نویسنده: سمیه قندهاری
بروزرسانی: 11 آذر 1400
ستاره | سرویس روانشناسی – اختلال یادگیری ریاضی یک از انواع اختلالات یادگیری است. اختلال یا ناتوانی یادگیری در مورد ناتوانی های ویژه دانش‌آموزانی به کار می‌رود که از لحاظ میزان هوش و سلامت جسمانی نرمال بوده ولی در یادگیری موضوع درسی خاصی مانند خواندن یا محاسبات ریاضی دچار اشکال هستند و معمولا این مشکل به حدی است که در تحصیل و زندگی روزمره مرتبط با مهارت‌های ریاضی ایجاد اختلال کرده است. در این مبحث به معرفی ناتوانی یادگیری ریاضی می‌پردازیم.
اختلال یادگیری چیست؟
هر اختلالی که در آن موفقیت تحصیلی فرد با توجه به سن و آموزش و هوش، براساس آزمون‌های معیار خواندن و نوشتن و محاسبه از آنچه انتظار می‌رود بسیار کمتر باشد، اختلال یادگیری توصیف می‌شود. اختلال یادگیری یعنی رشد ناکافی مهارت‌های خاص تحصیلی که به علت بیماری جسمی یا عصبی نباشد. این کودکان علی‌رغم هوش طبیعی در یک یا چند حوزه درسی مشکل یادگیری دارند و توانایی‌هایی مانند خواندن، نوشتن و یا ریاضیات به طور قابل توجهی کمتر از سطح توانایی عمومی کودک است. یعنی این عدم توانایی در حوزه تحصیلی خاص زیر سطح مورد انتظار براساس سن، هوش، و آموزش کلاسی کودک می‌باشد.
اختلال یادگیری ریاضی
ناتوانی یادگیری ریاضی (Dyscalculia) در توانایی فرد به روی محاسبات ریاضی تاثیر می‌گذارد. اختلالات یادگیری در ریاضی می‌تواند نشانه‌های مختلف داشته و از فردی به فرد دیگر نیز متفاوت باشد. در کودکان خردسال اختلال ریاضی می‌تواند در شمارش و تشخیص اعداد تاثیر بگذارد. همان‌طور که کودک بزرگ می‌شود ممکن است در حل مسایل ریاضی و یا به خاطر سپاری جدول‌ضرب دچار مشکل شود. کودکان مبتلا به ناتوانی در ریاضیات در زمینه درک مفاهیم ریاضی، محاسبات، خواندن یا نوشتن اعداد، حل مساله و درک روابط فضایی دچار مشکل شدید می‌باشند.
کودکان دارای ناتوانی ریاضی با وجود به کارگیری روش‌های تدریس مناسب، نمی توانند مانند همسالان خود در زمینه ریاضیات، به اندازه کافی پیشرفت نمایند. مطالعات نشان داده‌اند که برخی از دانش آموزان دارای ناتوانی در ریاضی، دارای ناتوانی خواندن و اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی نیز هستند. براساس برخی از مطالعات نیز، گروهی از دانش آموزان تنها ناتوانی ریاضی دارند.
در اختلال یادگیری ریاضی کدام مهارت‌ها تحت تاثیر قرار می‌گیرند؟
۱. محاسبات ریاضی: کودکی که دچار ناتوانی یادگیری محاسبات ریاضی است، اغلب ممکن است طی آموزش اولیه ریاضی در یادگیری مهارت‌های اصلی که ریشه در حافظه و مسایل شناختی دارد، با مشکل مواجه شود. به عنوان مثال، مطالعات نشان داده‌اند، دانش‌آموزانی که اعمال اصلی ریاضی را با دشواری می‌آموزند، در مقایسه با دانش‌آموزانی که در این رابطه از خود مهارت نشان می‌دهند، طی یک دوره زمانی دوساله، برخلاف انتظار در زمینه انجام اعمال ریاضی پیشرفت مناسبی نداشتند.
۲. مسئله‌های کلامی ریاضی: در ناتوانی یادگیری صورت مسئله‌های ریاضی به مهارت‌ها و فرآیندهای دیگری مرتبط می‌شود. مشکل در هر یک از این مهارت‌ها می‌تواند به نوعی با توانایی کودک در چگونگی تشخیص حل موثر مسئله تداخل پیدا کند. ممکن است کودک در برخی و یا بیشتر فرایندهای مربوط به صورت مسئله‌های ریاضی، مثل خواندن صورت مسئله یا به کارگیری طرحی برای حل مسئله دچار مشکل باشد.
۳. قواعد و روش‌های ریاضی: دانش آموزان دارای اختلال یادگیری ریاضی در یادگیری قواعد و روش‌های حل محاسبات و درک صورت مسئله‌ها، عقب ماندگی رشدی از خود نشان می‌دهند. نمونه‌ای از قواعد ریاضی شامل مراحل حل مسئله‌های ریاضی مانند جمع، تفریق، ضرب و تقسیم می‌باشد. در این جا عقب ماندگی به این مفهوم است که ممکن است کودکی این قواعد و روش‌ها را کندتر از همسالان خود یاد بگیرد و در آموختن آنها به کمک و یاری دیگران نیاز داشته باشد.
