هشتگ کلیشه برعکس، یک حقیقت شوکه کننده

ستاره | سرویس عمومی –  کلیشه برعکس یکی از هشتگ‌های بسیار پرطرفدار در روزهای اخیر است. این هشتگ توسط کاربران توییتر ساخته شد و به دیگر شبکه‌های اجتماعی راه پیدا کرد. پست‌هایی که با این هشتگ منتشر می‌شوند، مفهوم انتقادی عمیقی به همراه دارند و در آنها جای زنان و مردان عوض شده است. هدف از این هشتگ نشان دادن حجم تبعیض‌های جنسیتی در جامعه است که بسیار عادی شده‌اند. مخاطبان این کلیشه‌ها بیشتر مردان هستند. مردانی که باید لحظه‌ای تصور کنند این جملات واقعی هستند و بدانند سال‌ها با مادران، همسران و دخترانشان چه کرده‌اند و آن وقت است که با حقیقت شوکه کننده مواجه می‌شوند. هرچند گاهی این زنان هستند که به خشونت علیه زنان دست می‌زنند. در ادامه به بررسی #کلیشه_برعکس در شبکه‌های اجتماعی پرداخته‌ایم.

 

کلیشه یا تفکر قالبی چیست؟

کلیشه یا تفکر قالبی (stereotype) به یک نظر از پیش تشکیل‌شده در ذهن جمعی گروه‌هایی از جامعه اشاره دارد، که مانع قضاوت و شناخت منطقی افراد نسبت به دیگران شده و ویژگی‌های خاصی را به تمام اعضای یک گروه دیگر یا مجموعه‌ای متفاوت نسبت می‌دهد. افراد برپایه اطلاعاتی ناچیز و تصورهای کلیشه‌ای خود که غالباً از جامعه و یا رسانه‌ها گرفته شده است، بدون آنکه شناخت کافی از دیگران داشته‌باشند، نسبت به آنها قضاوت می‌کنند.

کلیشه‌های منفی احترام یا مشروعیت را از اشخاص به دلیل تعلّقشان به یک گروه خاص می‌گیرند. به عنوان مثال قضاوت در مورد افراد برپایه نوع لباس آنها و یا شکل ظاهری آنها.
شکل منفی کلیشه، بدنامی اجتماعی است که به درستی یا نادرستی می‌تواند از هویت جنسیتی، تحصیلات، ملیت، قومیت، ایدئولوژی، مذهب یا بی‌مذهبی و… سرچشمه بگیرد. ویژگی‌هایی که به بدنامی اجتماعی نسبت داده می‌شود غالباً بسته به زمینه‌های جامعه‌شناسی در جوامع مختلف تفاوت دارد. کلیشه برعکس در شبکه‌های اجتماعی کاربران ایرانی، از نوع کلیشه منفی هویت جنسیتی زنان است.

 

 

طرفداران کلیشه برعکس چه کسانی هستند؟

گروه طرفداران هر موضوع تازه مطرح شده در شبکه‌های اجتماعی، می‌تواند طیف‌های مختلفی از سطوح فرهنگی و اجتماعی گوناگون را دربربگیرد. وقتی روی هشتگ کلیک کنید، همه این طیف‌ها را در کنار هم خواهید دید. اگر دغدغه‌مندان اجتماعی را جدا کنیم، به چند دسته دیگر برمی‌خوریم. دسته‌ای پسران و مردانی هستند که جنبه شوخی و طنز این جملات را برداشت می‌کنند و شاید بدون آنکه درباره آن تفکر کنند، می‌خواهند فقط دقایقی بخندند. چرا که گرچه این موضوعات مختص زنان نیست ولی برای مردها تابو نیست. [# زن پیدا نکردی که اومدی دکترا بخونی؟]. دسته دیگر دختران و زنانی هستند که به عنوان آنچه آرزویش را داشته‌اند به آن نگاه می‌کنند. این هشتگ شاید حسرت‌های کوچک و بزرگ زندگی آنها است. [# مرد تا ازدواج نکرده سفر نمیره]. یا کسانی که موضوع هشتگ برایشان نوستالژی محسوب می‌شود و بیشتر از صندوقچه خاطرات مادربزرگان درآمده است.[# شوهر آبجیم پسرزاست، واسه همین شوهر دوم کرده که براش دختر بیاره].

