اسکیزوفرنی چیست؟ (علل، علائم و درمان)

ستاره | سرویس روانشناسی – آیا تاکنون فردی را در خیابان دیده‌اید که زیر لب با خودش حرف بزند. ژست‌های عجیب و غریب بگیرد و طوری عمل کند که انگار صداهایی را می‌شنود که هیچ کس دیگری نمی‌تواند بشنوند؟ شاید از خودتان پرسیده باشید چه مشکلی دارد؟ گرچه این گونه رفتارها می‌توانند نشانه چند اختلال ازجمله واکنش به دارو باشند اما در خیلی از موارد نشانه‌های نوعی روانپریشی به نام اسکیزوفرنی هستند که بیش از یک درصد جمعیت بزرگسال به آن مبتلا می‌باشند. برای افراد عادی خیلی سخت است که از رفتارهای عجیب و غریب و حرفهای درهم و برهم افراد در حالت روانپریشی آشفته نشوند. به همین جهت افراد روان‌پریش از معمولاً توسط دیگران طرد می‌شوند و فرصت کمی برای تعامل اجتماعی دارند. در این مقاله با اسکیزوفرنی، نشانه‌ها، درمان و انواع آن آشنا شوید.

تعریف اسکیزوفرنی

اسکیزوفرنی (Schizophrenia) یا شیزوفرنی یک اختلال شدید روانی است که بر روی نحوه فکر و رفتار شخص اثر می‌گذارد. به نظر می‌رسد که افراد مبتلا به این اختلال ارتباط خود را با واقعیت از دست داده‌اند. اگرچه شیزوفرنی به اندازه اختلالات روانی دیگر رایج نیست، اما علائم آن بسیار ناتوان کننده است. افراد مبتلا معمولاً توهم شنیداری، توهم‌های جنون آمیز یا عجیب و غریب، یا تکلم و تفکر آشفته نشان می‌دهند، و با اختلال در عملکرد اجتماعی یا شغلی قابل توجهی همراه است.

علائم اسکیزوفرنی معمولا بین سنین ۱۶ تا ۳۰ سالگی شروع می‌شوند. در موارد نادر، کودکان نیز مبتلا به این اختلال می‌شوند. علائم این اختلال به سه دسته تقسیم می‌شوند: مثبت، منفی و شناختی.

۱- علائم مثبت: علائم “مثبت” رفتارهای روان پریشی است که به طور کلی در افراد سالم مشاهده نمی‌شود. افرادی که دارای علائم مثبت هستند ممکن است برخی از جنبه‌های واقعیت را از دست بدهند. این علائم عبارتند از:

• توهمات (تجربیات حسی (بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی یا لامسه) هستند که بدون وجود محرک بیرونی رخ می‌دهند. توهمات شنیداری شایع‌ترین نوع توهمات در این اختلال هستند. آنها صداهایی را می‌شنوند که ممکن است درباره‌ی رفتار فرد با او صحبت کنند، فرمان انجام کارهایی را به او بدهند یا او را از وجود خطری آگاه سازند)
• هذیانات (باورهای اشتباهی هستند که فرد عمیقا به آن‌ها اعتقاد دارد از قبیل این که همسایه‌ها می‌توانند با امواج مغناطیسی، رفتار آنها را کنترل کنند)
• اختلالات فکر (راه‌های تفکر غیر معمول یا ناکارآمد)
• اختلالات حرکتی (حرکات بدن تحریک شده)

۲- علائم منفی: علائم “منفی” با اختلالات عاطفی و رفتاری عادی همراه است. علائم عبارتند از:

• عاطفه سطحی (بیان احساسات از طریق بیان صورت یا صدای کاهش یافته)
• کاهش احساسات لذت در زندگی روزمره
• اشکال در شروع و ادامه فعالیت‌ها
• کاهش گفتار

۳- علائم شناختی: در برخی از بیماران علائم شناختی ناچیز هستند و برای برخی دیگر، شدیدتر می‌باشد و ممکن است بیماران تغییرات در حافظه و یا سایر جنبه‌های دیگر تفکر را نشان دهند.این علائم عبارتند از:

• “عملکرد اجرایی” ضعیف (توانایی درک اطلاعات و استفاده از آن برای تصمیم گیری)
• اشکال در تمرکز یا توجه
• اشکال در “حافظه کاری” (توانایی استفاده از اطلاعات بلافاصله پس از یادگیری آن)

عوامل خطر

عوامل متعددی خطر ابتلا به اسکیزوفرنی را افزایش می‌دهد.

