کاخ شمس؛ ساختمان حلزونی شکل

این اثر در سال ۱۳۸۲ به شماره ثبت ۷۰۶۷ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. در سال ۸۶، بنیاد مستضعفان و جانبازان در اقدام غیرقانونی در یکی از دفاتر اسناد رسمی بر پایه سند انتقال قطعی شماره ۳۰۸۳۸ مورخ ۲۷ اسفند ۱۳۸۶ خورشیدی به شهرداری کرج به بهای ۷۰ میلیارد ریال فروخته و تسلیم کرده است. اما چند ماه بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم و در ۱ اردیبهشت ۹۳، حکم واگذاری این کاخ به اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان البرز، با حکم دادستانی عمومی و انقلاب کرج، صادر شد.

معماری کاخ شمس

این کاخ در زمینی به گستردگی ۱۱۱ هکتار با ۲۵۰۰ متر زیربنا میان سال های ۱۳۴۵ الی ۱۳۴۷ شمسی خورشیدی در مهرشهر کرج، ارم برای اقامت شمس پهلوی ساخته شد. سازه ی اصلی و طرح کاخ به ریخت یک سفره ماهی است که صدفی را در بر گرفته است. همه فضاهای معماری در زیر سقفی با فرم حلزونی و با نورگیرهای گوناگون و به شکل دانه های مروارید اجرا شده است. در ضلع شمالی کاخ و در محوطه ی بیرونی دریاچه نیز به شکل باله های سفره ماهی طراحی و اجرا شده است.

این بنا در بر دارنده فضاهای گوناگونی از جمله تالار طلایی بار، دفتر مخصوص شمس، تالار پذیرایی، سالن سینما، سالن بیلیارد، استخر، آب نما، محل نگهداری پرندگان کمیاب، اتاق های خواب و غیره است. یکی از مهم ترین بخش های این کاخ اتاق صدف است که دارای تزئینات مختلفی بوده، به خصوص نمای بیرونی آن که بصورت حلزونی شکل ساخته شده است. در طراحی فضای بیرونی دریاچه کوچکی از سه طرف کاخ را احاطه کرده و به زیبایی آن افزوده است.

معماری این اثر که بخشی از تاریخ معماری مدرن است، با تاثیر از شیوه فرانک لوید رایت از پرآوازه ترین معماران آمریکایی است که از سوی یکی از شاگردان ایرانی اش به نام «عامری» شکل گرفته است. از عناصری که در ساخت کاخ به‌کار رفته است مشخص است که این کاخ برای یک شاهزاده شرقی طراحی‌شده، در بسیاری از تزئینات داخلی، پسند و ذائقه ایرانی با مهارت لحاظ شده الگوهایی که نشانگر مفهوم «در» و «شمس» هستند به‌دفعات به چشم می‌خورند.

وضعیت نامناسب و تخریب کاخ شمس