عمده شرکت کنندگان در چالش سطوح عامه مردم ایران هستند اما در این میان سردمداران و طیف وسیعی از طرفداران کلیشه برعکس، فمینیست‌ها یا گروه‌هایی هستند که می‌خواهند نظرات خودشان را در فضای به وجود آمده غالب کنند و علیه دین دست به تبلیغات وسیع بزنند. بعضی از جملات، توهین به نیمی از افراد جامعه است و بخشی از آن به سیاه‌نمایی اوضاع جامعه ایران می‌پردازد. [# هوا تاریک نشده برگرد خونه پسرم. جامعه واسه پسرا امن نیست]. در چنین مواردی کلیشه برعکس نمی‌تواند بخشی از یک چالش مفید باشد و بیشتر دست‌مایه غرض‌ورزی است.

 

 

آیا کلیشه برعکس ضد دین اسلام است؟

بسیاری از کلیشه‌ها را جامعه و فرهنگ ما و البته به مرور زمان و طی قرن‌ها ساخته‌اند و قوانین دینی با خرافات ممزوج شده است. این امر به دلیل مطالعه ناکافی و ناآگاهی از دین رخ داده است. دین اگر به دختران اجازه نداده که سراغ هرزگی بروند، مسلماً به پسران هم این اجازه را نداده است. [# به هر حال دختره حق داره قبل از ازدواج شیطونیاشو بکنه ولی پسرم تو باید خودتو نگه داری برای زنت]. تفکر رایج سنتی با تفکر دینی متفاوت است. اگر کلیشه‌ای در جامعه ما برای دختر تابو است و برای پسر نیست، ارتباطی به اصل دین ندارد و از عقاید سنتی جامعه نشأت می‌گیرد.

ناآگاهی دیگری که گریبان‌گیر سطح وسیعی از جامعه بوده و با تبلیغات فمینیست‌ها گسترش می‌یابد؛ سطحی‌نگری در خصوصیات شخصیتی انسان است. زن موجود ظریف، لطیف و با احساس است. این موضوع از لحاظ بیولوژیکی ثابت شده و در آن شکی نیست. زن نیاز به توجه و لطافت بیشتری از سوی اطرافیانش دارد و گفتن این حرف که هیچ فرقی بین دختر و پسر نیست و اینکه توجه به این تفاوت یک کلیشه است، از اصل اشتباه است.

 

 

حرف آخر؛ ما به تغییر تفکر نیاز داریم

خشنونت علیه زنان بحث اصلی این کلیشه است. همه ما شاهد و عامل خشونت علیه زنان بوده و هستیم. نکته اینجاست که یک شبه و با پوسترهای آبکی و کپی کردن جوک چیزی درست نمی‌شود و خشونت متوقف نخواهد شد. دسته‌ای از این جملات افکار موجود در جامعه است که باید توسط خود ما بازنگری شود. [# این ماشین جلوییه انقدر آروم میره، شرط میبندم راننده‌ش مرده]. عمق فاجعه را نمی‌توان با جملاتی که کلیشه مستعمل شده‌اند، تغییر داد؛ مگر آنکه فکر پشت این کلیشه‌ها عوض شود.

این تک تک ما هستیم که باید در زندگی فردی تلاش نموده و از جایی نه چندان دور شروع کنیم، از خانه و برخورد با نزدیکانمان، شاید نقطه شروع مبارزه با خشونت علیه زنان خارج شدن از قفسی باشد که با خرافات دور خودمان ساخته‌ایم. به خودمان فکر کنیم. به کارهایی که می‌کنیم و رگه‌های کمرنگ تا پررنگ خشونت در آنها هست. شاید نقطه شروع همین لحظه باشد که فکرمان را تغییر دهیم.

 

مقاله اختصاصی ستاره