نحوه سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار

ستاره | سرویس علوم – با توجه به ضرورت شتاب گرفتن رشد و توسعه اقتصادی کشور، مبنی بر اجرای عدالت اجتماعی و فقرزدایی در چارچوب چشم انداز ۲۰ ساله کشور و براساس اصل ۴۴ قانون اساسی، آشنایی با بورس اوراق بهادار و نحوه سرمایه گذاری در آن ضروری به نظر می رسد. بورس اوراق بهادار، یک شرکت سهامی عام المنفعه است که عملیات اجرایی بازار اوراق بهادار را بر عهده دارد. از مهم ‌ترین وظایف این نهاد می‌ توان به مواردی از قبیل تشکیل، سازماندهی و اداره بازار اوراق بهادار، پذیرش اوراق بهادار، وضع و اجرای ضوابط حرفه ‌ای و انضباطی برای اعضا و نظارت بر فعالیت آن‌ها و حسن انجام معاملات اوراق بهادار پذیرفته‌شده اشاره کرد.

 

 

نحوه سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار

پس از این كه سرمایه گذار تصمیم گرفت در خرید یك ورقه بهادار خاص، یا مجموعه ای از اوراق بهادار سرمایه گذاری کند، بایستی به یكی از كارگزاران مراجعه كرده، دستور خرید یا فروش خود را به آنها ارائه دهد.

كارگزاران چه کسانی هستند؟

كارگزاران، اشخاص حقیقی یا حقوقی هستند كه در بازار بورس بین خریدار و فروشنده نقش واسطه را بازی می كنند و وظیفه یافتن خریدار برای فروشنده و فروشنده برای خریدار را بر عهده دارند. كارگزاران طی تشریفات و آزمون های متعدد و خاصی انتخاب می شوند و بنابراین در كار خود دارای صلاحیت، مهارت و دانش لازم هستند. مهم ترین وظایف كارگزاران عبارتند از:

1. انجام معامله: سفارش خرید را برای خریداران و سفارش فروش را برای فروشندگان انجام می دهند.
2. اداره حساب سرمایه گذاری اشخاص: مدیریت حساب سرمایه گذاری اشخاص را بر عهده دارند.
3. مشاوره و راهنمایی: از آنجا که كارگزاران به اطلاعات دسترسی سریعی دارند و كارشناسان متخصصی در اختیار دارند معمولاً خدمات اطلاعاتی قابل توجهی به مشتریان ارائه می دهند.
4. معرفی: شركت ها را برای پذیرش در بورس معرفی می کنند.

 

یک کارگزار باید چه معیارهایی داشته باشد؟

۱) بتواند سفارش مشتری را سریع انجام دهد.

۲) اطلاعات مربوط و كافی داشته باشد.

۳) سیستم های داخلی مناسب داشته باشد.

 

فرایند دریافت و اجرای سفارش چگونه است؟

بعد از انتخاب كارگزار مناسب، مشتریان سفارش خرید یا فروش خود را از طریق فرم هایی كه توسط سازمان بورس در اختیار كارگزاران قرار می گیرد ارائه می دهند. در صورتی كه مشتری سفارش خرید بدهد، باید وجهی را که معمولاً به اندازه خرید موردنظر است به حساب شركت كارگزاری پرداخت نمایند. در حالت سفارش فروش، مشتری باید علاوه بر فرم سفارش، فرم دیگری كه وكالتنامه فروش نامیده می شود را نیز تكمیل كند.

 

سفارش‌ های خرید و فروش

سفارشات خرید و فروش، فرم های نمونه ای هستند كه رابطه حقوقی و قرادادی بین مشتریان و كارگزار، در امر خرید یا فروش را تعیین و تعریف می كنند و به همین دلیل تكمیل صحیح و دقیق آنها (چه خرید یا فروش) از اهمیت خاصی برخوردار است. این فرم ها معمولاً از دو قسمت تشكیل می شوند. یك قسمت چاپی، كه معمولاً در تمام فرم ها یكسان و مشابه است و یك قسمت جاهای خالی كه مشتری اطلاعات مورد نظر خود در قرارداد معامله را در آنها درج می كند.

