غزل شماره ۶ حافظ: به ملازمان سلطان که رساند این دعا را؟

معنی و تفسیر غزل شماره شش حافظ

بیت اول

به ملازمان سلطان که رساند این دعا را
که به شکر پادشاهی ز نظر مران گدا را

به همراهان فرمانروا چه کسی این درخواست ما را ابلاغ می‌کند که به شکرانه فرمان راندن، من مسکین را از نظر دور مساز و عنایتی کن.
درباره اینکه «سلطان» به چه کسی برمی‌گردد، میان مفسران اختلاف هست. دکتر خطیب رهبر سلطان را استعاره از جانان و فرمانروای ملک دل می‌داند و «پادشاهی» در مصراع دوم را فرمانروایی بر دلهای عاشقان معنی می‌کند. دکتر غنی «سلطان» را «شاه شجاع» می‌داند که در زمان سرودن شعر به پیروزی‌هایی دست یافته بود.

✦✦✦✦

بیت دوم

ز رقیب دیوسیرت به خدای خود پناهم
مگر آن شهاب ثاقب مددی دهد خدا را

از رقیب و موکل اهریمن‌خویِ کویِ یار به یزدان پناه می‌برم، شاید لطف الهی یاری دهد و به فرمان حق وی را براند.
رقیب: دو کس که بر یک معشوق عشق ورزند، هریک دیگری را رقیب خواند.
شِهاب ثاقِب: شعله افروخته، آیه یازدهم سوره صافات اشاره می‌کند که شیطان‌ها از آسمان به مدد شهاب ثاقب رانده می‌شوند.

✦✦✦✦

مژه سیاهت ار کرد به خون ما اشارت
ز فریب او بیندیش و غلط مکن نگارا

مژه سیاه تو اگر امر کرد که خون ما را بریزی، این کار اشتباه را نکن و به حرف او گوش مده، چرا که او قصد فریب تو را دارد.
مژه و مژگان در ادبیات فارسی به خنجر تشبیه شده و «قَتّال» شناخته می‌شود.

دل عالمی بسوزی چو عِذار برفروزی
تو از این چه سود داری که نمی‌کنی مدارا

چون چهره بنمایی، دل جهانیان را به شیفتگی بر جمال خود می‌گدازی. تو از این سوختن عاشقان چه بهره‌ای می‌بری که نرمی نمی‌کنی؟

✦✦✦✦

همه شب در این امیدم که نسیم صبحگاهی
به پیام آشنایان بنوازد آشنا را

تمام طول شب را بیدار و چشم‌انتظار هستم تا صبح شود و نسیم صبحگاهی (باد صبا) از آشنایان پیامی برای من آورد و به وسیله آن پیام مرا مورد نوازش و لطف قرار دهد.

✦✦✦✦

چه قیامت است جانا که به عاشقان نمودی
دل و جان فدای رویت بنما عذار ما را

هول دشوار رستاخیز را با هجران خود در دل‌های مهرورزان پدید آوردی، جان و دل ما فدای رخسار تو باد، روی نهان مکن.

✦✦✦✦

به خدا که جرعه‌ای ده تو به حافظ سحرخیز
که دعای صبحگاهی اثری کند شما را

تو را به یزدان سوگند می‌دهم که شربت وصل یا ساغری از باده‌ی حسن به حافظ که از سحرخیزان است بنوشان، چراکه دعای او در حق شما در وقت سحر به اجابت نزدیک‌تر است.

آنچه خواندید شرح دکتر خلیل خطیب رهبر بر غزل ششم حافظ بود