۱۳ اردیبهشت؛ روز جهانی آزادی مطبوعات

ستاره | سرویس عمومی – ۱۳ اردیبهشت ماه مصادف با سوم ماه مه، روز جهانی آزادی مطبوعات است. این روز در سال ۱۹۹۳ از سوی سازمان ملل متحد در حمایت از آزادی بیان نامگذاری شد. نامگذاری این روز به روز جهانی آزادی مطبوعات به پاسداشت دستاوردهای نیک و مفیدی است که تاکنون به دست آمده و در اختیار بشر گذاشته شده است.

 

پیام روز جهانی آزادی مطبوعات

پیام روز جهانی آزادی مطبوعات به جوامع بشری این است که آزادی مطبوعات بر اثر مبارزات سخت و خستگی ناپذیر مردان و اندیشمندانی به وجود آمده که در قرون جدید با عشق و علاقه فراوان برای تأمین آزادی و رهایی از اسارت و درماندگی انسان ها، تلاش کرده اند و چه بسا جان خود را در این راه از دست داده اند.

 

 

نقش مطبوعات در زندگی بشر

از وظایف مهم مطبوعات، اطلاع رسانی مفید و دقیق به جامعه است که از این طریق مردم را از تحوّلات و تغییرات دنیای اطراف آگاه می سازند و با تحلیل اوضاعِ ملّی و بین المللی، زمینه های قضاوت درست و تصمیم سنجیده را برای افراد فراهم می آورند.

بشر در زندگی خود همواره تحت تأثیر اطلاعات بوده و از طریق آن در مورد حضور و نقش خود در آینده تصمیم می گرفته و آگاهی و معرفت خود را افزایش می داده است.

 

جایگاه مطبوعات در ایران

خوشبختانه ملّت ما از لحاظ فرهنگی در سطح بالایی قرار دارد و به همین دلیل مردم ایران به نقش و اهمیّت مطبوعات در کشور و ضرورت آزادی بیان و ارزش آن در توسعه و پیش رفت جامعه، به خوبی آگاه است. امروزه عرصه فعالیت های مطبوعاتی در جامعه ما، بسیار پر تحرک و پویا می باشد و پیشرفت کارهای مطبوعاتی در اطلاع رسانی سریع و دقیق و تولید خبر کاملاً مشهود است.

 

مطبوعات و ضرورت ها

مطبوعات تجلّی گاه خواست ها، نیازها و تمایلات جامعه و مظهر رشد فرهنگی و تحمّل پذیری سیاسی و نشانه وجود آزادی در جامعه و کشور است. لذا باید به ضرورت ها، ضعف ها و نیازهای آن توجّه جدّی صورت بگیرد. به همین دلیل اوّلاً باید توانایی های درونی مطبوعات افزایش یابد، و این امر زمانی میسر می شود که مطبوعات در بیان مطالب و طرح موضوعات آزاد و مستقل از دولت باشد. ثانیا در شکلدهی به هویت صنفی روزنامه نگاران تلاش شود، تا از طریق آن استقلال سیاسی، فرهنگی و اقتصادی مطبوعات به معنای واقعی کلام به دست آید و اخلاق حرفه ای تقویت شود و ذهنیت منفی جامعه نسبت به مطبوعات اصلاح شود.

 

 

وظایف مطبوعات

مطبوعات باید بیش از پیش به وظایف و مسئولیت های خطیر سیاسی، فرهنگی و اجتماعی خود عمل کنند. این وظایف عبارتند از:

• تحقق اهداف و آرمان های نظام جمهوری اسلامی
• حفظ دستاوردهای عظیم انقلاب
• تحکیم آزادی های اجتماعی در چارچوب قانون
• گسترش عرصه گفتگوهای علمی و کارشناسی
• ارج نهادن به کرامت انسانی مردم و پیش برد توسعه سیاسی و فرهنگی
• دفاع از سیاست های اصولی نظام
• اطلاع رسانی شفاف و به موقع

 

آزادی مطبوعات در طول تاریخ ایران

آزادی مطبوعات بر مبنای حقوق بشر و حافظ آزادی های دیگر است. رعایت حقوق بشر در غیاب آزادیِ بیان ممکن نیست و آزادی ها بدون این که از طریق مطبوعات تقویت و تضمین شود، دوام نمی آورد و به مرور در زیر چرخ های سنگین استعمار و استبداد، از بین خواهد رفت.

آزادی مطبوعات از بزرگ ترین دستاوردهای انقلاب اسلامی است. نقش آفرینی مطبوعات در دو دهه گذشته، در طول تاریخ ۱۶۰ ساله مطبوعات ایران، سابقه نداشته است. در این بحثی نیست، امّا باید توجّه داشت که این آزادی مطلق نیست؛ بلکه محدود است و مجموعه ای از معیارهای قانونی و باورهای دینی و ملّی وجود دارند که باید رعایت شوند.

 

آزادی مطبوعات در قانون اساسی

در جمهوری اسلامی ایران، قانون مطبوعات و در کنار آن بعضی از اصول قانون اساسیِ ناظر به فعالیت های مطبوعاتی وجود دارند که آزادی بیان و قلم در آنها تضمین شده است.

