محرم و نامحرم های فامیل خودتان را بشناسید

افراد محرم و افراد نامحرم مجموعه اطرافیان ما را در فامیل و جامعه تشکیل می‌دهند. دانستن اینکه به چه افرادی محرم هستیم و به چه افرادی از فامیل نامحرم بسیار مهم است. در این مقاله به بررسی اینکه چه کسانی برای ما محرم هستند و نامحرم کیست پرداخته ایم.

تفاوت اساسی افراد محرم و نامحرم

انسان نمی‌تواند با افراد محرم ازدواج کند، اما با هر کدام از افراد نامحرم می‌تواند ازدواج کند (البته خواهر زن یک استثناست؛ زیرا نمی‌توان قبل از طلاق یا وفات و پایان دوران عده طلاق خواهرش با او ازدواج کرد).

مرد تنها مجاز به دیدن گردی صورت و دست‌ها تا مچ زنان نامحرم است، اما می‌تواند به موها و قسمت محدودی از پاها و دست‌ها و بدن زنان محرم خود که معمولاً در میان محارم پوشانده نمی‌شود، نگاه کند.

دسته بندی افراد محرم

چه کسانی به ما محرم هستند؟ افراد محرم سه دسته می شوند:

• محارم نسبی یا خونی
• محارم سببی یا به واسطه ازدواج
• محارم رضاعی یا به واسطه شیر خوردن

۱. محارم نسبی (خونی)

محارم نسبی مردان

• مادر، مادربزرگ پدری و مادری هر چه بالاتر روند.
• دختر خود فرد و دخترِ پسر یا دخترِ دختر فرد (نوه‌ها و نتیجه‌ها هر چه پایین‌تر روند).
• خواهر یعنی دختری که مادر او یا پدر او یا هر دوی آنان با مرد مزبور یکی باشد.
• اولاد و نوه‌ها و نتیجه‌های خواهر هر چه پایین‌تر روند.
• اولاد و نوه‌ها و نتیجه‌های برادر هر چه پایین‌تر روند
• عمه خود شخص و عمه پدر و مادر و نیز عمه مادر بزرگ‌ها و پدر بزرگ‌ها
• خاله خود شخص و خاله پدر و مادر و نیز خاله مادر بزرگ‌ها و پدر بزرگ‌ها (عمه‌ی عمه و خاله‌ی خاله اگر عمه یا خاله پدر یا مادر فرد باشند محرم هستند در غیر اینصورت محرم نیستند)

محارم نسبی زنان

• پدر و پدربزرگ پدری و مادری هر چه بالاتر روند.
• پسر خود فرد و پسرِ پسر یا پسرِ دختر فرد (نوه ها و نتیجه ها هر چه پایین‌تر روند).
• برادر یعنی هر مردی که پدر او یا مادر او یا هر دوی آنان با دختر مزبور یکی باشد.
• اولاد و نوه‌ها و نتیجه‌های برادر هر چه پایین‌تر روند.
• اولاد و نوه‌ها و نتیجه‌های خواهر هر چه پایین‌تر روند.
• عموی خود شخص و عموی پدر و مادر و نیز عموی مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها
• دایی خود شخص و دایی پدر و مادر و نیز دایی مادر بزرگ‌ها و پدر بزرگ‌ها (دایی دایی و عموی عمو اگر دایی یا عموی پدر یا مادر انسان هم باشند مَحرمند و الا مَحرم نیستند.

۲. محارم سببی

محارم سببی کسانی هستند که به واسطه عقد ازدواج صحیح دائم یا موقت به یکدیگر محرم می‌شوند.

