غزل شماره ۱۶۵ حافظ: مرا مهر سیه چشمان ز سر بیرون نخواهد شد

معنی و تفسیر غزل شماره ۱۶۵ حافظ

مرا مهر سیه چشمان ز سر بیرون نخواهد شد
قضای آسمان است این و دیگرگون نخواهد شد

عشق به زیبارویان سیاه‌چشم از سرم بیرون نخواهد رفت؛ چراکه این سرنوشت ازلی و تقدیر من است و تغییری نخواهد کرد.

رقیب آزار‌ها فرمود و جای آشتی نگذاشت
مگر آه سحرخیزان سوی گردون نخواهد شد

دربان خانه یار بر من ستم بسیار کرد و جایی برای صلح و دلجویی باقی نگذاشت، مگر او نمی‌داند که آه عاشقان شب زنده‌دار به آسمان می‌رود؟

مرا روز ازل کاری به جز رندی نفرمودند
هر آن قسمت که آن جا رفت از آن افزون نخواهد شد

در روز ازل که سرنوشت هرکسی را مقدر می‌کردند، فرمانی بجز رند بودن به من ندادند. رزق و روزی موجودات از آن بهره ازلی که آنجا تعیین شد، بیشتر نخواهد شد.

خدا را محتسب ما را به فریاد دف و نی بخش
که ساز شرع از این افسانه بی‌قانون نخواهد شد‌

ای محتسب، بخاطر خدا، آواز و غوغای دف و نی مطرب را به ما ارزانی دار و اجازه بده که به ساز و آواز بپردازیم؛ زیرا که سر و سامان دین، از این افسانه عشق، بدون قانون و بی‌نظم نخواهد شد. یعنی طرب ما ضرری به اصل دین نمی‌زند. محتسب در قدیم مأمور قانون برای اجرای قوانین شرع بوده است.

مجال من همین باشد که پنهان عشق او ورزم
کنار و بوس و آغوشش چه گویم چون نخواهد شد

تنها اجازه‌ای که من دارم این است که در نهان و خفا به او عشق بورزم، از نزد او نشستن و بوسه و آغوش او چگونه سخن بگویم وقتی که می‌دانم امکان‌پذیر نخواهد شد.

شراب لعل و جای امن و یار مهربان ساقی
دلا کی به شود کارت اگر اکنون نخواهد شد‌

ای دل، اگر هم‌اکنون با وجود شراب سرخ، مکان خطر، ساقی مهربان و رفیق حال و روزت بهتر نشود، پس چه زمانی بهتر خواهد شد؟ یعنی اگر حالا بهتر نشوی، دیگر هرگز حالت بهتر نخواهد شد.

مشوی‌ ای دیده نقش غم ز لوح سینه حافظ
که زخم تیغ دلدار است و رنگ خون نخواهد شد‌

ای چشم، با اشک خود از صفحه سینه حافظ تصویر غم را شستشو مده و پاک مکن، زیرا که این نقش غم اثر ضربه شمشیر جفای یار است و رنگ خون، پاک نخواهد شد