آشنایی با حرم امام علی (ع) در نجف

ستاره | سرویس گردشگری – حرم امام علی (ع)، آرامگاه امام اول شیعیان در شهر نجف عراق قرار دارد. علی بن ابی‌طالب در سال ۴۰ قمری به دست عبدالرحمن بن ملجم مرادی کشته شد و در پشت کوفه دفن گردید که بر اساس وصیت خود وی قبر او مخفی نگه داشته شد و قرن دوم هجری، در عصر هارون الرشید، محل قبر علنی شد. به عقیده شیعیان، آدم و نوح هم در کنار علی بن ابی‌طالب دفن شده‌اند؛ همچنین جمع فراوانی از عالمان بزرگ شیعه در این حرم مدفون‌اند.

تاریخچه حرم امام علی (ع)

براي نخستين بار در دوره علويان طبرستان، گنبدي برفراز بقعه و مزار امام علي (عليه السلام) برپا شد. محمد بن زيد علوي، ملقب به داعي صغير، به سال ۲۷۰ ق گنبدي از گچ سفيد برفراز ضريح قرار داد. ابوالهيجاء عبد اللّه بن حمدان، در ۲۹۲ ق گنبد عظيم و مرتفعي ساخت و حصاري پيرامون آن برافراشت. در دوران صفويه، شاه طهماسب آن گنبد گچي را كاشي كاري كرد و حرم مطهر را گسترش داد. گنبد كاشي كاري شده تا عصر نادري، هم چنان پابرجا بود.

نادر شاه، كه در ۱۱۵۶ ق به زيارت مرقد مطهر آمده بود، دستور داد كاشي هاي كهنه گنبد را بكنند و آن ها را تذهيب كنند. او ثروت فراواني براي طلاكاري گنبد صرف كرد و هديه هاي نفيسي به خزانه حرم تقديم نمود. بربالاي گنبد كتيبه اي قرار دارد كه باني آن را معرفي مي كند: «شكر و سپاس خدا را كه اين گنبد منور و روضه مطهر اعظم السلاطين به دستور و تأييد پادشاه مقتدر سلطان نادرشاه كه خداوند سلطنتش را برقرار و عدالت و احسانش را افزون نمايد در سال ۱۱۵۶ تذهيب شد».

صحن مرقد مطهر در زمان شاه عباس صفوي با طراحي هاي بديع و هندسي شيخ بهايي احداث شد. اين صحن چهارگوش دارد و حرم را چون نگيني در خود جاي داده و داراي حجره و اتاق هايي در دو طبقه است. هر حجره اي ايواني كوچك دارد كه تا اوايل قرن چهاردهم هجري محل سكونت عالمان، مدرسان و طلبه هاي حوزه علميه نجف بود. در زمان شاه صفي، براي نخستين بار، ديوارهاي صحن را كاشي كاري كردند.

ابنیه ساخته شده اطراف حرم امام علی (ع)

