اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و درمان آن

ستاره | سرویس روانشناسی – اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD تنها اختلالی است که شامل حال تمام افراد نمی‌شود. در واقع تنها کسانی ممکن است به این اختلال دچار شوند که در معرض یک حادثه جدی قرار بگیرند که از تحمل فرد خارج باشد. هم کودکان و هم بزرگسالانی که در برابر سوانح شدیدی چون جنگ یا تجاوز و… قرار گرفته باشند و از نظر روانی آمادگی داشته باشند از ابتلا به این اختلال و پیامدهای آن در امان نیستند. در این مقاله با تعریف، علائم و نشانه‌های تشخیصی و همچنین حقایق بیشتر مربوط به این اختلال آشنا شوید.

 

تعریف اختلال استرس پس از سانحه

اختلال استرس پس از سانحه یا آسیب ((Post-Traumatic Stress Disorde نشانگان یا سندرمی است که پس از مشاهده، تجربه مستقیم یا شنیدن یک عامل استرس‌زا و آسیب‌زای شدید مانند تجاوز جنسی، جنگ، تصادف رانندگی، زلزله، آتش سوزی و دیگر عواملی که می‌تواند به مرگ واقعی یا تهدید به مرگ یا وقوع یک سانحه جدی منجر شود، بروز پیدا می‌کند.

البته الزاما همه‌ کسانی که فشارهای روانی شدید را تجربه می‌کنند، گرفتار این نوع اختلال نمی‌شوند. در واقع ترس و فشار روانی که پس از برخورد با این رویدادها در فرد پدید می‌آید باید بیش از اندازه بوده به نحوی که فرد توانایی کنترل شرایط را از دست بدهد. زنان با نرخ شیوع ۱ در ۱۰ و مردان با نرخ شیوع ۱ در ۲۵ در طول زندگی خود به این اختلال مبتلا می‌شوند که این آمارها بیانگر نرخ بیشتر شیوع در زنان می‌باشد. زنان احتمالا این اختلال را بیشتر به دلیل تجاوز یا سوءاستفاده های جنسی در کودکی و بزرگسالی خود تجربه خواهند کرد.

PTSD در کودکان: برخی معتقدند که واکنش تند کودکان در مقابل حوادث بهنجار محسوب می‌شود و پس از مدتی از بین می‌رود. در عین حال برخی دیگر معتقدند که کودکان نیز به اختلال استرس پس از سانحه دچار می‌شوند ولی محرک‌های آنها متفاوت است. مثلا ممکن است تماشای یک فیلم بد در کودکان موجب ایجاد این اختلال شود.

PTSD همراه با دیگر اختلالات: گاهی PTSD همراه با دیگر اختلالات روانی است. این نوع اختلال بسیار شایع‌تر از نوع ساده آن است. این نوع PTSD معمولا با حداقل یک اختلال روانپزشکی مهم دیگر مانند افسردگی، اعتیاد به الکل یا مواد مخدر، هراس، و سایر اختلالات اضطرابی همراه است. تحقیقات نشان می‌دهند که درمان دو اختلال به طور هم زمان دست آورد نتایج بهتری را در پی خواهد داشت. این امر به ویژه برای موارد همراهی اختلال استرس پس از سانحه و اعتیاد به الکل و مواد مخدر، بیشتر صدق می‌کند.

 

 

نشانه‌های تشخیصی استرس پس از سانحه

تشخیص این اختلال که از نظر بالینی پریشانی قابل ملاحظه‌ای به وجود می‌آورد برای کسانی مقرر می‌شود که در معرض رویداد آسیب زایی قرار گرفته‌اند که در آن:

• رویدادی را تجربه کرده، شاهد بوده یا با آن مواجه شده‌اند که مرگ واقعی یا تهدید به مرگ یا جراحت جدی یا تهدید جسمانی برای خودشان یا دیگران را دربر داشته است.
• با ترس شدید، درماندگی یا وحشت پاسخ دادند.

این رویدادها آسیب‌زا حداقل به مدت یک ماه به یک یا چند در طریق زیر دوباره تجربه می‌شود:

• یادآوری‌های ناراحت کننده مکرر و مزاحم رویداد آسیب‌زا
• رویاهای ناراحت کننده مکرر از رویداد آسیب‌زا
• عمل کردن یا احساس کردن به صورتی که انگار رویداد آسیب‌زا تکرار شده است (مثلاً مرور ذهنی تجربه، تصاویر ذهنی و توهمات)
• ناراحتی شدید هنگام مواجهه با علائم بیرونی یا درونی که مظهری از آن رویداد هستند یا به آن شباهت دارند.
• واکنش‌پذیری فیزیولوژیکی هنگام مواجه شدن با علائم درونی یا بیرونی که مظهری از آن رویداد بوده یا به آن شباهت دارند.

