نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: 19 مرداد 1401
ستاره | سرویس گردشگری – روستای خرانق مرکز بخش خرانق در شهرستان اردکان استان یزد است. این روستا در ۸۵ کیلومتری شهر یزد واقع شده‌است. وجود معادن سنگ آهن چادرملو-اورانیم ساغند- باریت-روی وگرانیت و همچنین منطقه حفاظت شده دره انجیر با دارا بودن حیواناتی چون: کل، بز، میش، قوچ، گربه وحشی، سیاه گوش، یوز پلنگ وهوبره این منطقه را خاص ومورد توجه ساخته‌است. روستای خرانق در ناحیه کوهستانی استان یزد واقع شده‌است. امروزه دارای دو بخش جدید و قدیم است که جمعیت روستا امروز در بخش جدید ساکن است. همچنین این روستا هر روزه دارای گردشگرانی از سرتاسر جهان و به ویژه اروپا است و این روستا در اروپا از ایران هم مشهورتر است.
موقعیت جغرافیایی روستای خرانق بر روی نقشه
راه‌های دسترسی به روستای خرانق
روستای تاریخی خرانق در شمال یزد و در ۵۰ کیلومتری شهرستان اردکان و در مسیر جاده اردکان به طبس قرا ر گرفته است. اگر به روستاهای تاریخی که هر کدام از خشت‌های گلی‌شان، داستانی طولانی و پر رمزوراز برای گفتن دارد علاقه دارید، به شما پیشنهاد می‌کنیم از این روستا که معلوم نیست تا چند وقت دیگه همچنان سرپا باشد بازدید کنید.
دیدنی‌های خرانق
- قلعه خرانق: قلعه خرانق یکی از بزرگترین قلعه‌های مسکونی روستایی استان یزد و یکی از چندین قلعه‌های دارای خانه‌های دو سه و چند طبقه در جهان است و همانند نمایشگاهی است که غرفه‌های آن از خشت و گل ساخته شده‌است.
- حمام خرانق: حمام تاریخی خرانق در کاروانسراو در نزدیکی کشتزار و برای سهولت دستیابی به آب قنات در محلی گود واقع شده‌است. این حمام از سطح مجموعه قلعه پایین‌تر و از سطح متوسط خود روستا بالاتر است و بنابر این، فاضلاب آن را می‌توان به زمینهای اطراف قلعه هدایت کرد. البته بعد از تخلیه تدریجی قلعه و ورود اهالی به بخش‌های جدید روستا حمام دیگری ساخته شد.
- کاروانسرای خرانق: از دیگر آثار تاریخی روستای خرانق کاروانسرای روستا است که قدمت آن به دوره ساسانی بر می‌گردد. کاروانسرای خرانق از نوع کاروانسراهای دشتی که عموماً یک طبقه اند ساخته شده و به سبک بنای شاه عباسی نوشته‌اند. این رباط ۴ تیمچه دارد که سه تای آنها مسقف و یکی بدون سقف است. سقف اغلب صفه‌ها نوک تیز و شیبدار است بامها مسطح و کم شیبند و سقف فضاها و اتاقهای بزرگ کاملاً قوسی اند. سقف تیمچه‌ها با اجر پویده شده و اگر کسی در وسط تیمچه پایش را بر زمین بکوبد صدای آن در سقف گنبدی شکل تیمچه تا چند لحظه به نحو جالبی تکرار می‌شود. این کاروانسرا به شکل حیاط مرکزی است که اتاقها و صفه‌هایی با طاقهای هلالی دور انرا گرفته‌اند. کاروانسرای خرانق در تاریخ سوم اسفند ماه ۷۷ به ثبت آثار ملی رسیده‌است.
- آب‌انبار خرانق: این بنا در روستای ساغند – از توابع خرانق – و در مسیر خراسان و نیم فرسخی رباط زیر زیرآب واقع گردیده و منسوب به شاه عباس اول صفوی است.
- پل خرانق: این پل هیچ‌گاه محل عبور و مرور فرد یا احشام نبوده‌است. هدف از ساخت این پل تنها انتقال آب از یک ساحل به ساحل دیگر رودخانه کال می‌باشد. با توجّه به سازهٔ پل، شما با یک پایه سنگی ساروجی در امتداد پل روبرو می‌شوید که احتمال بند یا سیل شکن بودن پل را نیز می‌دهد. سازه آبی خرانق به روایت تاریخ در یک سیل ویرانگر، طاقهای دهانه‌ها و نیز بخش عمده‌ای از سیل بند خود را ازدست داده و در ادوار بعد با افزودن یک سیستم انتقال آب جدید و کمی مهندسی تر از قبل به کار خود ادامه داده‌است. در ضمن در بعضی اسناد نشان دهنده این هستند که این پل مربوط به دوران اشکانیان است.
