دعای کسب علم و دانش – دعاهای قرآنی

ستاره | سرویس مذهبی – خداوند به پیامبر ما دستور داده که دعای کسب علم و دانش را بخواند. این امر بیانگر اهمیتی است که پروردگار برای علم قائل است به طوری که علم در برخى از آيات همپاى ايمان ذكر شده است. دعای کسب علم و دانش یکی از کوتاه ترین دعاهای قرانی است.

دعای کسب علم و دانش

همواره از خدا بخواهید که علم و دانش شما را افزایش دهد و بگویید:

«رَبِّ زِدْني‏ عِلْماً»

(قسمتی از آیه ۱۱۴ سوره طه)

«پروردگارا! علم مرا افزون کن»

 

تفسیر دعای کسب علم و دانش

خداوند به پیامبر (ص) می فرماید به جای تعجیل در خواندن وحی، علم بیشتری از پروردگارت طلب کن؛ یعنی اگر تو در قرائت آیه ای که هنوز بر تو کاملا نازل نشده عجله می کنی به جهت آن است که تا اندازه ای به آن علم یافته ای ولی به آن مقدار علم اکتفاء نکن و بگو خدایا علم مرا بیشتر کن و از خدا بخواه تا صبر بیشتری به تو بدهد تا بقیه وحی را بشنوی.

دعای کسب علم و دانش در این ایه می تواند ثابت کند که قرآن کریم دو بار بر پیامبر (ص) نازل شده است؛ یک بار نزول دفعی و یکباره و بار دیگر نزول تدریجی و آیه آیه. چون اگر رسول خدا (ص) علمی به بقیه آیه نداشتند در خواندن آن تعجیل نمی کردند.

تعجیل در کسب علم خوب است یا بد؟

میان شتابزدگى و عجله از یک طرف و سرعت و سبقت که در قرآن با عبارات «سارعوا» و «سابقوا» مورد ستایش و دستور قرار گرفته از طرف دیگر، تفاوت و اختلاف اساسى وجود دارد.

حُسن سرعت و سبقت در جایى است که تمام مسائل محاسبه و تنظیم شده باشد، لذا نباید فرصت و وقت را از دست داد، ولى شتابزدگى و عجله در جایى است که هنوز موعد انجام نرسیده و یا نیاز به تکمیل و بررسى است، از این روى می‏بایست درنگ کرد.

سرچشمه عجله و شتاب، گاه امور منفى چون کم صبرى، غرور و اظهار وجود است که البته این صفات، مذموم، و از ذات مقدس نبوى به دور است. گاهى عجله و شتاب به خاطر شدت عشق و علاقه به دریافت مطلب و دلسوزى براى حفظ چیزى است که در این صورت امر نیکویى به شمار مى‏رود و تعجیل پیامبر (ص) در وحى از این جهت بوده است، یعنى دریافت عاشقانه و هیجان و نگرانى براى حفظ وحى.

تفادت تعلیم حضرت موسی (ع) و حضرت محمد (ص)

خداوند، حضرت موسى (ع) را براى آموزش در اختیار حضرت خضر گذاشت، لذا موسى‏ (ع) از او کسب اجازه کرد که «هل اتّبعک على أن تعلّمن ممّا علّمت رشدا»؛ «آیا اجازه مى ‏دهى که من همراه و پیرو تو باشم تا از آنچه آموخته‏اى به من نیز بیاموزى؟» اما تعلیم و آموزش پیامبر اکرم (ص) را ذات مقدس الهى بر عهده گرفت و به او فرمود: «قل ربّ زدنى علما»؛ «بگو: پروردگارا! علم مرا زیاد کن».

نکته های طلایی دعای کسب علم و دانش

۱- علم را از عالم حقیقى طلب کنیم. (ربّ زدنى علما)

۲- براى علم و دانش نهایتى نیست و فارغ التحصیل معنا ندارد. (زدنى علما)

۳- علم حقیقى، قرآن مجید است. (لا تعجل بالقرآن… و قل ربّ زدنى علما)

۴- اگر کسى را از چیزى نهى مى ‏کنیم، در مقابل، راه صحیح و حق را هم به او نشان دهیم. (لا تعجل… قل ربّ زدنى علما)

۵- افزون طلبى در کمالات ارزش است. (ربّ زدنى علما)

۶- علم، وسیله رشد انسان‏هاست. (ربّ زدنى علما)

۷- علمى داراى ارزش و اعتبار است که همراه با فراگیرى آن، ظرفیت انسان نیز زیاد شود و رشد کند. (زدنى علما) نه (زد علمى)

۸- اگر چه خداوند مى‏ تواند بدون دعا هم لطف کند، ولى از پیامبرش مى‏خواهد که دعا نماید. (قل ربّ زدنى علما)

۹- در دعا از کلمه ربّ و ربوبیّت خدا استمداد کنیم. (ربّ زدنى علما)

۱۰- جز خداوند، علم همه حتى علم پیامبر محدود است. (ربّ زدنى علما)

نتیجه گیری کلی از دعای کسب علم و دانش

جایى که پیامبر با آن علم سرشار و روح مملو از آگاهى مأمور باشد که تا پایان عمر، از خدا افزایش علم بطلبد، وظیفه دیگران کاملا روشن است. در حقیقت از نظر اسلام، علم هیچ حد و مرزى را نمى ‏شناسد، افزون طلبى در بسیارى از امور مذموم است، ولى در علم ممدوح است؛ افراط بد است ولى افراط در علم معنى ندارد.