آیا فیجت اسپینر واقعا استرس را کاهش می‌دهد؟

ستاره | سرویس روانشناسی – این روزها شاهد محبوبیت اسباب بازی کوچکی هستیم معروف به اسپینر که گفته می‌شود بیش از اینکه یک بازی سرگرم کننده باشد در کاهش استرس و کمک به تمرکز مبتلایان به بیش فعالی یا اوتیسم نقش دارد. در این مقاله ابتدا با فیجت‌ها و کارکرد آنها آشنا شده و سپس به بررسی موضوع اسپینر و کاهش استرس پرداخته‌ایم. 

 

اسپینر چیست؟

تعریف فیجت و فیجتینگ

آیا تا به حال شده است که از شدت فشار عصبی و اضطراب مدام یک پای خود را تکان دهید یا دائما با خودکار، حلقه، ریش صورت، ناخن خود و… به اصطلاح وررفته و سرگرم ‌شوید؟ ما این کارها را معمولا به طور ناخودآگاه برای تخلیه انرژی و آرامش گرفتن انجام می‌دهیم. به این حرکت‌های کوچکِ تکراری فیجتینگ گفته می‌شود. با وجود اینکه فیجتینگ و حرکات عصبی در جامعه معمولا به عنوان صفتی منفی شناخته می‌شود، تحقیقات اخیر نشان داده است که تخلیه انرژی استفاده نشده و اضافی با این حرکات جنبه تمدد اعصاب دارد و می‌تواند تاثیر روانی مثبتی داشته باشد.

فیجت‌ها ابزارهای سرگرم کننده و آرامش بخشی هستند که درواقع کاربرد فیزیکی خاصی ندارند اما گفته می‌شود کار با آنها لذت بخش است و آرامش روانی ایجاد می‌کند. برخی از فیجت‌ها عبارتند از:

• اسپینرهای دستی و چرخنده
• پازل‌های مغناطیسی و مقوایی
• مکعب روبیک
• انواع لگوها
• خمیر اسلایم (خمیر نرم)
• فیجت کیوب (مکعب ضد اضطراب)
• شن‌های جادویی

 

 

فیجت اسپینر چگونه کار می‌کند؟

فیجت اسپینر (Fidget spinner) نیز نوع خاصی از فیجت است که به لحاظ لغوی ترکیبی از دو کلمه فیجت به معنای بی‌قراری و اسپینر به معنی وسیله‌ای است که می‌چرخد، می‌باشد. بنابراین می‌توان از این وسیله با عنوان “فرفره بی قراری” نیز نام برد.

این وسیله از یک بلبرینگ در وسط که از سرامیک، فلز (فولاد یا کروم) و یا یک ماده ترکیبی ساخته می‌شود و چند بال در اطراف آن تشکیل شده‌اند. کاربر، وسط آن (که در بسیاری از آنها معمولا یه دکمه پلاستیکی یا فلزی برای کاهش اصطکاک و زیبایی روی آن قرار داده می‌شود) را گرفته و شاخه‌های آن را به چرخش در می‌آورد. این وسیله خاصیت چرخش بسیار سریع دارد و این چرخش زیبایی بصری توهم گونه خاصی ایجاد می‌کند که نگاه کردن به آن در کنار خود این عمل فیزیکی به برخی از افرد آرامش می‌دهد.

اسپینرها ابتدا به صورت ساده و در طرح سه بال تولید شده بودند، اما اکنون طرح‌های بسیار متنوعی از آن با اشکال و ظاهر مختلف در بازار وجود دارد. طراحی این محصول با مواد زیادی از جمله برنج، فولاد، تیتانیوم، مس، آلومینیوم و پلاستیک چاپ شده توسط چاپگر سه بعدی انجام می‌شود. برخی از آن‌ها گاها ممکن است با یک ضربه تا بیش از ۵ دقیقه به طور مداوم بدون وقفه بچرخند. البته این زمان برای نمونه‌های ارزان این اسباب بازی کمتر است. ولی معمولا اغلب آنها زمان چرخششان بیش از سی ثانیه است. هرچه صدای این اسباب بازی نیز کمتر باشد به این معنی است که به لحاظ کیفی از وضعیت مطلوبی برخوردار است.

 

جالب است که این اسباب بازی در دهه ۹۰ میلادی اختراع ولی در سال ۲۰۱۷ محبوبیت فراگیری پیدا کرد. محبوبیت آن در ماه آوریل ۲۰۱۷، رشد قابل توجهی داشت و میزان جستجوی آن در گوگل نیز شاهد جهش حیرت انگیزی بود. در ۴ مه، این وسیله در میان ۲۰ محصول پر فروش وبسایت آمازون قرار گرفت. بسیاری معتقدند که محبوبیت این اسباب بازی گذراست.

