غزل شماره ۲۰۸ حافظ: خستگان را چو طلب باشد و قوت نبود

معنی و تفسیر غزل شماره ۲۰۸ حافظ

خستگان را چو طلب باشد و قوت نبود
گر تو بیداد کنی شرط مروت نبود

اگر به از پای افتادگانی که درخواست دیدار داشته و نیروی پیمودن راه وصل را ندارند، بیداد و ستم روا داری، شرط جوانمردی نیست.

ما جفا از تو ندیدیم و تو خود نپسندی
آنچه در مذهب ارباب طریقت نبود

ما از تو جور و ستمی مشاهده نکرده‌ایم و تو نیز نمی‌پسندی که آنچه را که راه و رسم رندان و عارفان راه حق نیست با ما روا داری.

خیره آن دیده که آبش نبرد گریه عشق
تیره آن دل که در او شمع محبت نبود

کور باد آن چشمی که از گریه عشق غرق در آب فنا نشده است؛ سیاه و تار بادآن دلی که شمع محبت در آن نور نیفشانده است.

دولت از مرغ همایون طلب و سایه او
زان که با زاغ و زغن شهپر دولت نبود

بخت و اقبال را از همای سعادت و سایه او بخواه، چراکه زاغ و زغن شاهبال دولت ندارد. هما پرنده‌ای افسانه‌ای است که سایه‌اش بر هر کس بیفتند، به دولت می‌رسد؛ زاغ و زغن دو پرنده از خانواده کلاغ هستند و حافظ به استعاره می‌گوید که افراد بی‌ارزش هیچ خیری ندارند و نباید سراغشان رفت.

گر مدد خواستم از پیر مغان عیب مکن
شیخ ما گفت که در صومعه همت نبود

اگر از پیر مغان و اهل میکده طلب فیض و یاری می‌کنم بر من خرده مگیر، زیرا که پیر ما فرمود: در اهل صومعه، عنایت و همت یافت نمی‌شود.

چون طهارت نبود کعبه و بتخانه یکیست
نبود خیر در آن خانه که عصمت نبود

وقتی پاکی و پاکدلی وجود نداشته نباشد، جایگاه و شأن کعبه و بتخانه فرقی ندارد و یکسان است. در خانه‌ای که پاکدامنی و پرهیزگاری نباشد خیر و برکت هم نخواهد بود.

حافظا علم و ادب ورز که در مجلس شاه
هر که را نیست ادب لایق صحبت نبود‌

ای حافظ، در راه کسب دانش و اخلاق نیکو کوشا باش که بی ادبان را در مجالس خاصان و بزرگان جایی و راهی نیست و لیاقت مصاحبت آن‌ها را ندارند.

منبع: شرح جلالی بر حافظ با تصرف و تلخیص.