آشنایی با جاذبه های گردشگری همدان، استان ابوعلی سینا

سنگ‌نوشته‌های گنج‌نامه نوشتارهایی از دوران داریوش و خشایارشای هخامنشی است که بر دل یکی از صخره‌های الوند در فاصله ۵ کیلومتری غرب همدان و در انتهای درهٔ عباس‌آباد حکاکی شده‌است. کتیبه‌ها هر کدام در سه ستون ۲۰ سطری به زبان‌های پارسی باستان، عیلامی و بابلی نو نوشته شده‌اند. متن پارسی باستان در سمت چپ هر دو لوح جای گرفته‌است و پهنایی معادل ۱۱۵ سانتی‌متر دارد. متن عیلامی در وسط هر دو کتیبه نوشته شده و متن بابلی نو در ستون سوم قراردارد.

موقعیت صخره (سنگ) خارا طوری است که روی سنگ نبشته‌ها درست به سوی مشرق است؛ فرو رفتگی‌ها به شکل مربع مستطیل به طول ۲/۹متر وعرض ۱/۹ متر و به گودی ۳۰ سانتی‌متر است. این دو لوح تاریخی هر کدام به سه زبان پارسی قدیم، بابلی و عیلامی قدیم نقر گردیده است. متن پارسی در سمت چپ هر یک از دو لوح مزبور نوشته شده و پهنای آن قریب به ۱/۱۵ است. متن بابلی در هر دو لوح در وسط نوشته شده و عرض آن کمتر از متن پارسی است و متن عیلامی در هر دو لوح در طرف راست قرار دارد و پهنای آن از متن بابلی هم کمتر است. لوح طرف چپ کمی بالاتر در سنگ کوه کنده شده بنام داریوش کبیر است و لوح سمت راست مختصری پایین واقع گشته بنام خشایارشا می‌باشد. هر یک از متنهای سه‌گانه در هرکدام از دو لوح مشتمل بر بیست سطر بوده، مضمون هر دو کتیبه در هر سه متن یکی و مشترک است که به خط میخی نگاشته شده است. در اطراف دو لوح مزبور سوراخهای منظمی بر سنگ کوه دیده می‌شود که می‌رساند این دو نوشته تاریخی در عهد قدیم ظاهراً درها و پوش فلزی قرار داشته و آنهارا از گزند باد و باران و آفتاب و غیره حفظ می‌نموده است.

تپه هگمتانه

تپه باستانی هگمتانه در داخل محدوده شهر کنونی همدان در دو سوی خیابان اکباتان یا آیباتان واقع شده است. امروزه بیشتر باستان شناسان، تپهٔ باستانی هگمتانه را بازمانده ی سازه های کاسی، مادی، هخامنشی و پس از آن می‌دانند. مساحت این تپه که پهناورترین تپه باستانی ایران است نزدیک به ۳۰ هکتار می‌باشد که با در نظر گرفتن بخش‌هایی که جزو محدودهٔ تپهٔ باستانی بوده، ولی اینک ساختمانهای مسکونی بر روی آن ساخته شده، به بیش از ۴۰ هکتار نیز می‌رسد.

شهر هگمتانه را اقوام آریایی ماد بنا نهادند و آن را پایتخت نخستین شاهنشاهی ایرانی قرار دادند. هرودوت بنای آنرا به دیاکو، نخستین شاه ماد نسبت داده و معتقدست که هفت دیوار داشته که هر کدام به رنگ یکی از سیاره‌ها بوده‌است. ولی گروهی از دانشمندان بنای آن را به فرورتیش، سومین شاه ماد نسبت داده‌اند. روایات مورخین یونانی نیز حاکی است که این شهر در دورهٔ مادها (از اواخر قرن هشتم تا نیمهٔ اول قرن ششم قبل از میلاد)، مدتها مرکز امپراتوری مادها بوده‌ و پس از انقراض آنها نیز به عنوان پایتخت تابستانی و احتمالاً محل خزانهٔ آنها به شمار می‌رفته ‌است.

آرامگاه بوعلی سینا

گنبد علویان

گنبد علویان یکی از بناهای تاریخی همدان است که در نزدیکی میدان امامزاده عبدالله، در چهارباغ علویان قرار دارد. از نظر هنر معماری و آجر کاری یکی از یادمان های کم نظیر قرن ششم هجری قمری بوده و به دوران سلجوقیان مرتبط می باشد. این مکان توسط خاندان علویان ابتدا به عنوان مسجد و سپس با ایجاد سردابی در آن به مقبره خاندان علویان تبدیل گردیده است.

نقشه بنای چهار ضلعی و گوشه‌ های آن دارای لبه‌ های ستاره‌ ای شکل است. دیوارهای این مقبره مکعب شکل بوده، تا خط آغاز گنبد باقی مانده ولی خود گنبد فرو ریخته و از بین رفته است. گنبد علویان از لحاظ هنر گچبری و آجرکاری از آثار ارزشمند و کم نظیر سده های میانی دوره اسلامی است. شکل ظاهری آن شبیه گنبد سرخ مراغه است که در سال ۵۴۲ هجری قمری ساخته شده و ابعاد داخلی آن ۸ متر در ۸ متر و تزئینات غنی و متراکم و در عین حال راز آمیز و چشم نواز درون بنا تا حدودی مشابه بنای گنبد حیدریه قزوین است.