محارم سببی مردان

• مادر و مادربزرگ‌های عروس هر چه بالا‌تر روند، نسبت به داماد محرم ابدی می‌شوند. یعنی حتی بعد از مرگ یا طلاق عروس هم محرم باقی می‌مانند.
• دختر زن از شوهر اول البته بعد از نزدیکی زن با مرد

محارم سببی زنان

• پدر شوهر و پدربزرگ‌های شوهر هر چه بالاتر روند و حتی بعد از مرگ شوهر یا طلاق گرفتن عروس، این محرمیت باقی می‌ماند.
• پسر مرد از همسر قبلی (برای ایجاد محرمیت نیازی به وقوع نزدیکی نیست)

۳. محارم رضاعی (به دلیل شیر خوردن)

هرگاه زنی کودکی را با شرایط کامل شیر دهد، آن زن به او محرم است. سایر محارم رضاعی به شرح زیر هستند:

• شوهرِ زنِ شیر دهنده
• پدر شوهرِ زنِ شیر دهنده
• مادر شوهرِ زنِ شیر دهنده
• برادر شوهرِ زنِ شیر دهنده
• خواهر شوهرِ زنِ شیر دهنده
• فرزندانِ زنِ شیر دهنده (چه آن هایی که به دنیا آمده باشند و چه ان هایی که بعدا به دنیا می آیند)
• پدرِ زنِ شیر دهنده
• مادرِ زنِ شیر دهنده
• برادرِ زنِ شیر دهنده
• خواهرِ زنِ شیر دهنده

بنابراین مادرِ رضاعیِ زن، جزو محارم مرد است و حکم مادرزن او را دارد.

در مجموع می‌توان گفت: شیر دادن به یک نوزاد با رعایت همه شرایط باعث می‌شود که فقط بچه شیر خورده (نه فامیل‌های او) مثل بچه واقعی آن زن به همه کسانی که بچه واقعی او محرم هستند، محرم باشد.

نکات کامل احکام درباره محارم رضاعی

• اگر انسان با زنی که دختری را شیر کامل داده ازدواج کند و با آن زن نزدیکی نماید، دیگر نمی‌تواند با آن دختر ازدواج کند.
• اگر انسان با دختری ازدواج کند، دیگر نمی‌تواند با زنی که آن دختر را شیر کامل داده ازدواج نماید.
• انسان نمی‌تواند با دختری که مادر یا مادر بزرگ انسان او را شیر کامل داده ازدواج کند؛ و نیز اگر زنِ پدرِ انسان از شیر مربوط به پدر او دختری را شیر داده باشد، انسان نمی‌تواند با آن دختر ازدواج نماید.

موارد استثنا شده از محرمیت در شیرخواره

1. اگر زنی بچه‌ای را با شرایط شرعی شیر دهد، شوهر آن زن که صاحب شیر است به خواهرهای آن بچه محرم نمی‌شود؛ همچنین خویشانِ شوهر به خواهر و برادر آن بچه و سایر فامیل‌های آن بچه محرم نمی‌شوند.
2. اگر زنی بچه‌ای را شیر دهد، به برادرهای آن بچه محرم نمی‌شود؛ و نیز خویشان آن زن به برادر و خواهر بچه‌ای که شیر خورده محرم نمی‌شوند.

(می‌توان گفت که محرمیت‌های گفته شده در بالا فقط بین همین بچه‌ی شیر خورده و افراد گفته شده در بالا ایجاد می‌شود و ربطی به دیگر خواهر‌ها و برادرها و فامیل‌های آن بچه ندارد و بین خواهرها و برادرها و فامیل‌های آن بچه و افراد گفته شده هیچ محرمیتی حاصل نمی‌شود.)

نکته مهم: در برخی از موارد شیر دادن به برخی از بچه ها باعث محرم شدن زن و شوهر به هم می‌شوند و آن زن و شوهر باید از هم جدا شوند؛ به همین علت این موارد را ذکر می‌کنیم تا این مشکل (که هیچ راه حل ندارد) برای کسی پیش نیاید.