 

تعیین كد معاملاتی برای مشتریان

بعد از اینكه مشتری سفارش موردنظر خود را به كارگزار داد، باید كد معاملاتی مشتری تعیین شود. كد معاملاتی، نمادی است كه به صورت اختصاصی برای تمام مشتریانی كه در بورس اوراق بهادار معامله می كنند، به منظور شناسایی آنها در سیستم معاملاتی، سهولت انجام معاملات از نظر دادن اطلاعات متعدد مربوط به خریداران یا فروشندگان، نگهداری اطلاعات مشتریان، گزارشگری های دوره ای و صحت معاملات انجام شده توسط كارگزاران تعیین می شود.

كد معاملاتی معمولاً علامتی است که از سه حرف و پنج عدد (مجموعاً هشت حرف) تشکیل شده و سه حرف اول تشكیل دهنده نام فامیل شخص و اعداد آن طبقه بندی وی در بانك اطلاعاتی سیستم كامپیوتری است. برای كسانی كه برای اولین بار اقدام به خرید می كنند، به درخواست كارگزار توسط واحد صدور كد بورس، كد معاملاتی ایجاد می شود و سپس تمام خرید یا فروش های فرد با همان كد انجام می شود.

 

اجرای سفارش مشتریان

پس از اینكه كد معاملاتی مشتری صادر شد، كارگزار، سفارش او را وارد بازار می كند. شبكه ارتباطات رایانه ای تشكیل دهنده بازار، توسط برنامه ای كه به آن سیستم اجرای اتوماتیك سفارشات می گویند، معاملات را انجام می دهد. در این سیستم، معاملات بر اساس قواعد حراج و در صورتی انجام خواهد شد كه قیمت فروش و قیمت خرید دقیقاً مساوی یكدیگر گردند. بر اساس قواعد حراج، این سیستم به طور معمولی معاملات خرید را به حداقل قیمت و معاملات فروش را به حداكثر قیمت به انجام می رساند.

سفارشات خرید و فروش كه توسط كارگزاران برای معامله وارد سیستم می شود هر یك وارد لیست مجزا می گردد. این سفارشات اول بر اساس قیمت خرید و فروش و دوم بر مبنای زمان ورود، در صف خریداران یا فروشندگان قرار می گیرند. در حالت خرید، اگر خریداری به قیمت بالاتر از دیگران بخرد، در صف خریداران، جلوتر از همه قرار خواهد گرفت (به ترتیب نزولی) و در حالت فروش، اگر فروشنده ای ارزانتر از دیگران بفروشد، نفر اول فروشندگان خواهد شد (به ترتیب صعودی).

كارگزاران از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۸ می توانند دستورات خرید و فروش خود را در سیستم وارد كنند، حذف نمایند و یا تغییر دهند. هر دستور خرید یا فروش یك مشخصه زمانی دارد، اگر كارگزار این مشخصه را “روز” وارد كند دستور فقط برای همان روز اعتبار خواهد داشت و در صورتی كه به صورت “باز” وارد شده باشد، تا زمانی كه كارگزار آن را حذف نكند معتبر خواهد بود.

 

صدور اعلامیه خرید و فروش و گواهینامه موقت سهام

بعد از انجام هر معامله برای مشتریان ( چه خرید یا فروش )، یكسری فعالیت های پشتیبانی و نهایی معامله مانند صدور اعلامیه های خرید و فروش و صدور گواهینامه موقت سهام توسط سیستم انجام می شود.

