آمپول متوترکسات چیست و در چه مواردی تجویز می شود؟

آمپول متوترکسات چیست؟

متوترکسات (Methotrexate) در درمان آرتریت روماتوئید، پسوریازیس و همچنین در درمان کارسینوم پستان، سر و گردن، ریه، تومور تروفولاستیک، لوسمی لنفوستیک حاد، لوسمی مننژیال، لنفوم‌های غیر هوچکینب، میکوزفونگوئید و استئوسارکوما به کار می‌رود. همچنین این دارو در درمان کارسینوم گردن رحم، تخمدان، مثانه، کلیه، پروستات و بیضه، لوسمی میلوسیتیک حاد، میلوم مولتیپل، آرتریت ناشی از پسوریازیس و درماتومیوزیت نیز مصرف شده است.

این دارو ، یک داروی تضعیف‌کننده سیستم ایمنی است و جزو داروهایی است که به عنوان داروهای ضدروماتیسمی تغییردهنده سیر بیماری شناخته می‌شوند. به این معنی که این دارو فقط علایم بیماری را از بین نمی‌برند بلکه بر روی سیر بیماری نیز تاثیر دارند.

موارد مصرف، عوارض و تداخل دارویی:

موارد مصرف	آرتریت روماتوئید  پسوریازیس  بیماری قارچی نوع میکوزفونگوئید  سرطان با تومورهای تروفوبلاستیک  اُستئوسارکوم  لوسمی لنفوبلاستیک حاد
عوارض	زخم و خونریزی گوارشی، اسهال، پرفوراسیون گوارشی ( ممکن است کشنده باشد) ، کاهش گلبول‌های سفید خون، عفونت‌های باکتریایی یا سپتی سمی، کاهش پلاکت‌های خون، استئوماتیت، زخم، ژنژیویت، فارنژیت، کاهش اشتها، تهوع و استفراغ
تداخل دارویی	آمینوگلیکوزیدها (خوراکی)، شارکول ، کلرامفنیکل (خوراکی)، اسید فولیک،  داروهای هپاتوتوکسیک نظیر آزاتیوپرین، رتینوئیدها، سولفاسالازین، مشروبات الکلی

میزان دقیق مصرف آمپول متوترکسات برای بیماری‌های مختلف متفاوت است. برای اطلاع از مقدار و نحوه مصرف دارو با پزشک مشورت کنید. به طور معمول میزان خوراکی این دارو برای درمان آرتریت روماتوئید، تعداد ۳ تا ۴ قرص ( معادل ۷.۵ میلی‌گرم تا ۱۰ میلی‌گرم) باهم  فقط در یک روز در هفته (مثلا جمعه‌ها) مصرف می‌شود. با توجه به تاثیر درمانی و در صورت عدم وجود عوارض جانبی، در صورت لزوم مقدار دارو به تدریج ممکن است اضافه شود تا به ۲۰ تا ۳۰ میلی‌گرم در هفته برسد.

در صورتی که تعداد قرص‌های متوترکسات زیاد باشد، می‌توان آن‌ها را در ۵ وعده (مثلا صبح و شب فقط یک روز در هفته) مصرف کرد.

نکاتی که در ارتباط با مصرف این دارو باید بدانید

1. با وجود بروز تهوع و استفراغ مصرف دارو را ادامه دهید. در صورت بروز استفراغ بلافاصله بعد از مصرف دارو فورا به پزشک اطلاع دهید.
2. از بارداری در طول درمان و بلافاصله بعد از آن خودداری كنید. زیرا احتمال سقط جنین یا اختلالات مادرزادی در جنین وجود دارد.
3. از تماس زیاد با آفتاب خودداری نمایید و در صورت تماس از پماد‌های محافظت‌كننده استفاده كنید.
4. متوترکسات در دوران شیردهی نباید مصرف شود.
5. از تماس با افراد مبتلا به عفونت خودداری كنید.
6. دهان خود را تمیز نگه دارید تا از عفونت ثانوی حفره دهان جلوگیری شود.
7. بروز هر گونه خونریزی یا كبودی غیز معمول را فورا به پزشک اطلاع دهید.

مراقبت‌ها و توصیه‌های پرستاری

• متوتركسات را می‌توان به صورت رقیق نشده و از راه تزریق وریدی یک باره مقادیر زیاد مصرف كرد.

• در صورت بروز عوارض گوارشی مصرف دارو ممكن است قطع شود.

• بثورات پوستی، قرمزی یا زخم در دهان یا عوارض ریوی ممكن است نشانگر بروز مشكلات وخیم باشند.

• مقدار مصرف و دفع مایعات روزانه بیمار باید پیگیری شود. بیمار باید مقدار زیاد مایع (۳ -۲ لیتر در روز) مصرف كند.

• درجه حرارت بدن هر روز اندازه‌گیری شود. بیمار باید از نظر بروز سرفه، تنگی نفس و سیانوز تحت مراقبت قرار گیرد.

• بیمار باید از نظر بروز خونریزی (به خصوص خونریزی گوارشی) و عفونت تحت مراقبت قرار گیرد.

• در صورت مصرف مقادیر زیاد متوتركسات (بیش از ۱۰۰ میلی گرم) مصرف لوكوورین ضروری است.

• در صورت بروز ترومبوسیتوپنی تزریقات عضلانی نباید انجام شود.

• با توجه به اثرات سرطان زایی بالقوه دارو،مصرف طولانی مدت آن در موارد غیر نئوپلاسم باید با احتیاط فراوان صورت گیرد.

• در آسیت، انسداد مجرای گوارش، وجود ترشحات جنب یا صفاق، موکوزیت، زخم گوارشی و کولیت اولسراتیو باید با احتیاط فراوان مصرف شود.

• در صورت بروز اسهال و یا بروز علایم ریوی (به خصوص سرفه‌های خشک و آزاردهنده) مصرف دارو باید قطع شود.

• درمان نئوپلاسم با متوترکسات را نباید آغاز کرد مگر اینکه کلیرانس کراتینین و غلظت کراتینین سرم در حد طبیعی باشد.