نحوه کار گیربکس اتوماتیک و عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک

ستاره | سرویس خودرو – گیربکس (اتوماتیک و دستی)،  نیرو را از موتور دریافت کرده و آن را بصورت افزایش قدرت (مثلا دنده ۱)، یا افزایش سرعت (مثلا دنده ۵) به دیفرانسیل و در نتیجه چرخ ها منتقل می کند.

 

نحوه کار گیربکس اتوماتیک

اغلب گیربکس های  اتوماتیک ظاهری شبیه به شکل زیر را دارند:

 

 

در گیربکس اتوماتیک فرایندهای زیر انجام می شوند:

۱. نیروی مکانیکی از موتور دریافت شده و توسط مبدل گشتاور (Torque converter) به گیربکس منتقل می شود.

برای درک چگونگی انتقال نیروی موتور به گیربکس توسط مبدل گشتاور، پنکه سمت چپ به برق متصل است و هوا را به بیرون پرتاب می کند.

پنکه سمت راست خاموش است، اما پروانه های آن در اثر جریان هوای پرتاب شده از پنکه روبه رو می چرخد.

قرایند انتقال گشتاور موتور به گیربکس، یعنی موتور خودور پروانه های مبدل گشتاور را (پنکه سمت چپ) می چرخاند و با حرکت دادن روغن گیربکس، پروانه های توربین (پنکه سمت راست) نیز به چرخش در می آیند و در نتیجه محور گیربکس به گردش در می آید.

در واقع عملکرد بخش مبدل گشتاور گیربکس، چیزی شبیه به مثال پنکه است با این تفاوت که:

•   بجای هوا، روغن گیربکس دمیده می شود.
•   مسیر چرخش روغن گیربکس، یک سیکل بسته است.

 

 

۲.  نیروی دریافت شده از مبدل گشتاور محور ورودی گیربکس را می چرخاند و از این پس عوامل زیر تعیین کننده سرعت و جهت چرخش محور خروجی گیربکس هستند:

•   تعیین وضعیت لیور (دسته دنده گیربکس اتوماتیک) توسط راننده.
•   میزان و کیفیت فشار دادن پدال گاز.
•   دور موتور و سرعت حرکت خودرو.

 

۳.  سیستم تعیین دنده در گیربکس اتوماتیک:

چرخدنده های گیربکس ساختاری شبیه به شکل زیر دارند:

 

 

• سرعت چرخش چرخدنده رینگی صورتی رنگ، همان سرعت محور خروجی گیربکس است.
• چرخدنده های آبی رنگ قابلیت چرخش حول محور خود و نیز حول محور چرخدنده مرکزی را دارند.
• ECU با قفل کردن حرکت برخی از این چرخدنده ها، تناسب افزایش سرعت، یا قدرت در گیربکس را تعیین می کند. عمل قفل کردن یا آزاد کردن هر یک از این چرخدنده ها با فرمان های الکتریکی (سلکتور) و از طریق جریان روغن و الکتریسیته انجام می شود.

 

 

تفاوت بین گیربکس اتوماتیک و گیربکس دستی

• خودروهای دارای گیربکس اتوماتیک پدال کلاچ ندارند.
• خودرو های دارای گیربکس اتوماتیک نیازبه تعویض دنده دستی ندارند . یک بار شما دنده را در حالت drive قرار می دهید ، همه چیز ها دیگر خودکار عمل می کند.
• گیربکس اتوماتیک (بعلاوه مبدل گشتاور) و گیربکس دستی (با کلاچ) دقیقاً مانند هم عمل می‌کنند، اما از راه های کاملاً متفاوت. روش گیربکس اتوماتیک برای تعویض دنده کاملاً شگفت انگیز است. درست مثل جعبه دنده های دستی ، کار اصلی گیربکس های اتوماتیک این است که به موتـور (کـه دارای دامنـه محدود سرعت است) اجازه می دهد که سرعت خروجی با دامنه وسیعی داشته باشند.

 

انواع گیربکس اتوماتیک

۱. گیربکس‌های سیاره ای AT

گیربکس‌های اتوماتیک سیاره‌ای متداولترین نوع گیربکس‌های اتوماتیک در خودروها می‌باشند. در این گیربکس‌ها انتقال قدرت از طریق مجموعه چرخ دنده‌های خورشیدی سیاره‌ای صورت می‌گیرد. سیستم کلاچ اتوماتیک (TORQUE CONVERTOR) آن هیدرولیکی و دارای سیستم کنترلی است. گیربکس AL4 مورد استفاده در خودروهای ۲۰۶، ۲۰۷ و اس‌دی وی ۹ و پارس اتوماتیک، همچنین گیربکس خودروهای سوزوکی ویتارا، اچ‌سی کراس و هایما S7 از این نوع محسوب می‌شوند.

 

۲. گیربکس‌های AMT

این نوع گیربکس‌ها همان گیربکس‌های معمولی هستند که با نصب عملگرهای الکترومکانیکی روی آنها، عمل تعویض دنده و کلاچ‌گیری به صورت خودکار انجام میگیرد. مهمترین مزیت این نوع گیربکس‌ها، ارزانتر و ساده‌تر بودن ساختار آنها در مقایسه با بقیه انواع گیربکس اتوماتیک می‌باشد همنین بدلیل مشترک بودن بیشتر قطعات آن با گیربکس‌هایدستی هزینه تعمیرات کمتری نسبت به بقیه گیربکس‌های اتوماتیک دارند.