1. مسجد عمران بن شاهين: که در دالان منتهي به باب الطوسي قرار گرفته است. اين مسجد کهن، از بناهاي عمران بن شاهين، حاکم جنوب عراق در نيمه قرن چهارم هجري است.
2. مسجد خضراء: در زاويه شمال شرقي صحن است که داراي تاريخ کهن مي باشد. اين مسجد در سال ۱۳۸۵ هـ . به طرز زيبايي بازسازي گرديد و دهها سال يکي از مراکز اصلي تدريس در حوزه علميه نجف بشمار مي رفت.
3. تکيه بَکتاشيها: اين تکيه در دوره حاکميت عثمانيان بر عراق ساخته شده و محل تجمع و برگزاري مراسم صوفيان بکتاشي تُرک بوده است. ساختمان اين تکيه که امروزه به انبار آستانه تبديل شده در شمال غرب صحن واقع است.
4. مسجد بالاسر: در دالان سمت غربي صحن قرار گرفته و در محراب آن قطعاتي از کاشيهاي خشتي متعلق به قرن ششم هجري به چشم مي خورد.
5. حسینیه صحن شریف: این حسینیه در قسمت شمال صحن واقع شده و درِ آن از ایوان سوم از زاویه شمال شرقی باز می‌شود. بنای آن را سید محسن زینی از خیرین نجف ساخته است. این بنا برای استراحت زائران حضرت ساخته شده و دارای وضوخانه بوده است. سالها این بنا به صورت خرابه‌ای متروکه مانده بوده که پس از سقوط صدام، زیر نظر آیت الله سیستانی تکمیل شده است.
6. ایوان علما: این ایوان در وسط ضلع شمالی رواق واقع شده است. وجه نامگذاری آن، خاکسپاری برخی از علمای بزرگ در آنجا است.
7. مدرسه علوم دینی: در طبقه بالای صحن، ۵۲ حجره وجود دارد که هر حجره، ایوانی مشرف به صحن دارد و پشت هر حجره هم راهرویی قرار دارد که به پله‌ها منتهی می‌شود. این حجره‌ها مکان درس و سکونت طلاب بوده است. پس از انتفاضه مردم عراق (صفر ۱۳۷۷ق) رژیم بعثی را هدف نابودی حوزه‌های علمیه اقدام به اخراج طلاب از این حجره‌ها نمود و از آن تاریخ، این حجره‌ها همچنان خالی مانده است.
8. مقام امام صادق (ع): این مقام نزدیک درِ مسجد الرأس و سمت چپ کسی است که از باب الفرج (درِ جنوب غربی حرم) وارد می‌شود. روایت شده است که امام صادق(ع) هنگام زیارت امیرالمؤمنین(ع) در اینجا نماز خوانده است. این بنا حدود ۵۰ سال پیش گنبد سفیدی بر فرازش بوده و وسعتی برابر ۱۰۰ متر مربع داشته است. اما اکنون از این مقام، اثری نیست و در قسمت توسعه حرم قرار گرفته است.

بخش‌هایی از وصیت نامه حضرت علی (ع)

• هرگز تقوای الهی را از یاد نبرید و کوشش کنید تا دم مرگ بر دین خدا باقی بمانید.
• همه با هم به ریسمان خدا چنگ بزنید و بر اساس ایمان به خدا، متحد باشید و از هم جدا نشوید. همانا از پیامبر خدا شنیدم که می فرمود: “اصلاح میان مردم، از نماز و روزه دائم، افضل است و چیزی که دین را نابود می کند، فساد و اختلاف است.”
• نزدیکان و خویشاوندان را از یاد نبرید. صله رحم کنید که صله رحم، حساب انسان را نزد خدا آسان می کند.
• مبادا گرسنه و بی سرپرست بمانند.
• با همسایگان خوش رفتاری کنید؛ پیامبر آن قدر در مورد همسایه سفارش کرد که ما گمان کردیم برای همسایگان از همسایه خود، ارث قرار می دهد.
• مبادا دیگران در عمل کردن به قرآن بر شما پیشی گیرند.
• توجه شایسته به نماز؛ چرا که نماز، ستون دین شماست.
• رمضان؛ که روزه آن ماه، سپری است برای آتش جهنم.
• جهاد در راه خدا؛ از مال و جان خود در این راه، کوتاهی نکنید.
• زکات مال آتش خشم الهی را خاموش می کند.
• درباره امت پیامبران مبادا مورد ستم قرار گیرند!
• درباره صحابیان پیامبرتان؛ زیرا رسؤل خدا درباره آنان سفارش کرده است.
• فقرا و تهیدستان را در زندگی خود شریک کنید.
• بردگان و کنیزان، آخرین سفارش پیامبر درباره آنها بود.
• با مردم به خوشی و نیکی رفتار کنید، همان طوری که قرآن دستور داده است و به ملامت مردم، ترتیب اثر ندهید.
• امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکنید. نتیجه ترک آن، این است که بدان و ناپاکان بر شما مسلط خواهند شد و به شما ستم خواهند کرد. آن گاه هر چه نیکان شما دعا کنند، دعای آن ها مستجاب نخواهد شد.
• بر شما باد هنگام معاشرت، فروتنی و بخشش و نیکویی درباره یکدیگر! از کناره گیری از یکدیگر و قطع ارتباط و تفرقه و تشتت بپرهیزید.
• کارهای خیر را به مدد یکدیگر و به صورت گروهی انجام دهید و از همکاری در گناهان و اموری که موجب کدورت و دشمنی می شود، بپرهیزید.
• از خدا بترسید که کیفر خدا شدید است.