۲- عوامل محیطی: دانشمندان معتقدند که برای ایجاد اسکیزوفرنی تعامل بین ژن‌ها و جنبه‌های محیطی ضروری است. برخی از عوامل محیطی عبارتند از:

• قرار گرفتن در معرض ویروس‌ها
• سوء تغذیه قبل از تولد
• مشکلات هنگام تولد
• عوامل روانی اجتماعی

۳- تفاوت در ساختار و شیمی مغز: دانشمندان بر این باورند که عدم تعادل در واکنش‌های شیمیایی مرتبط با مغز شامل انتقال دهنده‌های عصبی (موادی که سلول‌های مغز برای برقراری ارتباط با یکدیگر از آنها استفاده می‌کنند) دوپامین و گلوتامات و برخی دیگر از آنها، نقش اساسی را در اسکیزوفرنی ایفا می‌کنند.

برخی از محققین فکر می‌کنند مشکلات در هنگام رشد مغز قبل از تولد ممکن است به ارتباطات مغزی معیوب منجر شود. همچنین مغز نیز در طول بلوغ تغییرات بزرگی می‌کند و این تغییرات می‌تواند علائم روان پریشی را در افرادی که به علت ژنتیک یا اختلالات مغزی آسیب پذیر هستند، ایجاد کند.

کاتاتونیک: با رفتارهای حرکتی غیر عادی مشخص می‌شود. کاتاتونی حالتی است که در آن فرد نه حرکت می‌کند و نه به دیگران واکنش نشان می‌دهد.

نوع آشفته: نشانه‌هایی از جمله گفتار آشفته، رفتار آشفته و عاطفه سطحی یا نامناسب را شامل می‌شود.

نوع پارانوئید: افراد مبتلا به نوع پارانویید به یک یا چند هذیان غیرعادی اشتغال ذهنی دارند یا اینکه دارای توهماتی هستند که با موضوع مورد آزار و اذیت قرار گرفتن ارتباط دارند اما گفتار یا رفتار آنها آشفته نیست.

نوع نامتمایز: فرد مجموعه نشانه های شیزوفرنی را آشکار می سازد ولی ملاک های پارانویید، کاتاتونیک، یا نوع آشفته را برآورده نمی‌کند.

نوع باقی مانده: این اصطلاح در مورد مبتلایانی به کار می‌رود که مبتلا به اسکیزوفرنی تشخیص داده شده‌اند و علایم طولانی اختلال دیگری غیر از نشانه‌های روانپریشی را نشان می‌دهند.

درمان اسکیزوفرنی

۱- استفاده از داروهای ضد روانپریشی

۲- درمان‌های روان شناختی

۳- مراقبت‌های تخصصی هماهنگ (CSC)

این مدل درمان، ادغام درمان دارویی، درمان‌های روانی-اجتماعی، دخالت خانواده، و حمایت‌های آموزشی و شغلی است و هدف آن کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی می‌باشد. مدلهای جامع درمان عمدتاً فنون رفتاری و مداخله‌های اجتماعی فرهنگی را شامل می‌شوند که بر محیط درمانی و خانواده درمانی تمرکز دارند.

چگونه می‌توانیم به مبتلایان به اسکیزوفرنی کمک کنیم؟

مراقبت و حمایت از کسانی که مبتلا به این اختلال هستند سخت است. برقراری ارتباط و پاسخ گویی به کسی که اظهارات عجیب و غریب یا نادرست را بیان می‌کند بسیار مشکل می‌باشد. برخی از مواردی که می‌توانید برای کمک به عزیزانتان انجام دهید عبارتند از:

• آنها را تشویق کنید که درمان شوند و در مسیر درمان به آنها کمک کنید.
• به یاد داشته باشید که اعتقادات و توهمات آنها برای خودشان بسیار واقعی است.
• به آنها بگویید که قبول دارید که هر کس حق دارد همه چیز را به شیوه خودش ببیند.
• احترام، حمایت و مهربان بودن را از آنان دریغ نکنید با این حال رفتارهای خطرناک یا نامناسب را مدنظر داشته باشید.
• بررسی کنید که آیا در جایی که زندگی می‌کنید گروه‌های حمایتی از چنین بیمارانی وجود دارد یا نه، در صورت وجود از آنها کمک بگیرید.