حداقل برای مدت یک ماه فرد از محرک‌های مرتبط با رویداد آسیب زا اجتناب می‌کنند و کرختی پاسخدهی کلی در او جود دارد که با حداقل سه مورد زیر نشان داده می‌شود:

• تلاش برای اجتناب کردن از افکار، احساسات یا مکالمات مربوط به رویداد آسیب‌زا
• تلاش برای اجتناب کردن از فعالیت‌ها، مکان‌ها، یا افردی که خاطرات سانحه را تحریک می‌کنند.
• ناتوانی در به یادآوری جنبه مهمی از رویداد آسیب‌زا
• کاهش محسوس علاقه به فعالیت‌های مهم یا مشارکت در آنها
• احساس جدایی از دیگران یا بیگانگی با آنها
• محدود بودن دامنه عاطفه (مثلاً ناتوانی در تجربه کردن احساس‌های عاشقانه)
• احساس کوتاه بودن آینده (مانند احساس بدبینی نسبت به شغل، خانواده و زندگی)

حداقل به مدت یک ماه نشانه‌های مداوم افزایش انگیختگی وجود دارد که با حداقل دو مورد زیر نشان داده می‌شود:

• مشکل به خواب رفتن یا خفته ماندن
• تحریک پذیری یا طغیان‌های خشم
• مشکل تمرکز
• گوش به زنگ بودن
• پاسخ یکه خوردن مفرط

 

حقایقی در مورد اختلال استرس پس از سانحه

• اگر علائم مشاهده شده شدید باشد و تا یک ماه ادامه داشته باشد استرس حاد نام دارد و اگر از یک ماه بگذرد PTSD است.
• علائم گاهی خیلی دیر (حتی گاهی پس از ۳۰ سال) خود را نشان می‌دهند.
• احتمال رخ دادن PTSD در افراد روان رنجور بالاتر است.
• درمان این اختلال در کودکان و بزرگسالان تقریبا یکسان است.
• اختلال استرس پس از سانحه، مانند هر اختلال روانشناختی دیگر، یک ضعف شخصیتی نیست. بعضی از مبتلایان به این اختلال ممکن است استعداد ژنتیکی ابتلا به ان را داشته باشند.
• مطالعات نشان می‌دهند که اکثریت قریب به اتفاق مبتلایان به PTSD، پرخاشگر نیستند و تنها ۸ درصد از کل جمعیت این بیماران مرتکب رفتارهای خشونت آمیز شده‌اند.
• به نظر می‌رسد زمینه ژنتیکی، نژاد و دوران کودکی در ایجاد این بیماری مؤثر هستند.

 

 

درمان اختلال استرس پس از سانحه

در درمانPTSD  هم دارودرمانی و هم روان درمانی در مورد این اختلال مورد استفاده قرار گرفته‌اند و می‌گیرند. اما ظاهرا روان درمانی اثربخش‌تر بوده است:

دارودرمانی: دارو درمانی می‌تواند به بهبود این اختلال کمک کند اما باعث درمان کامل این اختلال روانی نمی‌شود. داروهای ضدافسردگی SSRI در بهبود آن اثرگذار هستند.

روان درمانی: روان‌درمانی اختلال استرس پس از سانحه به روش‌های گوناگونی انجام می‌شود که بستگی به رویکرد روان‌شناس دارد. یکی از بهترین روش‌ها برای درمان، روش درمان شناختی-رفتاری یا CBT است. درمان PTSD ممکن است ماه ها به طول بیانجامد. بهبود فرد به این بستگی دارد که تا چه اندازه با روان‌شناس همکاری کند. یکی دیگر از روش‌های درمانی، حساسیت‌زدایی با حرکات چشم و پردازش دوباره یا EMDR است. EMDR تکنیکی است که از حرکت‌‌های چشم برای کمک به مغز به منظور پردازش تداعی‌ها و منطقی‌سازی رویدادهای تروماتیک بهره می‌گیرد. این روش درمانی نیز یکی از روش‌هایی است که در درمان این اختلال بسیار اثرگذار بوده است.

حقایق، باورهای غلط و برچسب‌ها در مورد اختلال استرس پس از سانحه باعث می‌شوند تا مبتلایان به آن به دلیل ترس از برچسب‌هایی که از سوی جامعه می‌خورند، به دنبال درمان نباشند و تصور کنند تنها راه مقابله با PTSD این است که از نظر روانی قوی باشند. مهم است که ما بتوانیم اطلاعات درست و غلط را خصوصا در مورد اختلالات روانی تشخیص دهیم و تلاش کنیم تا سواد سلامت روان خود را افزایش دهیم.