۴. زبان ریاضی: بعضی از کودکان در درک زبان ریاضی و اصطلاحات آن مشکل دارند (مثل بزرگتر از، کوچکتر از، مساوی و معادله). متاسفانه برخلاف خواندن، معنی یک علامت یا اصطلاح ریاضی را نمی‌توان در جمله حدس زد. برای درک یک مسئله ریاضی باید معانی هر یک از علایم و اصطلاحات آن را دانست.
۵. ناتوانی ریاضی در سطوح مختلف کلاس: با مشکل‌تر شدن برنامه درسی، ناتوانی ریاضی در سطوح مختلف کلاسی به شکل‌های متفاوتی نمایان می‌شود. به عنوان مثال، در برنامه‌های درسی پیشرفته‌تر ریاضیات، باید زبان تخصصی ریاضیات شامل علائم و اصطلاحات را به خوبی دانست. به نظر می‌رسد که مشکلات مربوط به روش‌های شمارش، به خاطر آوردن سریع اعمال اصلی ریاضی و حل مسئله‌های کلامی ریاضی در سطوح مختلف ادامه داشته و تقویت یادگیری نیازمند آموزش‌های بیشتری در این زمینه باشد.
عوامل ایجاد کننده اختلال یادگیری ریاضی
وقتی کودکی دارای ناتوانی ریاضیات تشخیص داده می‌شود، ناتوانی او ممکن است ناشی از یک یا چند مورد از حوزه‌های حافظه، رشد شناختی و توانایی بینایی ـ فضایی باشد.
۱. حافظه: مشکلات حافظه ای با توانایی به یاد آوردن اعمال اصلی ریاضی تداخل می نماید. در کلاس‌های بالاتر ممکن است مشکلات حافظه ای، توانایی کودک را در یادآوری مراحل مورد نیاز حل مسئله‌های سخت تر، مراحل حل معادلات جبری و یا معانی علائم خاص تحت تاثیر خود قرار دهد.
۲. رشد شناختی: این مشکلات می‌تواند شامل درک صورت مسئله ریاضی، درک نظام‌های عددی و به کارگیری شیوه‌های موثر شمارش باشد.
۳. مشکلات بینایی ـ فضایی: ممکن است مشکلات بینایی ـ فضایی با توانایی کودکان در حل درست مسئله‌های ریاضی تداخل پیدا کند و موجب مشکلاتی در زمینه درج نامرتب اعداد در ستون‌ها جهت محاسبه، مشکلات مربوط به ارزش مکانی اعداد و مشکل درک نقشه‌ها و هندسه باشد.
درمان ناتواتی یادگیری ریاضی
از نظر پژوهشگران هیچ دارویی برای دانش آموزدارای اختلال یادگیری ریاضی وجود ندارد اما با انجام اقداماتی، یک کودک می‌تواند ریاضیات را یاد بگیرد و در زندگی به کار گیرد. آموزش ویژه شامل روش‌های چند حسی و روش‌های مشابه می‌شود. بنابراین اقدامات زیر برای دانش آموز مبتلا به این ناتوانی مفید می‌باشد:
۱. انجام بازی‌های ریاضی: بازی‌های ریاضی که مفاهیم و تمرین‌ها را مرور می‌کنند، مفید هستند. زیرا در هنگام انجام بازی‌ها، کودکان همه چیز را لمس می‌کنند. ریاضیات لمسی یک روش خوب برای تدریس مفاهیم پایه (جمع، تفریق، ضرب و تقسیم) به کودکان است. روش لمسی، حتی برای کودکانی بدون ناتوانی ریاضی نیز، سودمندتر از سایر روش‌ها است.
۲. استفاده از روش‌های دیداری: به دانش آموزان کمک کنید تا مسائل ریاضی را مجسم کنند. این روش‌ها شامل چیزهای ساده‌ای مانند کشیدن یک شکل یا نمودار می‌شود. کودکان را وادار کنید تا به تصاویر، نمودارها یا شکل‌های ارائه شده در کتاب توجه کنند. پیش از این که شروع به حل مسئله کنید، شکل‌ها را با صرف وقت برای دانش آموزان توضیح دهید.
۳. کودک دارای اختلال یادگیری ریاضی را تشویق کنید که مسئله را با صدای بلند بخواند.
۴. مثال‌هایی از مسائلی که پیش‌تر حل شده‌اند به کودک بدهید و از او بخواهید که در مورد مثال‌هایی از زندگی واقعی فکر کند.
۵. برای این که کودک بتواند اعداد را به طور مرتب و درست روی خطوط نگه دارد، بهتر است که از کاغذ گراف استفاده کند.
مهمترین چیز برا یک معلم یا والدینی که با کودک دارای اختلال یادگیری ریاضی کار می‌کنند، این است که هرگز تسلیم و یا مایوس نشوند. هر کودکی می‌تواند یاد بگیرید و فقط روش یادگیری کودکان با یکدیگر متفاوت است.