با افزایش محبوبیت این وسیله در سال ۲۰۱۷ و تبلیغات مزایای آن برای مبارزه با بیش فعالی ((ADHD و اوتیسم، بسیاری از کودکان و نوجوانان شروع به استفاده از این اسباب بازی کردند. محبوبیت زیاد این وسیله میان دانش آموزان باعث شد تا بعضی مدارس استفاده از آن را ممنوع کنند. آن‌ها معتقد بودند که این وسیله باعث حواس پرتی دانش آموزان از فعالیت‌های آموزشی شده است. اما در برخی از مدارس از آن برای تمرکز و افزایش یادگیری دانش آموزانی که مشکلات یادگیری دارند استفاده می‌شود.

 

 

این اسباب بازی به عنوان ابزاری برای آرام بخشی و تمرکز ساخته شده و به عنوان ابزار کاهش استرس تبلیغ می‌شود. عده‌ای از دانشمندان معتقدند که این اسباب بازی برای سلامتی مفید است و می‌تواند برای افرادی که دارای مشکل تمرکز یا بی‌قراری و نگرانی بیش از حد هستند (مانند مبتلایان به بیش فعالی، اوتیسم یا اضطراب) کاربرد داشته باشد و مانند یک مکانیزم رهایی استرس و نگرانی کار ‌کند. اما عده دیگری آن را فاقد کاربرد می‌دانند و حتی معتقدند که ممکن است باعث حواس پرتی شود.

• اثر اسپینرها بر اوتیسم و بیش فعالی

در واقع هیچ شواهد علمی وجود ندارد که این وسیله به عنوان درمان برای کودکان مبتلا به اوتیسم یا بیش فعالی موثر باشد. در حال حاضر متخصصین در این زمینه دارای اختلاف نظر هستند. بسیاری معتقدند که این وسیله برای بیماران بیش فعال و اوتیسم بسیار کاربردی است چرا که آنان نیاز به یک محرک دائم دارند و اینگونه وسایل بازی به آن‌ها برای تمرکز کردن کمک می‌کند. و عده‌ای دیگر معتقدند که این وسیله به دلیل ظاهر خود، مانع تمرکز کودک بر معلم یا مربی خود خواهد شد وباعث اختلال در تمرکز می‌شود. کاترین راس کلر، یک تراپیست اظهار کرده که این وسیله برای کودکانی قابل کاربرد است که زیر نظر یک مربی یا پرستار با این وسیله کار کنند و از آن استفاده درستی شود.

• اثر فیجت اسپینرها بر کاهش استرس

تحقیقات نشان می‌دهد که این وسیله می‌تواند به تسکین استرس کمک کند. چرا که یک حرکت دستی تکراری، بی روح و کاملا غیرشناختی مانند چرخش اسپینر می‌تواند با هدایت انرژی عصبی از منابع ذهنی به حرکت دستها، به رها شدن مقطعی ذهن از تمرکز بر روی وظایف و افکار مهم و استرس‌آور کمک کند و تا حدی اضطراب خفیف تا متوسط را کاهش دهد.

تحقیقات نشان داده است که وول خوردن و انجام حرکات تکراری از فکر کردن به افکار مزاحم و غیرضروری مانند مواردی همچون اینکه دیگران در مورد من چگونه فکر می‌کنند؟ چرا بقیه از من موفق‌تر هستند؟ و… پیشگیری کرده و در نتیجه، موجب کاهش استرس می‌شود.

از طرفی مهارت در چرخاندن و بازی با این نوع وسایل بازی باعث تحسین و جلب توجه دیگران می‌شود؛ یعنی حرکتی که اگر بدون این اسباب بازی انجام دهید شما را فردی عصبی نشان می‌دهد، با استفاده از آن دقیقا برعکس شده و دیگران به این فکر می‌کنند که چه خوب این بازی را انجام می‌دهید.

 

کلام آخر در مورد ضد استرس بودن اسپینر

برای این پرسش که آیا واقعا فیجت اسپینرها برای سلامتی انسان مفید هستند یا نه پاسخ قطعی و جوابی که صددرصد مبتنی بر یافته‌های علمی و تحقیقاتی باشد وجود ندارد. اما واضح است که استفاده این وسایل ساده می‌تواند تا اندازه زیادی موجب حواس‌پرتی از مسایل مضطرب کننده و افزایش تمرکز فرد بشوند. اگر شما هم از آن دسته از افراد هستید که با وسایل خاصی خود را سرگرم می‌کنید این وسیله ممکن است بتواند به نحوی در کاهش استرس و آرامش اعصاب شما نقش داشته باشد.