اثرات روانشناختی بلوغ زودرس و بلوغ دیررس پسران و دختران

ستاره | سرویس روانشناسی – مهمترین اتفاق دوران نوجوانی بلوغ جسمانی نوجوانان است. اما آثار و نشانه‌های بلوغ در نوجوانان به طور همزمان ظاهر نمی‌شود. این اتفاق در برخی زودتر و در برخی دیرتر اتفاق می‌افتد. علائم جسمانی بلوغ و تفاوت آن در بین نوجوانان ممکن است در دیدی که نوجوان نسبت به خود پیدا می‌کند و نگاهی که دیگران به او می کنند تاثیر بگذارد و این می‌تواند در شکل‌گیری شخصیت و روابط اجتماعی در دوران نوجوانی و بزرگسالی داشته باشد. از این جهت به بررسی روانشناختی بلوغ زودرس و بلوغ دیررس در پسران و دختران پرداختیم.

 

تاثیرات روانی بلوغ زودرس و بلوغ دیررس در پسران

به طور کلی تأثیرات روانی بلوغ دیررس و بلوغ زودرس در پسران بیشتر است تا در دخترها. بزرگسالان و سایر نوجوانان وقتی که با نوجوان ۱۴ یا ۱۵ ساله روبرو می‌شوند که به نظر ۱۷ یا ۱۸ ساله می‌رسد در ذهن خود هم او را ۱۷ یا ۱۸ ساله فرض می‌کنند و از چنین پسری بیش از همسن او که جثه کوچکتری دارد انتظار دارند.

• از آنجا که پسر زودرس و دختر همسن او از لحاظ قد چندان فرقی ندارند (چون جهش نموی دختران زودتر است) این پسر می‌تواند با دختران همسن خود ارتباط داشته باشد، بی‌آنکه احساس عدم اعتماد به نفس کند.
• پسری که از لحاظ جسمانی پیشرفته‌تر است در بسیاری از فعالیت‌ها به خصوص ورزش توانایی بیشتری دارد.
• هرچند که پسری که در مقایسه با همسالانش زودتر بالغ می‌شود ممکن است احساس متفاوتی در مورد خود داشته باشد ولی این احساس با احساس ناامنی توأم نیست.
• او وقتی که می‌بیند از لحاظ جسمانی و جنسی توانایی‌هایی به دست آورده اطمینان می‌یابد که تغییرات او در جهت انتظارات و تایید جامعه است.
• ولی با پسران دیررس برخلاف پسران زودرس طوری رفتار می‌شود که گویی بچه هستند چنین پسری به سختی می‌تواند در ورزش و سایر فعالیت‌ها بر دیگران برتری یابد و در این فکر است که آیا هرگز به بلوغ جسمانی و جنسی خواهد رسید یا نه.

 

 

تفاوت‌های شخصیتی پسران با بلوغ زودرس و بلوغ دیررس

مطالعات نشان داده است که پسران دیررس در مقایسه با پسران زودرس:

• کمتر متعادل‌اند
• مضطرب و پرحرفند
• خجالتی‌تر و ساده‌اند و طبیعی رفتار نمی‌کنند
• بی‌قرارترند
• تکانشی‌اند
• رفتاری تحکم کننده دارند و توجه طلبند
• در میان همسالان خود محبوبیت کمتری دارند
• و تعداد کمی از آنان رهبر می‌باشند (البته همیشه استثنائاتی نیز وجود دارد)

از طرف دیگر پسران زودرس:

• خوددارتر بوده
• اعتماد به نفس بیشتر و رفتار اجتماعی مناسب تری دارند.

تاثیر بلوغ زودرس و بلوغ دیررس پسران در شخصیت بزرگسالی

مطالعات نشان داده که تفاوت‌های بین پسران زودرس و دیررس تا دوران بزرگسالی ادامه می‌یابد. مردانی که بلوغ زودرس داشتند:

• بیشتر احساس مسئولیت می‌کنند
• همکاری بیشتری دارند
• اجتماعی‌تر بودند و بیشتر به خود متکی می‌باشند
• سنتی‌تر، همرنگ جماعت، اخلاقی و کمتر شوخ‌طبع می‌باشند
• تمایل دارند در دیگران تأثیر مطلوبی بگذارند

از سوی دیگر پسران دیررس در بزرگسالی:

• کمتر بر خود مسلط‌اند
• کمتر احساس مسئولیت می‌کنند
• تکانشی‌تر و پرسرعت‌ترمی‌باشند
• بینش بازتری داشته و خلاق‌تر می‌باشند.

