با کاخ نیاوران تهران آشنا شوید

ستاره | سرویس گردشگری – کاخ نیاوران در شمال تهران دارای مساحتی حدود ۱۱ هکتار است که در زمان دوره پهلوی جهت سکونت این خاندان ساخته شد. از زمان ساخت تا کنون بعضی از بناهایش تخریب شدند. این کاخ تا آخرین لحظه حضور محمدرضا پهلوی و خانواده‌اش محل سکونت بود. بعد از انقلاب این کاخ ابتدا توسط نیروهای انقلابی تسخیر شد و در سال ۱۳۶۰ به  وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تحویل داده شد.

معرفی کاخ نیاوران

تاریخچه کاخ نیاوران

کاخ نیاوران از زیبایی و جذابیت طبیعی و تاریخی فراوانی برخوردار می باشد. بناهای مجموعه کاخ نیاوران متعلق به دوره های قاجار و پهلوی می باشد. ابتدا شاهان قاجار کاخ نیاوران را مکان خوش آب و هوا جهت اقامت ییلاقی خویش برگزیدند. فتحعلی شاه قاجار برای تفریحات تابستانی خود دستور می دهد تا در منطقه ای خوش آب و هوا خارج از شهر تهران که وسعتی بسیار کمتر از امروز داشت باغی مصفا بسازند.

درکنار روستایی که «گُرده وی» یا «گُرده به» خوانده می شد و در نیاوران امروز قرار داشت به جای نیزاری که در همسایگی روستا واقع بود باغ را ساختند. باغ ییلاقی فتحعلیشاه که در جای نیزار ایجاد شد را «نی آوران» نامیدند که بعدا به نام «نیاوران» مشهور شد. محمد شاه نیز در همین باغ بنای کوچک و ساده ای بنا کرد و به دنبال او ناصرالدین شاه « کاخ صاحبقرانیه» را در باغ نیاوران ساخت. آخرین بنایی که در دوران قاجار در باغ نیاوران ساخته شد مشهور به کوشک احمدشاهی است. در زمان حکومت پهلوی دوم، برخی از بناهای کوچک باغ نیاوران تخریب شد و کاخ نیاوران با سبکی مدرن جهت سکونت وی و خانواده اش ساخته شد.

اکنون محوطه کاخ شامل کاخ اختصاصی نیاوران، کاخ صاحبقرانیه، کوشک احمدشاهی و گلخانه ها و مدرسه اختصاصی پهلوی می باشد. در سال ۱۳۵۷ مجموعه کاخ نیاوران توسط نیروهای انقلابی تسخیر شد و در سال ۱۳۶۰ به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تحویل داده شد. در سال ۱۳۶۵ کاخ موزه نیاوران برای اولین بار گشایش یافت.

کوشک احمد شاهی نیاوران

این عمارت در اواخر دوره قاجار جهت خوابگاه ییلاقی احمدشاه در میان باغ نیاوران با مساحتی بالغ بر ۸۰۰ متر در دو طبقه با سقف شیروانی بنا شد. از ویژگی‌های عمده این بنا تزئینات و نمای آجری به کار رفته در سرتاسر نمای بیرونی آن است. آجرها از نوع منقوش قالبی با طرح‌های متنوع به رنگ نخودی است. ورودی بنا در ضلع جنوبی قرار دارد که به وسیله چندین پله از کنار حوض بیضی شکل پوشیده از کاشی، به کوشک منتهی می‌شود.

عمارت احمدشاهی در دوره پهلوی دوم مرمت و الحاقات جدیدی در آن صورت گرفت و مبلمان داخلی آن به طور کامل عوض شد تا به عنوان محل کار و سکونت رضا پهلوی مورد استفاده قرار گیرد. طبقه همکف این عمارت شامل یک هال با حوضی از جنس مرمر در وسط می باشد و ۶ اتاق و ۲ راهرو در اطراف آن قرار دارند.

اشیاء تزئینی از جنس نقره، برنز، عاج، چوب، هدایایی از کشورهای مختلف مثل هند، تابلوهای نقاشی و گوبلن و نشان ها و مدال‌ها در این فضا به نمایش در آمده است. همچنین ویترینی شامل اشیاء و سنگ‌های معدنی تزئینی، سنگی از کره ماه و چندین فسیل گیاهی و حیوانی در معرض دید قرار دارند. نقش شیر و خورشید گچبری شده بر پیشانی دیواره ضلع شمالی ایوان کوشک احمد شاهی به چشم می‌خورد. پس از انقلاب، در جریان حفاظت و مرمت این بنا، بخش پایین دیواره‌های آن نیز تعمیر شد و در اردیبهشت سال ۱۳۷۹ همزمان با هفته میراث فرهنگی این عمارت گشایش یافت.

کتابخانه سلطنتی کاخ نیاوران

کتابخانه اختصاصی کاخ نیاوران در حدود سال ۱۳۵۵ شمسی در قسمت شمال شرقی مجموعه نیاوران  در محیطی نسبتا دنج و همجوار با محل سکونت خاندان پهلوی در دو طبقه و یک زیرزمین با زیر بنای تقریبی ۷۷۰ متر مربع احداث شد. معماری ساختمان توسط شرکت فرمان فرماییان و طراحی و ترکیب هوشمندانه شیشه و آیینه توسط هنرمند امریکایی Charles sevigny انجام پذیرفت. این طراحی دارای ویژگیهای متمایزی در دکوراسیون داخلی میباشد. از آنجایی که فضای مورد بحث جهت استفاده شخصی و خصوصی در نظر گرفته شده، لذا از استانداردهای موجود کتابخانه ای بدور است.