اصل ۲۴ قانون اساسی مقرر می دارد: «نشریات و مطبوعات در بیان مطالب آزادند، مگر آن که مخلّ به مبانی اسلام یا حقوق عمومی باشد».

و در قانون مطبوعات هم آزادی مطبوعات با رعایت موازین اسلامی و مصالح جامعه به رسمیت شناخته شده است، بنابراین اصل بر آزادی مطبوعات است.

 

 

حدود آزادی مطبوعات در ایران

مطبوعات به عنوان یکی از مهم ترین وسائل ارتباطی ـ فرهنگیِ نظام مقدّس جمهوری اسلامی ملزم به رعایت اصول و اهداف نظام اسلامی و پیروی از سیاست های کلّی فرهنگی آنند. به فرموده امام:

«قلم آزاد قلمی است که توطئه گر نباشد. قلمی آزاد است، [و] روزنامه ای آزاد است که نخواهد این ملّت را به عقب و تباهی بکشد».

 

وظیفه دولت در برابر آزادی مطبوعات

دولت ها باید از آزادی مطبوعات حمایت کنند و وضعیتی فراهم آورند که اتحادیه های صنفی روزنامه نگاران تشکیل شود تا روزنامه نگاران با خیال راحت به فعالیت ها و وظایف خودشان بپردازند. دولت ها مسئولیت دارند که مقدّمات و امکانات آموزش در دانشگاه ها و مدارس حرفه ای را به وجود آورند و از کارها و تصمیم گیری هایی که ممکن است به آزادی مطبوعات لطمه بزند، جلوگیری نمایند و کمک های دولت، هم باید از روی دلسوزی و ادای مسئولیت، و هم بی طرفانه و بدون تبعیض باشد و روزنامه ای بر روزنامه دیگر، از این جهت ترجیح نداشته باشد.

 

وظیفه روزنامه نگاران در برابر آزادی مطبوعات

بر نویسندگان و روزنامه نگاران لازم است که تعهد و التزام خود را به اسلام و انقلاب و مردم همواره مورد توجّه قرار بدهند. و عنان قلم را به دست طبع سرکش و هوای نفس ندهند.

روزنامه نگاران باید به حکم وظیفه ای که دارند در چارچوب معیارهای دینی و باورهای ملّی جامعه قلم بزنند و برای توسعه همه جانبه کشور و ترقی و تعالی ایران و تحکیم پایه های اسلام، تلاش کنند و در سرنوشت مردم حضور فعّال و مؤثری داشته باشند و از حقوق و آزادی های مشروع مردم دفاع نمایند و از تعدّی به حقوق فرد و اجتماع بپرهیزند و در انتخاب مطلب و کلمات، دقت و مواظبت داشته باشند.

 

آزادی مطبوعات در کلام امام خمینی

«مطبوعات… باید روی موازین مطبوعاتی و خدمت به ملّت رفتار کنند. آزادی قلم و آزادی بیان معنایش این نیست که کسی بر ضد مصلحت کشور، قلمش آزاد است که بنویسد؛ بر خلاف انقلابی که مردم خون پایش داده اند بنویسد. چنین آزادی ای صحیح نیست. قلم آزاد است که مسائل را بنویسد، لکن نه این که توطئه بر ضد انقلاب بکند.»

«به طور کلّی در هر کشوری مطبوعات آن کشور و تلویزیون و رادیوی آن کشور باید در مسیر ملّت باشد و در خدمت ملّت باشد. مطبوعات باید ببیند که ملّت چه می خواهد [و] سیر ملّت چیست. روشنگری از این طریق باشد و مردم را هدایت کند.»

 

حدود آزادی مطبوعات در کلام رهبری

«ما به آزادی بیان و آزادی فعالیت های اجتماعی معتقدیم… امّا این آزادی محدود است. حدّ این آزادی کجا است؟ حدّش عبارت است از آن حدودی که اسلام تعیین کرده است… اگر کسانی قرار شد بنشینند، توطئه کنند و این توطئه را به شکلی در یک نوشته منعکس کنند، این آزادی، توطئه است؛ این آزادی مردود است.»

«اگر مطبوعات آن طوری که در قانون اساسی هست، مایه روشنگری باشد، مصالح کشور را رعایت کنند، به نفع مردم قلم بزنند؛ به نفع دین قلم بزنند؛ این مطبوعات هرچه بیشتر باشد، بهتر است. امّا امروز مطبوعاتی پیدا می شوند که همه همتشان، تشویش افکار عمومی و ایجاد اختلاف و ایجاد بدبینی در مردم و خوانندگان نسبت به نظام است.»

 

جایگاه کشورها در آزادی مطبوعات

فنلاند چهار سال است که به طور پیاپی در صدر جدول شاخص آزادی مطبوعات جهان قرار دارد و پس از آن کشورهای هلند و نروژ قرار گرفته اند. کشورهای ترکمنستان، کره شمالی و اریتره سه کشوری هستند که در قعر جدول قرار دارند.