استفاده از تکنیک وقفه برای تربیت کودک

ستاره | سرویس روانشناسی – تکنیک وقفه یک تکنیک تربیتی و یک تنبیه ملایم است که می‌توان آن را به راحتی و به سرعت اجرا کرد. روشی مفید و موثر در تربیت که جایگزین مناسبی برای داد و بیداد و تهدید کردن و کتک زدن کودک می‌باشد. وقفه به این دلیل موثر است که کودکان آن را دوست ندارند و برای اجتناب از آن تلاش می‌کنند. در اینجا به بررسی اجمالی این تکنیک می‌پردازیم.

تکنیک وقفه چیست و چگونه اجرا می‌شود؟

وقفه به این معناست که کودک خود را به مدت چند دقیقه در یک محیط خسته و کسل کننده قرار دهید. در این زمان کودک از تفریح و سرگرمی و از هر فعالیت لذت‌آوری محروم می‌گردد. تکنیک وقفه برای کودکان بین ۲ تا ۱۲ ساله کارایی بیشتری دارد. با احتیاط بیشتر می‌توانید از این تکنیک در مورد کودکان کمتر از ۲ سال نیز استفاده کنید. در مورد کودکان ۱۴ ساله استفاده کردن از این تکنیک احتمالا موثر نخواهد بود. در اجرای این تکنیک سه مرحله اصلی وجود دارد که عبارتند از:

1. اولین گام؛ انتخاب محل مناسب
2. گام دوم؛ انتخاب رفتاری که باید اصلاح شود
3. گام سوم؛ توضیح وقفه برای کودک و تعیین زمان با کمک تایمر (ساعت زنگ دار یا تایمر اجاق گاز …)

• شیوه انتخاب محل مناسب برای اجرای تکنیک وقفه

محل وقفه کودک بایستی که کسل کننده باشد. برای این منظور از حمام، اتاق رختشویی یا از اتاقی که سرگرم کننده نباشد استفاده کنید. اتاق باید نور کافی داشته باشد و باید تمامی وسایل سرگرم کننده و اشیا خطرناک و شکستنی را از دم دست بردارید. محل وقفه کودک باید حتی‌الامکان سالم و ایمن باشد. هرگز از حمام به عنوان محل اجرای وقتی به عنوان تنبیه برای کودکی استفاده نکنید که خودش یا خواهر برادرش در حال یاد گرفتن آداب دستشویی است.

• مقدار زمان لازم برای وقفه

 این که کودک شما چقدر بایستی در وقت باشد به سه عامل بستگی دارد:

۱- سن کودک

• برای کودکان بین ۲ و ۳ ساله، یک یا دو دقیقه
• برای کودکان ۳ و ۵ ساله، دو یا سه دقیقه
• برای کودکان ۵ ساله و بیشتر می‌توانید از وقفه به مدت ۵ دقیقه استفاده کنید.

وقفه‌های طولانی مدت بهتر از وقفه‌های کوتاه مدت نیستند. مدت زمان وقفه نمی‌تواند سوء رفتار کودک را به خودی خود تغییر دهد اما استفاده مستمر از این روش می‌تواند کارساز باشد.

۲- شدت بدرفتاری

خیلی سخت نگیرید برای بسیاری از بدرفتاری‌های کودکان مانند نافرمانی یا بدزبانی از وقفه ۵ دقیقه‌ای و برای سوءرفتار شدیدتری مانند دعوای جدی از وقفه‌ای ۸ تا ۱۰ دقیقه‌ای استفاده کنید.

۳- همکاری کودک

در صورت همکاری نکردن کودک، می‌توانید به زمان وقفه اضافه کنید. اگر کودک شما در حین اجرای تکنیک شما را به چالش بکشد زمان آن را دو برابر کنید. این کار را صرفا یکبار انجام بدهید. قشقرق به راه انداختن کودک خود را موقع وقفه نادیده بگیرید. صبر کنید تا آرام بگیرد و بگویید که هر وقت آماده شد به شما خبر دهد تا تایمر را روشن کنید.

• یادداشت کنید

استفاده از جدول به شما کمک خواهد کرد تا در این زمینه ثابت قدم باشید. تعداد دفعاتی که از تکنیک وقفه استفاده کردید در روز یا در هفته را بشمارید. اگر تعداد آنها رو به کاهش باشد نشانگر این است که این روش خوب جواب می‌دهد. اگر دیدید که جدول مربوط به وقفه کودک پیشرفت سریعی را نشان نمی‌دهد، مایوس نشوید چون بعضی از کودکان برای بهبود رفتار خود به زمان بیشتری نیاز دارند.

برخورد با کودکی که از رفتن به وقفه اجتناب می‌کند

 نحوه برخورد شما با کودکی که از پذیرش وقفه اجتناب می‌کند، به هیکل و سن او بستگی دارد.