همچنین وجود پیانو و لوازم صوتی در این مجموعه حکایت از استفاده فضا به عنوان اتاق موسیقی را می نمایاند. آثار هنری شاخص ازجمله مبلمانها، مجسمه ها، تابلوهای نقاشی که در چیدمان  داخلی بکار گرفته شده اند باعث گردیده که فضا بیشتر جنبه موزه ای خود را القا کند. از عناصر شاخص تزئینی – کاربردی کتابخانه ترکیب حجمی بزرگی شامل ۴۳۵۶ استوانه شفاف است که روشنایی سقف کتابخانه را توسط روشنایی زیادی که در پشت آن قرار گرفته تامین مینماید.

کاخ صاحبقرانیه

دهکده نیاوران همواره یکی از بخش های ییلاقی شهر تهران بوده است. این منطقه در دوره قاجار نیز مورد توجه شاهان و دولتمردان قرار گرفت. ناصرالدین شاه در سال ۱۲۶۷ هـ.ق حاج علیخان حاجب الدوله را مامورِ ساختِ عمارت صاحبقرانیه در باغ نیاوران کرد. از آنجا که پس از نخستین قرن پادشاهی ناصرالدین شاه (در آن زمان هر سی سال یک قرن محسوب می شد)، این محل تجدید عمارت کلی یافته بود، به دستور شاه «صاحبقرانیه» نامیده شد. بدین ترتیب عمارت خوابگاه، اندرون و حرمسرا ساخته شد. حرمسرا شامل چهل تا پنجاه ساختمان بود که غیر از عمارت بزرگ، هر یک دارای چهار اتاق و یک ایوان و به اصطلاح هر دستگاه ویژه یک یا دو تن از زنهای شاه بود. در زمان مظفرالدین شاه و احمدشاه حرمسرای کاخ محدودتر شد. با سقوط قاجاریان و بر سرکار آمدن رضاخان، صاحبقرانیه مدتی به دست فراموشی سپرده شد.

رضاخان در آغاز، به ساخت و ساز کاخ های متعدد در سعدآباد پرداخت. با این حال در سال ۱۳۱۸ به هنگام ازدواج محمدرضا پهلوی با فوزیه، تصمیم گرفت، این کاخ را برای پذیرایی از میهمانان خود آماده سازد. در این سال بخشی از دیوار میان دیوانخانه و حرمسرا که به دستور مظفرالدین شاه کشیده شده بود و چندین دستگاه عمارت دور کاخ را خراب کردند. مبلمان کاخ عوض شد و تعدادی از گرانبهاترین فرشهای کاخ گلستان به این مکان انتقال یافت. برای تزیین دیوارها، کاغذ مخصوص به اروپا سفارش داده شد و برای انتخاب پارچه پرده ها و مبلها از یک طراح خارجی استفاده شد. هشت ماه تمام، شب و روز، گروهی مهندس و نجار و نقاش به کار مشغول بودند و برای سفره خانه صاحبقرانیه، سرویس ویژه سفارش داده شد. در زمان پهلوی دوم، تزئینات معماری داخلی کاخ صاحبقرانیه دوبار دستخوش تغییرات عمده شد.

موزه خودروهای اختصاصی کاخ نیاوران

خودروهای خاندان پهلوی نیز از آثار به جا مانده ای است که قابلیت نمایشی دارند. ایجاد موزه برای خودروهای اختصاصی کاخ نیاوران می تواند نقش مهمی در پاسخ گویی به توقعات بازدیدکنندگان ایفا نماید. ساخت موزه خودروهای اختصاصی کاخ نیاوران با هدف ساماندهی بخشی از آثار موجـود در مخـازن مجمـوعه، بهینه سازی سیستم حفاظت و نگهداری این آثار، قرارگیری خودروها در معرض دید عموم، ایجاد ارتباط نسل جوان با پیوندهای فرهنگی-تاریخی، گسترش فضاهای موزه ای مجموعه و ایجـاد امکان جذب مخـاطب بیشتـر در فروردین ماه سال ۱۳۹۱ به فوریت در دستور کار قرار گرفت و با تلاش شبانه روزی مسئولان مربوطه و کارشناسان، در تیرماه به صورت رسمی به بهره برداری رسید.

این موزه که قبلاً از ساختمان آن به عنوان گاراژ خودروها استفاده می کردند- در یک طبقه با فضای ۲۰۰ مترمربع آثاری از قبیل خودروهای اختصاصی خاندان پهلوی، موتور سیکلتهای کوچک متعلق به فرزندان پهلوی و ماکت های خودرو را در خود جای داده است. موزه خودروهای اختصاصی کاخ نیاوران یک موزه تخصصی اتومبیل نیست، بلکه رویکرد موزه بر حفاظت و معرفی آثار از منظر شناخت اولیه و روایت تاریخی مجموعه است.