بازار همدان

مجموعه تاريخي بازار همدان در محدوده خيابان هاي باباطاهر، اکباتان و شهداء قرار گرفته و عمده بناهاي آن مربوط به دوره قاجاريه است، اما بناي اوليه بازار بسيار قديمي تر از اين تاريخ است. همدان به جهت قرار داشتن در مسير يکي از شاخه هاي اصلي جاده ابريشم، از قرن ها پيش يکي از مراکز مهم مبادلات تجاري به شمار مي آمده است و حتي تا اواخر دوره قاجار بخش زيادي از مبادلات ايران با غرب از طريق همدان و بغداد صورت مي گرفت. با افتتاح خطوط راه آهن، بيش پايتخت و بنادر شمالي و جنوبي کشور، همدان اهميت تجاري خود را از دست داد و بازار بزرگ همدان نيز به اين خاطر و بعدها به جهت تحولات اجتماعي و اقتصادي کشور، رونق خود را از دست داده و به تدريج بناهاي آن ويران و يا دچار دخل و تصرف ها و ساخت و سازهاي ناصواب شد.

 مجموعه کنوني بازار همدان که عمدتاً مربوط به دوره قاجاريه و بعد از آن مي باشد، حدود ۳۰ راسته بازار و ۲۴ سرا دارد که اغلب صورت اوليه آنها تغيير يافته است. راسته‌ها اغلب به جهت نوع فعاليتي که دارند نام گذاري شده‌اند (مانند راسته بازار زرگرها، صندوق سازها، قنادها) و يا بنام بانيانشان ناميده مي شوند (بازار زنگنه، حسين خاني، حاج فضل الله و …). از مجموعه راسته بازار، تعدادي مسقف اند از جمله راسته بازارهاي مسجد جامع، قصاب ها، قنادها، نخودبريزها، کفش دوزها، حلاج خانه، سمسارها، پوشش تعدادي از اين راسته ها مسقف به طاق و گنبد و بقيه جديد و فلزي است. راسته‌هاي غيرمسقف و قديمي نيز در اصل مسقف بوده است. در اين مجموعه حدود ۲۴ سرا وجود دارد که بزرگترين آنها سراي گلشني و آبادترين آنها سراي گمرک است که جديداً نوسازي شده است؛ اما زيباترين و در عين حال سالمترين سراها، سراي ميرزا کاظم است.

حمام تاریخی قلعه

حمام قلعه، همان‌طور که از نامش پیدا است، حمامی سنتی در همدان است. این حمام در یکی از محله‌های قدیمی و اصیل شهر همدان به نام محله قاشق‌تراشان یا محله قلعه قرار، درخیابان شریعتی قرار دارد. حمام قلعه مربوط به دوره‌ی قاجار است و مساحتی حدود ۱۵۰۰ مترمربع دارد. حمام قلعه از دو بخش سرد و گرم تشکیل شده است که ورودی هشتی-شکل دارد. بعد از عبور از هشتی، ابتدا حمام سرد و سپس حمام گرم قرار گرفته است. این حمام بخش مردانه و زنانه داشته است.

در سال ۱۳۸۷ خورشیدی، حمام تاریخی قلعه مورد مرمت و نوسازی قرار گرفت. بعد از آن این حمام تغییر کاربری پیدا کرد و اکنون به عنوان موزه مردم شناسی همدان، پذیرای گردشگران و علاقه‌مندان است. داخل حمام نیز سفره‌خانه سنتی راه‌اندازی شده که گروه‌های موسیقی در آن‌جا برنامه‌های مختلفی اجرا می‌کنند.

غار علی صدر تنها غار تالابی ایران و از معدود غارهای آبی جهان است. این غار در ارتفاعات ساری قیه نزدیک روستای علیصدر شهرستان کبودر اهنگ (استان همدان) واقع شده است. ارتفاع این غار از سطح دریا ۲۱۰۰ متر است. در محوطه غار دالان های پیچ در پیچ و دهلیزهای متعددی دارد. از مجموعه رشته آب ها، دریاچه بزرگی در درون غار بوجود آمده و از این رو نفوذ به عمق غار تنها با قایق میسر است.

زمین شناسان قدمت سنگهای این غار را به دوره ژوراسیک از دوران دوم زمین شناسی (۱۳۶-۱۹۰ میلیون سال قبل) نسبت می دهند. مردم روستای علی صدر و روستاهای اطراف، از زمان ها ی بسیار دور به وجود این غار پی برده بودند و از آب آن بهره برداری می کردند. تا اینکه در ۵ مهرماه ۱۳۴۲ شمسی گروهی ۱۴ نفره از اعضای هیئت کوه نوردی همدان، غار علی صدر را مورد بازدید و کاوش قراردادند و توانستند با وسایل ابتدایی، مانند فانوس و تیوپ لاستیکی، مسافتی از غار را طی کنند.