پلاسیبو یا دارونما؛ اثر دارونما (پلاسیبو) چیست؟

ستاره | سرویس روانشناسی – آیا تاکنون در مورد پلاسیبو یا دارونما چیزی شنیده‌اید؟ اگر در این مورد چیزی نمی‌دانید ولی قطعا تا به حال در مورد اثر تلقین در درمان بیماری‌ها شنیده‌اید. پلاسیبو نیز عملکردی شبیه تلقین دارد. در این نوشتار با این روش درمانی بیشتر آشنا شوید.

پلاسیبو یا دارونما چیست؟

پلاسیبو (Placebo) به معنی «من خوب خواهم شد» به استفاده از روش‌های درمانی صوری و تلقینی گفته می‌شود که می‌تواند با فریب بیمار، اثر مثبتی در روند بهبودی وی داشته باشد. اثر درمانی که از به کار بستن چنین روش‌هایی حاصل می‌شود را نیز اثر پلاسیبو می‌نامند.

رایج‌ترین روش‌ها برای ایجاد اثر پلاسیبو استفاده از دارونما (چیزی ظاهراً شبیه به دارو بدون هیچ اثر واقعی) و جراحی‌های دروغین است. در روند استفاده از شبه داروها، یک قرص بدون اثر به بیمار داده می‌شود و به او گفته می‌شود که با خوردن این قرص حالش بهبود می‌یابد. البته بیمار نباید بفهمد که این قرص، قرص بی‌اثر است و شما در حال اجرای یک روند شبه‌دارویی بر روی وی هستید. تجربیات پزشکان نشان داده‌است که این پدیده روانی تاثیر بسیار بالایی در بهبود بسیاری از بیماران دارد. آنچه که همه شبه داروها مشترک است این است که آنها حاوی هیچ ماده موثر در سلامتی نیستند.

کاربردهای پلاسیبو یا دارونما

محققان اکثرا از شبه دارو در تحقیقات آزمایشگاهی خود استفاده می‌کنند تا اثر واقعی یک داروی جدید را مورد آزمایش قرار دهند. برای مثال، در یک مطالعه برای کاهش کلسترول، به گروهی از افراد داروی جدید داده می‌شود و به گروهی دیگر از شبه دارو استفاده می‌شود. و هیچکدام از افراد حاضر در مطالعه نمی‌دانند که آیا درمان واقعی دریافت کرده‌اند یا دارونما نیز وجود دارد. سپس محققان اثرات دارو و شبه دارو را در افراد مورد مطالعه مقایسه می‌کنند. به این ترتیب، آنها می‌توانند اثربخشی دارو جدید را تعیین کرده و عوارض جانبی را بررسی کنند.

در یک پژوهش پزشکی، برخی از بیماران با تجویز شبه دارو به مبارزه با بیماری خود می‌پردازند در حالی که دیگر شرکت کنندگان با داروهای معمولی درمان می‌شوند. هدف از انجام این پژوهش؛ تعیین این موضوع است که آیا دارونماها دارای قدرت درمان واقعی هستند یا خیر. اگر مصرف کنندگانِ داروهای معمولی نشانی از بهبود قابل توجه بیش از مصرف کنندگان شبه دارو بدست ‌آورند، این مطالعه می‌تواند کمک موثری در پشتیبانی از ادعای اثربخشی داروها به شمار رود.

