده به وجود می‌آید. در فارسی به این اصطلاح «هومرگ»، «مرگ آسان»، «قتل ترحمی»، «مرگ شیرین»، «مرگ مطلوب»، «مرگ خوب»، «قتل ناشی از ترحم»، «خوش میری» یا «به مرگی» می گویند. سه نوع اوتانازی وجود دارد:
فعال: با تزریق داروی کشنده توسط پزشک زندگی بیمار خاتمه پیدا می‌کند.
انفعالی: خودداری کردن از ادامه مداوا و زنده نگه داشتن بیمار در حال احتضار
غیرمستقیم: قرار دادن داروهایی با مقدار فراوان در دسترس بیمار تا خودش شخصاً به زندگی‌اش خاتمه دهد.
حکم شرعی اوتانازی
آیت‌الله خامنه‌ای:
حفظ محتضر و تأخیر مرگ او واجب نیست. بنابراین مرگ آسان نوع انفعالی مانعی ندارد. ولی هر کاری که موجب مردن او باشد مثل مرگ آسان نوع فعال یا غیرمستقیم جایز نیست.
آیت‌الله مکارم شیرازی:
تا آن مقدار که بیمار امید به بازگشت حیات دارد در صورت توان باید درمان را ادامه دهید و بیش از آن وظیفه‌ای ندارید. ضمن این که اگر از عدم بازگشت اطمینان دارید می‌توانید وقتی مواد دستگاه تمام شد از ادامه آن بپرهیزید ولی قطع دستگاه جایز نیست.
آیت‌الله سیستانی:
هیچ کدام از انواع مرگ آسان جایز نیست.
آیت‌الله صافی گلپایگانی:
کشتن بیمار در این شرایط با دارو حکم قتل عمد را دارد و حرام است و همچنین است حکم در مورد دارو دادن جهت تعجیل در فوت بیمار و رضایت بیمار مجوز قتل نیست و موجب عدم ضمان طبیب نمی‌شود و تجویز داروی کشنده توسط طبیب ولو به مباشر استعمال دارو خود بیمار باشد نیز حرام است.
آیت‌الله نوری همدانی:
چنین عملی جایز نیست و پزشک معالج ضامن است.
آیت‌الله فاضل لنکرانی:
تسریع در مرگ بیمار توسط خودش یا پزشک یا دیگران حرام است که اگر توسط خود فرد انجام شود خودکشی محسوب می‌شود و اگر توسط پزشک انجام شود حکم قتل عمد را دارد و رضایت بیمار تأثیری در حکم ندارد.
آیت‌الله بهجت:
این عمل به هیچ وجه جایز نیست و هر کس این کار را انجام دهد ضامن است.
چند سوال درباره پایان دادن به زندگی بیمار
- شخصی سال‌های سال است که بر اثر تصادف یا مسئله دیگری مثل عمل جراحی بیهوش است و بعد از این مدت طولانی به هوش نیامده؛ آیا می‌توان با استفاده از آمپول به زندگی او خاتمه داد؟
- اگر خود بیمار بداند که بیماری‌اش لاعلاج است آیا می‌تواند مرگ را انتخاب کند؟
- اگر کسی بیماری لاعلاجی داشته باشد و پزشک از روی ترحم و دلسوزی او را معالجه نکند تا زودتر بمیرد آیا از نظر فقهی جرمی مرتکب شده است؟
قتل انسان مطلقاً جایز نیست حتی اگر از روی ترحم باشد و حتی اگر خود مریض اجازه این کار را داده باشد. دلیل اصلی این مسئله اطلاقات ادله حرمت قتل از آیات و روایات است و همچنین ادله وجوب حفظ نفس و ممکن است فلسفه آن این باشد که چنین اجازه‌ای سبب سوءاستفاده‌های فراوان می‌شود و قتل از روی ترحم به بهانه‌های واهی صورت می‌گیرد یا افرادی به قصد انتحار و خودکشی از این راه وارد می‌شوند. به علاوه مسائل پزشکی غالباً یقین آور نیست و چه بسا افرادی که از حیات مأیوس بوده‌اند و به طور عجیبی از مرگ رهایی یافته‌اند.
- آیا سرپرست یا نزدیکان بیمار می‌توانند به پزشک اجازه پایان دادن به زندگی بیمار با شرایط بالا را بدهند؟
جایز نیست و قتل نفس محسوب می‌شود.
- در مورد بیماران مرگ مغزی، پزشکان معتقدند که در این بیماران تمامی فعالیت‌های شناخته شده مغزی متوقف شده ولی قلب و بعضی دیگر از اعضای بدن آن‌ها تا مدتی به کار خود ادامه می‌دهد. همچنین تنفس در آن‌ها متوقف شده و با استفاده از دستگاه‌های تنفس دهنده می‌توان تنفس را در آن‌ها برقرار کرد. این بیماران بعد از چند ساعت یا نهایتاً چند روز دچار ایست قلبی می‌شوند و می‌میرند. با توجه به هزینه بالای دستگاه‌های تنفس دهنده، استهلاک این دستگاه‌ها و انتظار طولانی‌مدت و بی‌فایده خانواده این بیماران آیا می‌توان دستگاه‌های تنفس دهنده را از بیمار جدا کرد؟
اگر به امور مزبور یقین حاصل شود ادامه معالجه واجب نیست.
اوتانازی از نظر دین اسلام
محمد
تمام خشونتهای اجتماعی و خودکشی های خشن مثل خودسوزی و سقوط از ارتفاع وغیره از بیماریهای اعصاب وروان میباشد چنانچه با اتانازی این افراد به رضایت خودشان موافقت شود آمار خودکشی های خشن و خشونت ها به صفر میرسه و هزینه های درمان دولت و جامعه بسیار کم میشه. تشکر