– اعلامیه های خرید وفروش، اسنادی هستند كه اطلاعات مربوط به وضعیت معامله سهام یك مشتری را نشان می دهند . این اعلامیه ها در حال حاضر برای هر معامله در ۳ نسخه تهیه می شوند. یك نسخه برای خریدار سهام، یك نسخه برای فروشنده سهام، یك نسخه برای شركتی كه سهامش معامله شده است. در هر اعلامیه، اطلاعات زیر وجود دارد:

۱) كد شركت: برای تسهیل انجام معاملات، برای هر شركت نماد خاصی توسط سیستم كامپیوتری طراحی شده كه متشكل از چند حرف می باشد. اولین حرف، مشخصه صنعت یا گروهی است كه شركت در قالب آن فعالیت می كند و سایر حروف نیز تلخصی است از نام شركت و معمولاً به گونه ای انتخاب می شود كه به خوبی نام شركت اصلی را تداعی كند. در صورتی كه به جای سهم حق تقدم آن معامله شود، در آخر این كد یا نماد، معمولاً حرف “ح ” كه نشان دهنده حق تقدم آن سهم است درج می شود.

۲) تاریخ انجام معامله: كه معمولاً در قسمت بالای سمت چپ اعلامیه درج می شود.

۳) مشخصات شناسنامه ای مشتری: در بخش میانی اعلامیه ها ، اطلاعات شناسنامه ای مشتریان ( خریدار یا فروشنده ) و همچنین كد معاملاتی آنها ثبت می شود.

۴) مشخصات معامله و در نهایت، در نیمه زیرین اعلامیه، اطلاعات مالی مربوط به معامله مشتری، از لحاظ تعداد، نرخ معامله هر سهم، كل مبلغ معامله و كل وجوه قابل پرداخت خریدار و یا قابل دریافت فروشنده ثبت می شوند.

 

هزینه انجام معاملات

هزینه ای كه مشتریان برای انجام معامله متحمل می شوند برای سفارشات خرید و فروش تا حدودی متفاوت است. در حال حاضر برای سفارشات خرید، مبلغی كه خریدار می پردازد عبارتست از ۰.۴ درصد ارزش خرید بابت كارمزد كارگزار (مشروط بر اینكه از ۵۰۰۰ ریال كمتر و از ۳۰۰۰۰۰۰۰ ریال بیشتر نشود) و مبلغ ۰.۱۵ درصد ارزش خرید بابت كارمزد گسترش بورس. بدیهی است در صورتی كه كارمزد معامله ای بیش از ۳۰ میلیون ریال باشد، كارمزد محاسباتی ۳۰ میلیون ریال خواهد بود. برای سفارشات فروش، علاوه بر دو مورد كارمزد كارگزار و كارمزد گسترش بورس، ۰.۵ درصد مالیات فروش نیز وجود دارد.

 

علاوه بر اعلامیه های خرید و فروش توسط سیستم، گواهینامه موقت سهام جدید صادر شده و در اختیار خریداران و یا فروشندگانی كه بخشی از سهام خود را فروخته اند قرار می گیرد (در واقع برای فروشندگان گواهینامه جدیدی مساوی باقیمانده سهام این افراد صادر می شود) این گواهینامه كه قابلیت نقل و انتقال دارد، چهار روز كاری پس از روز انجام معامله صادر می گردد و تا قبل از صدور آن شخص نمی تواند سهم خود را به فروش برساند. در صورتی كه شخص قبلا سهام خاصی را داشته باشد و تعداد دیگری از همان سهم را بخرد با صدور گواهینامه جدید، گواهینامه قبلی باطل شده و كل موجودی سهام وی در گواهینامه جدید ثبت می شود. در هنگام فروش هم زمانی كه شخص قسمتی از سهام خود را به فروش می رساند باقیمانده سهام وی در گواهینامه صادره جدید درج می شود و گواهینامه قبلی اعتبار ندارد. كارگزار موظف است گواهینامه های قبلی را (در هنگام خرید و فروش) از سهامدار بگیرد و باطل نماید.

 

تسویه حساب با مشتریان

تسویه حساب بر حسب اینكه مشتری خریدار باشد یا فروشنده، از نظر دوره زمانی تا حدودی متفاوت است. در حالتی كه مشتری خریدار باشد، تسویه حساب پس از صدور اعلامیه خرید توسط بورس و روشن شدن وضع حساب مشتری در كارگزاری ممكن خواهد بود، اما در صورتی كه مشتری، فروشنده باشد، تسویه حساب چهار روز كاری بعد صورت می پذیرد.