• در مورد کودکان پنج یا شش ساله می‌توانید آنها را بلند کرده و در اتاقی در وقفه بگذارید، اما باید مواظب باشید که به خود و به کودکتان آسیب نرسد.
• اگر کودکتان نمی‌خواهد در وقفه بماند در اتاق را از بیرون ببندید.
• در مورد کودکان بزرگتر یا کودکانی که کنترل فیزیکی آنها بسیار سخت است لازم است به روش دیگری را به کار گیرید.
• یک دقیقه صبر کرده و دوباره شروع کنید. اگر می‌بینید که دارید عصبانی می‌شوید قدم زده و به مدت چند دقیقه خونسرد باشید.
• یک دقیقه به کودک خود فرصت بدهید تا در مورد عواقب کارش به تفکر بپردازد و بگویید که ممکن است با این کارش دوچرخه خود را از دست بدهد.
• اگر بعد از درخواست دوم کودک شما باز هم حاضر به ماندن در وقفه نشد، می‌توانید اسباب بازی یا کار مورد علاقه‌اش را از او بگیرید. اگر کودکتان ماندن در وقفه را پذیرفت می‌توانید وسیله مورد علاقه اش را به او پس بدهید. اما اگر کودکتان برای ماندن در وقفه دو ساعت تعلل کرد ۲۴ ساعت بعد امتیاز او را برگردانید.
• من وقفه را دوست دارم!: اگر کودکتان بگوید که «ادامه بدین من وقفه را دوست دارم، چون به من اجازه میده از دست خانواده دیوانه خود، چند دقیقه‌ای دور باشم»، حرف کودک خود را نادیده بگیرید. باکودک وارد بحث‌ها و توضیحات طولانی نشوید. اجازه ندهید که بحث‌های طولانی شما را از رسیدن به سایر فرزندان خود و از پرداختن به مسئولیت‌های دیگر زندگی باز دارد.

• روش وقفه را از قبل برای کودکتان در زمانی که عصبانی نیست توضیح دهید.
• تکنیک وقفه را با اراده و از روی برنامه استفاده کنید نه به صورت تکانشی یا ناگهانی.
• کودک شما باید از قبل بدانند که چه موقع و چه وقت شما از این تکنیک استفاده خواهید کرد.
• اگر عصبانی بشوید تکنیک وقفه کارآمدی خود را از دست خواهد داد.
• در بیرون از خانه به دنبال یک روش جایگزین برای استفاده از تکنیک وقفه باشید برای مثال می‌توانید از اتومبیل استفاده کنید.
• در خانه مادربزرگ نیز می‌توانید محلی را برای اجرای وقفه در نظر بگیرید.
• بعضی از کودکان در همان ابتدا شما را خسته می‌کنند آماده باشید خصوصا اگر کودک شما در شروع ۴، ۸ و یا ۱۰ ساله شدن است.
• موقع بیرون آمدن کودکتان از وقفه موضوع را عوض کنید و در مورد بدرفتاری انجام شده توسط کودک صحبت نکرده و به موعظه نپردازید.
• اگر کودک تان به خاطر امتناع از انجام کاری در وقفه مانده است بایستی بعد از بیرون آمدن از آن، کار خواسته شده را انجام دهد.
• اگر در مورد بسته بودن در اتاق نگران هستید می‌توانید آن را به حالت نیمه بسته نگه دارید.
• برای اجرای وقفه برای دو کودک، شیر و خط بیندازید تا نفر اول برای ماندن در وقفه مشخص شود.

راهنمای اجرای وقفه

• محل وقفه را تعیین کنید.
• ابتدا ایمنی محل را تأمین کنید.
• سعی کنید تا جایی که ممکن است برای کودک کسل کننده باشد.
• یکی از بدرفتاری‌های مهم او را مشخص کنید.
• از تایمر استفاده کنید.
• در مورد وقفه توضیح کافی به او بدهید.
• به او بگویید که هدف از وقفه این است که رفتارت را درست بکنی.
• به او بگویید که وقفه چیست؟
• چگونه وقفه اجرا می‌شود.
• تایمر چگونه شروع به کار می‌کند.
• یکی از بدرفتاری‌های مهم را توصیف کنید و مثال بیاورید.
• سعی کنید به طور مستمر از وقفه استفاده کنید.
• موقع استفاده از روش وقفه خونسردی خود را حفظ کنید.
• از جدول برای ثبت پیشرفت کودک استفاده کنید.

زمان وقفه:

• اگر همکاری کنی ۵ دقیقه در وقفه خواهی ماند.
• اگر همکاری نکنی ۱۰ دقیقه در وقفه خواهی ماند.
• هر وقت دیدی که کودک به حرف شما گوش داد تایمر را روشن کنید (اگر کودک یک کمی گریه کند اشکالی ندارد)

منبع: کتاب با کودک خود چگونه رفتار کنیم؟