از این نوع گیربکس‌ها بیشتر در خودروهای ارزان قیمت استفاده می‌گردد. نمونه‌های موجود در بازار ایران عبارتند از: برلیانس اچ ۳۲۰ و ام‌وی‌ام  ۱۱۰

 

۳. گیربکس‌های CVT

این نوع گیربکس‌ها اولین‌بار بوسیله شرکت نیسان استفاده گردید و بتدریج مورد استقبال بقیه خودروسازان نیز قرار گرفته است. در این نوع گیربکس انتقال نیرو توسط ۲ مخروط و یک تسمه فلزی یا پلیمری که مخروط ها را به هم متصل می‌نماید، صورت می‌گیرد. حرکت نسبی مخروط ها در راستای محورشان سبب تغییر نسبت دنده می‌گردد. مهمترین مزیت این نوع گیربکس‌ها، پیوستگی تعویض دنده می‌باشد لذا در لحظه تعویض دنده، خودرو تکان و افت دور کنتری دارد. سوزوکی کیزاشی و نیسان تیانا به این نوع گیربکس مجهز هستند.

 

۴. گیربکس‌های دوکلاچه DCT

جدیدترین نوع گیربکس‌های استفاده شده در خودروها که ابتدا به وسیله شرکت پورشه در خودروهای اسپرت استفاده گردید و بتدریج مورد استقبال خودروسازان قرار گرفته است. ساختار این نوع گیربکس شباهت بسیاری با گیربکس‌های معمولی دستی دارد با این تفاوت که این نوع گیربکس شامل ۲ گیرکبس مستقل (برای دنده های زوج و فرد) می‌باشد که هر کدام بطور مستقل به یک مجموعه کلاج متصل هستند. عمل تعویض دنده و کلاج‌گیری توسط عملگرهای الکترومکانیکی انجام میگیرد و کنترل و کنترل آنها به وسیله واحد پردازنده مخصوص گیربکس صورت می‌گیرد.

مهمترین مزیت این گیربکس‌ها افت انرژی کم و راندمان انتقال قدرت بالا می‌باشد. پیش بینی می‌شود در آینده استفاده از این نوع گیربکس در خودروها رشد بیش از پیش داشته باشد . گیربکس رنو کپچر از این نوع می‌باشد.

 

عوامل مخرب گیربکس اتوماتیک

در صورت استفاده‌ صحیح و رعایت چند نکته‌ی مهم، می‌توان از هزینه‌های سرسام‌آور پیشگیری کرد و عمر طولانی گیربکس را تا دو برابر تضمین نمود. شما را با ۵ عامل که سبب خراب شدن گیربکس اتوماتیک خودرو می شود آشنا می کنیم.

۱. عدم تعویض حالت گیربکس در زمان حرکت

از تعویض حالت گیربکس(P, R, N, D)در زمان حرکت خودداری کنید. عمل مکانیکی تعویض حالت‌های مختلف گیربکس اتوماتیک، با کمک تعدادی کلاچ و نوار قرارگرفته درون گیربکس صورت می‌گیرد. این کلاچ‌ها و نوارها دارای موادی هستند که با ایجاد اصطکاک عمل تعویض حالت دنده را میسر می‌سازند. درصورتی‌که همواره پیش از تعویض حالت دنده، کاملاً به حالت سکون درآمده و ترمز را فشار دهید؛ بدون تردید این مکانیسم از اتومبیل شما بیشتر عمر خواهد کرد.

 

۲. در حالت خلاص (Neutral) رانندگی نکنید

خلاص کردن گیربکس اتوماتیک روی سراشیبی باعث کاهش مصرف سوخت خودروی شما نخواهد شد. خودروهای دنده اتوماتیک پیشرفته‌تر به‌اندازه‌ای هوشمند هستند که در سرازیری سوخت‌رسانی را به موتور کم کرده و موجب کاهش در مصرف سوخت می‌شوند.

 

۳. در زمان گاز دادن حالت (Drive) را انتخاب نکنید

هرگز به بهانه‌ی شتاب اولیه بیشتر، در زمان گاز دادن حالت (Drive) را انتخاب نکنید.نگه‌داشتن پدال گاز در وضعیت خلاص و سپس انتخاب D برای راه افتادن می‌تواند خسارت و آسیب جبران‌ناپذیری به گیربکس اتوماتیک خودروی شما وارد نماید.

 

۴. درگیر نکردن حالت پارک  قبل از توقف کامل

قبل از توقف کامل خودرو، حالت P (پارک) را درگیر نکنید، اکثر خودروهای گیربکس اتوماتیک جدید به شما اجازه‌ی انتخاب وضعیت پارک را در حال حرکت نمی‌دهند.

 

۵. عدم توجه به سرویس های دوره ای گیربکس

عدم توجه به سرویس های دوره ای گیربکس اتوماتیک با عملکرد دنده های خورشیدی و تورک کانورتر در گیربکس اتوماتیک با وجود روغن ارتباطی مستقیم دارند. اجزا و متعلقات داخلی گیربکس اتوماتیک در زمان استفاده به دمای بسیار بالایی می رسند و در صورت کافی نبودن روغن، عدم تعویض و ریختن روغن اشتباه؛ احتمال وارد شدن آسیب جدی به مکانیزم آن وجود دارد. در حالت ایده آل بهتر است پس از هر ۵۰۰۰ کیلومتر کارکرد میزان سطح روغن گیربکس اتوماتیک به‌وسیله‌ی گیج تعبیه‌شده بررسی شود و توصیه می‌شود برای خودروهای عام مورد استفاده شهری روغن گیربکس اتوماتیک پس از هر ۲۴ ماه یا ۵۰ هزار کیلومتر (هرکدام زودتر اتفاق افتاد) تعویض شود.