• الف) اگر زنی بچه‌ی دختر خود را شیر دهد، آن دختر به شوهر خود حرام می‌شود و زن و شوهر باید از هم جدا شوند، نه به این معنا که باید از هم طلاق بگیرند بلکه به این معنا که دیگر نمی‌توانند زندگی مشترک زناشویی داشته باشند.
  همچنین اگر مادر عروس، بچه‌ای را که شوهر آن عروس از زن دیگرش دارد شیر دهد آن زن و شوهر به هم محرم می‌شوند و باید به زندگی زناشویی خود پایان دهند. (ولی اگر زنی بچه پسر خود را شیر دهد، زنِ پسرش که مادر آن طفل شیرخوار است بر شوهر خود حرام نمی‌شود.)
• ب) اگر زنِ پدرِ دختری، بچه شوهر آن دختر یا بچه آن دختر را از شیر مربوط به آن پدر شیر دهد، آن دختر به شوهر خود حرام می‌شود، چه بچه از همان دختر یا از زن دیگر شوهر او باشد. مثلاً اگر دختری به نام فاطمه با مردی به نام هاشم ازدواج کند و هاشم از فاطمه یا زن دیگر یا زن قبلی خود فرزندی به نام حسین یا زینب داشته باشد و زنِ پدر فاطمه یعنی مادرخوانده فاطمه حسین یا زینب را شیر دهد، فاطمه و هاشم باید به زندگی زناشویی خود پایان دهند و بدون طلاق از هم جدا شوند.

چنانچه گفته شد در این موارد لازم نیست از هم طلاق بگیرند بلکه زن و شوهری آنان تا ابد حرام است و دیگر نمی‌توانند مانند زن و شوهر های دیگر با هم زندگی کنند، به این معنی که نزدیکی آن‌ها در حکم زنا با محارم است.

ارث و صله رحم در میان محارم رضاعی

کسانی که به واسطه شیر خوردن، خویشی پیدا می‌کنند مستحبّ است یکدیگر را احترام نمایند، ولی از یکدیگر ارث نمی‌برند و حق‌های خویشی که انسان با خویشان خود دارد مثل صله رحم برای آنان واجب نیست.

افراد نامحرم فامیل

نامحرم کیست؟ در جدول زیر لیست کامل افراد نامحرم فامیل را می‌خوانید. 

نامحرم از طرف:	رابطه فامیلی
پدر	پدرِ زنِ پدر مادرِ زنِ پدر ربیبه پدر
مادر	پسر هووی مادر دختر هووی مادر
برادر	پدرزنِ برادر مادرزن برادر زن برادر داماد برادر عروس برادر
خواهر	شوهر خواهر داماد خواهر عروس خواهر
عمو	پدرِ زن عمو عموی مادر عمو زن عمو پسر عمو دختر عمو
عمه	عمه مادری عمه شوهر عمه پسر عمه دختر عمه
دایی	مادر زن دایی دایی پدری دایی زن دایی پسر دایی دختر دایی
خاله	خاله پدری خاله شوهر خاله پسر خاله دختر خاله
زن	خواهر زن خواهرزاده زن عمه زن عمه خویشان زن خاله زن خاله بستگان زن زن پدر زن زن برادر زن عروس زن دختر زن (قبل از نزدیکی) دختر برادر زن
شوهر	عموی شوهر دایی شوهر عموی خویشان شوهر دایی پسر شوهر دایی دختر شوهر دایی خویشان شوهر شوهر مادر شوهر داماد شوهر
عروس	پدر عروس مادر عروس عموی عروس شوهر عروس (در صورتی که پسرش نباشد) دختر عروس (در صورتی که نوه فرد نباشد) نوه عروس (در صورتی که نبیره فرد نباشد)
داماد	پدر داماد مادر داماد عموی داماد پسر داماد (که نوه شخص نباشد) دختر داماد (که نوه شخص نباشد)
ربیبه (دختر زن از شوهر سابقش)	عمه ربیبه خاله ربیبه عروس ربیبه
سایرین	خواهر خوانده خواهر خوانده خویشان دختر زنی که با او زنا کرده ای پدر هوو

شما می‌توانید درباره حکم اختلاط زن و مرد نامحرم در جوامع امروزی نیز از جنبه های مختلف را در ستاره بخوانید. 

همچنین توصیه می کنیم مطالب زیر را نیز در ستاره از دست ندهید:

• صیغه خواهر برادری با نامحرم چگونه است؟
• نگاه کردن مرد به زن نامحرم در چه شرایطی حرام است؟
• دست دادن با نامحرم در چه شرایطی جایز است؟
• شوخی با نامحرم در تلگرام و فضای مجازی چه حکمی دارد؟