 

نقش والدین در کاهش تاثیرات بلوغ دیررس یا زودرس پسران

• والدین و معلمان برای به حداقل رساندن تأثیرات بلوغ دیررس کارهای بسیاری می‌توانند انجام دهند آنان می‌توانند:
• آگاهانه بکوشند تا با پسر دیررس رفتاری مطابق با سنش داشته باشند.
• می‌توانند به او کمک کنند تا تشخیص دهد که بلوغ کند او کاملاً طبیعی است و از لحاظ جسمانی و جنسی به همان اندازه همسالانش رشد طبیعی خواهد داشت.
• کمک کنند تا بتواند در فعالیت‌هایی که جثه و توانایی او مانعی برایش ایجاد نمی‌کند موفق شود. برای مثال وقتی که جثه کوچک پسری مانع از آن شود که فوتبال بازی کند می‌توانند او را به ورزش‌های دیگری مثل ژیمناستیک یا شنا تشویق کرد.
• در عین حال والدین یا دیگران می‌توانند به پسر زودرس یادآوری کند که صرفا به خاطر ظاهر جسمانی خود انتظاراتی بیش از این از خود نداشته باشد. در ضمن می‌توانند نوجوانان زودرس را تشویق کنند که عجله‌ای برای وارد شدن به دنیای بزرگسالان نداشته باشند و بگذارند از لحاظ جسمانی و روانی آمادگی لازم را پیدا کنند.

 

 

بلوغ زودرس و بلوغ دیررس در دختران

هرچند که بلوغ زودرس یا معمولی برای پسران امتیازی محسوب می‌شود، ولی این تفاوت‌ها در میان دختران شدت کمتری دارد و متنوع‌تر است. 

دختران زودرس:

• بین پسران زودرس و دختران زودرس تفاوت بارزی از لحاظ تصور خود آنان از بدنشان وجود دارد. پسر زودرس در جهت هنجارهای بزرگسالان رشد می‌کند ولی این نکته در مورد دختران زودرس صادق نیست. زیرا دختر زودرس بزرگ‌تر و سنگین‌تر و چاق‌تر از همسالان کوچک خود است. از آنجا که در جامعه تاکید بسیاری بر بلند و باریک بودن می‌شود طبق آن دختری که چاق باشد یا فکر کند که چاق است از ظاهر خود رضایت کمتری خواهد داشت. بنابراین دختران زودرس در مقایسه با دختران دیررس کمتر از بدن خود تصور ذهنی رضایت آمیزی دارند.
• خیلی زود تحت فشار آشفته می‌شوند، بی‌قرارترند، خلق و خوی متغیر دارند و مدام گله و شکایت می‌کنند و در ضمن کمتر بین همسالان همجنس خود محبوبیت دارند.
• معمولاً در مدرسه عملکرد ضعیفی دارند و در آزمون‌های پیشرفت نمرات کمتری می‌گیرند. در مدرسه مشکلات رفتاری دارند و انتظارات تحصیلی آنان چندان بالا نیست. البته مستقل‌ترند و در میان همسالان جنس مخالف محبوبیت بیشتری دارند.

اما دختران دیررس:

• اجتماعی‌تر، پرجمعیت‌تر و فعال‌ترند و در میان همسالان خود محبوبیت بیشتری دارند و تصور بهتری از بدن خود دارند.
• از لحاظ تحصیلی وضعیت بهتری دارند و در مدرسه مشکلات رفتاری کمتر و انتظارات تحصیلی بالاتری دارند.

در اواخر دوران نوجوانی و بزرگسالی این تصویر کاملا تغییر می‌کند. دختر زودرسی که دچار تنش بوده در اواخر دوران نوجوانی در مقایسه با دختر دیررس در میان همسالانش محبوبیت بیشتری پیدا می‌کند. سازگاری بهتری نشان می‌دهد و از لحاظ شناختی، اجتماعی و عاطفی خود رهبرتر می‌شود.

 

چرا بلوغ زودرس برای پسران مطلوب‌تر است تا برای دختران؟

1. اول اینکه نوجوان زودرس در میان همسالان خود در اقلیت است. البته وقتی که همه همسالان بالغ شدند دیگر چنین مسئله مطرح نیست.
2. دوم اینکه جامعه زودرس بودن بلوغ در پسران را راحت‌تر می پذیرد تا در دختران.
3. بلوغ زودرس در پسران به معنای بالا رفتن نیروی جسمانی و سرانجام رفتار جنسی فعالانه است.
4. در میان دختران زودرس بودن بلوغ به معنای بزرگتر بودن از سایر همسالان و بلندتر بودن از پسران هم سن و سال است.
5. دختر زودرس در معرض اشارات جنسی قرار می‌گیرد و پسر زودرس با چنین مسئله‌ای مواجه نیست.

 

نقش والدین و معلمان در کاهش تاثیرات بلوغ دیررس در دختران

والدین و سایرین نباید دختر زودرس را صرفا به دلیل بالغ شدن مستعد رابطه زناشویی بدانند. بهتر است او را تشویق کنند که با دوستان همسال خود دوستی کند و اطمینان دهند که آنها هم به زودی هم قد و هیکل او می‌شوند. در عین حال والدین دختر دیررس می‌توانند به اطمینان دهند که به زودی از لحاظ جسمانی و جنسی به رشد لازم می‌رسد. اگر به چنین دختری کمک کنند که بفهمد عجله در کار نیست و بلوغ تدریجی حتی و مفید هم هست زیرا دختر نوجوان می‌تواند به تکالیف دیگری که مربوط به رشد است بپرداز و نگرانی‌های بیهوده او برطرف می‌شود.

 

منبع: رشد و شخصیت کودک