- مسجد جامع و حسینیه خرانق: مسجد و حسینیه متصل به آن در وسط روستاو خارج ازقلعه قرار دارد ودارای معماری منحصربه‌فردی است. در جلوی در ورودی قلعه مسجدی کوچک بنا شده‌است و داخل قلعه مسجد جامع وجود دارد که که سابقه آن به دوران اسلامی و حداقل قاجار بر می‌گردد و با توجه به مرمت صورت گرفته همچنان پابرجا است. مسجد جامع مسجدی است کوچک که شبستانی مربع و غرفه‌هایی گرداگرد ان دارد. صحن این مسجد چند ضلعی است که از جنوب شرقی به حسینیه متصل است. شبستان در حال حاضر مورد استفاده ساکنان روستاست. پشت منبر مسجد سنگ قبر رسوبی (به ابعاد۳۰*۵۰) سانتیمتر به تاریخ ۴۹۹ه.ق موجود بوده‌است که فعلاً در اداره میراث فرهنگی استان یزد نگهداری می‌شود. بر این سنگ نام علی بن محمد اسحاق نوشته شده‌است.
- منارجنبان خرانق: یکی از سه منارجنبان قابل تکان خوردن در ایران در درون قلعه وکنار مسجد، منارجنبان قرار دارد و آنچه باعث شگفتی همگان می‌شود جنبیدن آن است که به وضوح مشاهده می‌شود. البته این منار جنبان کاربرد دفاعی نیز داشته‌است. مناره بلند مسجد در ضلع شمالی صحن برپا شده و قدمت آن از خود مسجد بیشتر است. (معروفیت این بنا جنبیدن آن است) از این مناره که مرتفع‌ترین بنای منطقه است و از چند کیلومتری دیده می‌شود در قدیم به عنوان فانوس خانه یا برج دیده‌بانی استفاده می‌شده‌است.
- بقعه مشهدک: این بقعه در گورستان روستا قرار دارد و از گل و خشت ساخته شده‌است این بقعه را محل نماز امام رضا علیه السلام در راه رسیدن به مرو می‌دانند.
- مزار بابا خادم: این مزار مربوط به خادم امام رضا (ع) است که در طی مسیر این امام بزرگوار بیمار شد و در گذشت این بنا به صورت گنبدی شکل ساخته شده‌است. این بنا در سال ۱۳۹۰ مورد بازسازی قرار گرفت.
ویژگی های کلی و مردم شناسی روستا
۱۴۵ خانوار و ۵۳۰ نفر در بخش جدید این روستا ساکن هستند که شغل اصلی آنها کشاورزی یا باغداری و کشت گندم، هویج، پنبه و خربزه است. در کنار این فعالیت به دامداری در مقیاس کوچک نیز اشتغال دارند و زنان نیز به قالیبافی می پردازند. روستاییان در فصولی از سال مجبور می شوند به امور ساختمانی یا سایر مشاغل در شهرهای دیگر و در کارخانه ها و کارگاه ها بپردازند و در آمد داشته باشند.
خرانق از لحاظ اقتصادی اهمیت بسیار زیادی دارد و به سبب وجود معاون سنگ آهن چادرملو، اورانیم، ساغند، باریت، روی و گرانیت یکی از مراکز اقتصادی مهم کشور محسوب می شود.حمام، نانوایی، آب لوله کشی، برق، دو مدرسه ابتدایی و دو مدرسه راهنمایی و یک کتابخانه عمومی از امکانات این روستا هستند که مورد استفاده ی ساکنان روستاهای همجوار نیز قرار می گیرند.
هر چقدر که این روستا غنی از تاریخ است اما از لحاظ کمیت سفره آب زیرزمینی منطقه ای بسیار فقیر محسوب می شود و اراضی پیرامون آن به شدت در معرض فرسایش، تخریب و نفوذ شوری قرار دارند تا جایی که لایه های گچ و نمک درصد بزرگی از سطح منطقه را پوشانده اند.
پیشنهاد ستاره
شاید این روستا کوچک به نظر برسد اما در سفر به آن سوغاتی های خوشزه ای همچون پسته و زردک ( نوعی هویج ) انتظار شما را می کشند. همچنین دستبافته های زنان روستا نیز می تواند ره آورد سفر شما به خرانق باشند.
منابع: ویکی پدیا، کجارو، کارناوال، سیتی پدیا