گاهی اوقات فرد می‌تواند پاسخ مثبت یا منفی به پلاسیبو یا دارونما داشته باشد. به عنوان مثال، علائم شخص ممکن است بهبود یابد. یا فرد ممکن است آنچه را که به نظر می‌رسد عوارض جانبی از داروست را تجربه کند. این پاسخ‌ها به عنوان “اثر پلاسیبو” شناخته می‌شود. برخی از شرایط نیز وجود دارد که در آن یک شبه دارو می‌تواند نتایجی در پی داشته باشد، حتی زمانی که مردم می‌دانند که در حال مصرف دارونما هستند. مطالعات نشان می‌دهد که این مکانیسم اثرگذاری مخصوصا بر روی شرایطی نظیر موارد زیر زیادتر است:

• افسردگی
• درد
• اختلالات خواب
• سندرم روده تحریک پذیر
• یائسگی

بعضی بر این باورند که تاثیرات پلاسیبو یا دارو‌‌نما برای بیماری‌های روانی موثرتر از بیماری‌های جسمی است. اخیرا نتایج یک تحقیق مهم نشان داد، نزدیک به ۶۰ درصد از بیمارانی که شبه دارو دریافت کرده‌اند از متوسط بیماران گروهی که هیچ دارویی دریافت نکرده‌اند، بهتر شده‌اند که این نشان‌دهنده قدرت دارو‌‌نما است.

پلاسیبو یا دارونما چگونه اثر می‌گذارد؟

تحقیق بر روی اثر پلاسیبو بر ارتباط ذهن و بدن متمرکز است. یکی از رایج‌ترین نظریه‌ها این است که اثر آن به دلیل انتظارات فرد است. اگر یک فرد انتظار دارد با مصرف یک قرص به نتیجه خاصی برسد، باعث می‌شود در شیمی بدن وی اثرات مشابه آنچه که ممکن است دارو ایجاد کند، به وجود بیاید. یا اگر مردم انتظار داشته باشند که عوارض جانبی مانند سردرد، حالت تهوع یا خواب آلودگی داشته باشند، احتمال بیشتری وجود دارد که این واکنش‌ها را نشان دهند. به عنوان مثال، در یک مطالعه، مردم یک شبه دارو را به جای یک داروی محرک دریافت کردند. پس از مصرف قرص، میزان پالس و فشار خون آنها افزایش یافت و سرعت واکنش آنها بهبود پیدا کرد. و هنگامی که به آنها گفته شده بود داروی خواب‌آور مصرف کرده‌اند، آنها اثرات متضاد با داروی محرک را تجربه کردند.

یکی از مشکلات اثر پلاسیبو این است که می‌تواند از اثرات واقعی یک داروی واقعی در طی یک مطالعه متفاوت باشد. شبه دارو برای همه درمانگران صرف نظر از اینکه چه درمانی را تجویز می‌کنند خوب است و برای دانشمندانی که سعی می‌کنند اثر واقعی مداخله‌های درمانی را ارزیابی کنند، عامل بدی محسوب می‌شود! چرا که داروی تازه‌ای که محققان تصور می‌کنند با مکانیسم خاصی باعث درمان بهتر یک بیماری می‌شود، ممکن است واقعا تأثیر فیزیکی خاصی نداشته باشد و فقط به صورت دارونما عمل کند! پژوهشگران برای مقابله با این موضوع از روش‌های آزمایشی متفاوتی استفاده می‌کنند.

دورنمای دارونما

اعتقاد به قدرت درمان و داشتن تجربه موفقیت آمیز از درمان، سبب بروز تاثیر شبه داروها می‌شود. آزمایش های موفقیت آمیز به مغز یاد می‌دهد که به درمان با شبه دارو به صورت یک درمان واقعی واکنش نشان دهد. تحقیقات نشان داده تاثیر شبه دارو در کاهش درد حتی بعد از آگاهی بیماران از واقعی نبودن داروها ادامه دارد. درک جدید از تاثیر شبه دارو می‌تواند به کشف روش‌های بهتری برای ترک اعتیاد و به مدیریت درد کمک کند. همچنین پیدا کردن راه‌هایی برای تشخیص بین اثر پلاسیبو یا دارونما و اثر درمان ممکن است به بهبود درمان و کاهش هزینه‌های آزمایش مواد مخدر کمک کند و مطالعات بیشتر ممکن است منجر به راه‌هایی برای استفاده از قدرت اثر پلاسیبو در درمان بیماری‌ها شود.