غزل شماره ۱۹۳ حافظ: در نظربازی ما بی‌خبران حیرانند

غزل شماره ۱۹۳ حافظ با صدای علی موسوی گرمارودی

متن غزل شماره ۱۹۳ حافظ

معنی و تفسیر غزل شماره ۱۹۳ حافظ

در نظربازی ما بی‌خبران حیرانند
من چنینم که نمودم دگر ایشان دانند

بی‌خبران از عشق از نگاه خیره ما به چهره معشوق در حیرت و شگفتی هستند. من همین‌گونه هستم که نشان می‌دهم و اینکه آنها چه برداشتی دارند، برایم اهمیت ندارد.

عاقلان نقطه پرگار وجودند ولی
عشق داند که در این دایره سرگردانند

با وجود اینکه صاحبان خرد و دانشمندان نقطه مرکزی پرگار هستی وجود هستند اما عشق بهتر می‌داند که عاقلان در بحث عشق ناتوان و درون دایره سرگشته هستند.

جلوه گاه رخ او دیده من تنها نیست
ماه و خورشید همین آینه می‌گردانند

فقط چشم من محل جلوه چهره معشوق نیست بلکه ماه و خورشید نیز آینه‌دار جمال اویند و زیبایی او را به منعکس می‌کنند.

عهد ما با لب شیرین دهنان بست خدا
ما همه بنده و این قوم خداوندانند

خداوند پیمانی بست که ما همواره عاشق لب معشوقان شیرین‌دهن باشیم و از این رو ما بنده و غلام آنها هستیم و آنها سرور و مهتر ما هستند.

مفلسانیم و هوای می و مطرب داریم
آه اگر خرقه پشمین به گرو نستانند

در حالی‌که فقیر و ندار هستیم، در دل آرزوی شراب و رامشگر داریم. چه کنیم اگر لباس مندرس زهد را گرو نگیرند و در قبال آن به ما شراب ندهند؟

وصل خورشید به شبپره اعمی نرسد
که در آن آینه صاحب نظران حیرانند

درجایی که صاحب نظران و فرزانگان غرق در تماشای آینه جمال معشوق هستند؛ خفاش کور که در شب بیرون می‌آید، نمی‌تواند خورشید را ببینید و این مثالی از کوردلان است که چشم بر زیبایی بستند و قادر به دیدن جمال معشوق نیستند.

لاف عشق و گله از یار زهی لاف دروغ
عشقبازان چنین مستحق هجرانند

کسی که از عشق دم می‌زند، اگر از یار گلایه کند، معلوم است که دروغگوست و عاشق واقعی نیست. کسی که چنین عشق بورزد و شکوه کند، حق اوست که در دوری معشوق به سر ببرد.

مگرم چشم سیاه تو بیاموزد کار
ور نه مستوری و مستی همه کس نتوانند

مگر اینکه چشمان سیاه تو این مهارت را به من بیاموزد وگرنه هرکسی نمی‌تواند در حالی که مست است، اسرار عشق را فاش نکند.

گر به نزهتگه ارواح برد بوی تو باد
عقل و جان گوهر هستی به نثار افشانند

اگر باد رایحه خوشبوی تو را به تفرجگاه روح‌های پاک ببرد، عقل و جان هستی خودشان را در برابر آن فدا می‌کنند تا از بوی خوش تو بهره‌مند و شیدا شوند.

زاهد ار رندی حافظ نکند فهم چه شد
دیو بگریزد از آن قوم که قرآن خوانند

اگر زاهد ریاکار نتواند رند بودن و نظربازی حافظ را بفهمد، جای تعجب نیست و اصلاً چه عیبی دارد؟ اهریمن از کسانی که قرآن می‌خوانند، فرار می‌کند و زاهد هم از من فرار می‌کند.

گر شوند آگه از اندیشه ما مُغبچگان
بعد از این خرقه صوفی به گرو نستانند

اگر مغبچگان از حقیقت افکار ما زاهدان ریاکار آگاه شوند، اعتمادشان را به ما از دست می‌دهند و لباس کهنه صوفیانه را به امانت نمی‌گیرند که به جای آن شراب بدهند. مغبچگان پسران نوجوان زیبارویی هستند که در میخانه خدمت می‌کنند