نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: 8 آذر 1400
ستاره | سرویس مذهبی – شاید این سوال برای شما پیش بیاید که افراط و تفریط یعنی چه؟ یا این که در چه کارهایی افراط و تفریط به انسان آسیب می زند؟ آیا می دانید امام علی (ع) سخنان بسیار زیبایی درباره میانه روی داشته اند؟ با ستاره همراه باشید تا هر چیزی درباره این موضوع می خواهید را بدانید؛
افراط و تفریط یعنی چه؟
افراط به معنی تندروی و تفریط به معنی کندروی می باشد. «فرط» به معنی خارج شدن از حد معین است. وقتی که این خارج شدن پیشی گرفتن باشد آن را افراط و وقتی در مسیر کوتاهی باشد تفریط خوانده می شود.
افراط و تفریط در قرآن
یکی از ویژگی های دین اسلام، میانه روی است. خداوند در قرآن کریم مسلمانان را در آیه ۱۴۳ سوره بقره امت وسط می نامد و می فرماید:
«وَكَذَٰلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَیكُونَ الرَّسُولُ عَلَیكُمْ شَهِیدًا ۗ…»
«و همان‌گونه (که قبله شما، یک قبله میانه است) شما را نیز، امت میانه ای قرار دادیم (در حد اعتدال، میان افراط و تفریط) تا بر مردم گواه باشید…»
پرهیز از افراط و تفریط در روایات
امام علی (ع) در باب افراط و تفریط چنین می فرمایند:
- «بر تو باد به میانه روی در امور، زیرا میانه روی یاری کننده ترین چیز برای خوب زندگی کردن است»
- «با دوست خود در حد اعتدال دوستی كن؛ زیرا ممكن است آن دوست، روزی دشمن تو گردد و در دشمنی خود نیز معتدل باش؛ زیرا ممكن است همان دشمن، روزی دوست تو گردد.»
- «به زودى درباره من دو گروه هلاك شوند: دوستدار افراطى كه دوستى، او را به ناحق كشاند و دشمن افراطى كه دشمنى، او را به ناحق ببرد. و بهترين حالت مردم درباره من راه ميانه است. پس اين راه را در پيش گيريد.»
- «کسى که در دشمنى زیاده روى کند گناهکار و آن کس که در دشمنى کوتاهى کند ستمکار است و هر کس که بى دلیل دشمنى کند نمى تواند باتقوا باشد.»
- «نادان را نبينى، مگر افراط گر يا تفريط گر. نادان را نبينى جز كه كارى را از اندازه فراتر كشاند و يا بدانجا كه بايد نرساند.»
- «هر کمبودی در اعمال تمایلات برای آدمی زیان آور و هر زیاده روی نسبت به آنها باعث فساد و تباهی است.»
- (در وصیت به امام حسن (ع)) «فرزند عزیز! در تلاش معاش و انجام عبادات میانه رو و معتدل باش و از زیاده روی پرهیز کن و در حدود طاقت و توانت فعالیت نما تا بتوانی آن را برای همیشه انجام دهی.»
- «بخشنده باش امّا زیاده روى نکن، در زندگى حسابگر باش امّا سخت گیر مباش. از زیاده روى بپرهیز و میانه روى پیشه کن. امروز به فکر فردایت باش. از مال به قدر نیازت نگهدار و آنچه افزون آید، پیشاپیش براى روزى که بدان نیازمند گردى روانه دار. آیا امید آن دارى که خداوند به تو پاداش متواضعان را بدهد، در حالى که در نزد او از متکبران هستى. آیا در حالى که خود در ناز و نعمت فرو رفته اى و آن را از ناتوانان و بیوه زنان دریغ مى دارى طمع در آن بسته اى که ثواب صدقه دهندگان را به تو بدهند؟ آدمى به آنچه پیشاپیش فرستاده پاداش بیند و بر سر آن رود که از پیش روانه داشته.»
- «آن که میانه روی کند تهیدست نمی شود.»
- «زیاده روی در توبیخ، آتش لجاج را مشتعل می سازد.»
- «به رگى از رگهاى بدن اين انسان گوشت پاره اى آويخته كه شگفت انگيزترين عضو اوست و آن قلب است؛ زيرا كه در آن مايه هاى حكمت و مايه هاى ضد حكمت وجود دارد. به طورى كه اگر اميد و آرزو به آن [قلب] دست دهد، طمع خوارش گرداند و اگر طمع آن را به هيجان آورد، حرص نابودش كند و اگر نوميدی بر آن تسلّط يابد، افسوس و اندوه او را بكشد… و اگر در سيرى افراط كند، پُرىِ شكم او را بيازارد. پس، هر تفريطى به او زيان زند و هر افراطى او را تباه گرداند.»
چگونه دچار افراط و تفریط نشویم؟
اصلی ترین عامل افراط و تفریط به کار نبستن عقل است. بنابراین بهترین روش برای این که در مسیر میانه و اعتدال قدم برداریم کمک گرفتن از عقل خواهد بود. البته گاهی پیش می آید که عقل نیز تحت تاثیر هواهای نفسانی مسیر درست را گم می کند و تنها با کمک دین است که می توان راه درست را پیدا کرد. یادمان باشد که افراط و تفریط شامل امور دینی هم می شود و توصیه های بسیاری از بزرگان دین شده است که حتی در مورد شخصیت های دینی افراط نکنیم.
برای این که همیشه میانه رو باشید و دچار افراط و تفریط نشوید به این راهکارها عمل کنید:
- از دوستی با افراد تندرو بپرهیزید.
- بر روی دستورات اسلام در زمینه اخلاق، اجتماع و عبادت مطالعه کنید.
- برای میانه روی همواره تمرین کنید و بر این کار مداومت داشته باشید.
- برای هر کاری که می کنید استدلال منطقی داشته باشید و از خودتان در این زمینه حسابرسی کنید.
- محیط اطراف تان و محل زندگی خود را منظم نگه دارید.
- در انتخاب الگوهای زندگی خود دقت کنید.
