با وسواس شست و شو چه کنیم؟

ستاره | سرویس روانشناسی – دستانتان را بارها می‌شویید و باز هم نگران هستید. اضطراب شما کم نمی‌شود مگر اینکه بار دیگر شست و شوی خود را تکرار کنید. شما به احتمال زیاد دچار بیماری وسواس هستید و به طور اختصاصی وسواس شست و شو رنج می‌برید؛ یکی از انواع اختلال وسواس که می‌تواند در زندگی شخصی، اجتماعی وشغلی شخص مشکل ایجاد کند. بنابراین لازم است که برای درمان هر چه سریع‌تر آن اقدام کنید چرا که به تاخیر انداختن درمان، باعث تشدید و مزمن شدن این اختلال می‌گردد.

 

وسواس شست و شو چیست؟

وسواس عقده، هیجان و یا تکانه‌ای است عصبی که به شکلی متوالی برخلاف میل بیمار از شکل ناخودآگاه به صورت خودآگاه درآمده و باعث ایجاد پالس‌های عصبی خاص می‌شود تا در او ناراحتی و اضطراب برانگیزد. تا فرد برای رهایی از آن فشار عصبی اقدام به انجام عملی خاص نماید. مثل شستن تکراری دست‌ها و یا شمارش چند باره پول یا کلمات و حروف و … در جواب چنین حمله یی معمولا شخص می‌کوشد از آن بگریزد و آن فکر خاص را، از ذهن خود بیرون کند و یا با عمل و فکر دیگری جایگزین نماید و البته آگاهی دارد که این وسوسه‌ها مزاحم ذهن او هستند و برخلاف تزریق افکار از خارج تحمیل نمی‌شوند.

وسواس فکری: وسواس فکری عقیده، هیجان، تفکر و یا تکانه‌ای‌ست که مکررا و مصرانه برخلاف میل شخص خود را وارد ضمیر هشیار او می‌کند و ناراحتی و اضطراب بارزی را در او بر می‌انگیزند. معمولا شخص می‌کوشد آن‌ها را نادیده گرفته، از ذهن خود بیرون کند و یا با عمل و فکر دیگری خنثی کند و البته آگاهی دارد که این پدیده‌های مزاحم حاصل ذهن خود او هستند.

وسواس عملی: وسواس عملی تکانه غیرقابل مقاومتی برای انجام یک عمل غیرمنطقی مانند شستن مکرر، دعای مداوم و غیره است.

وسواس فکری-عملی: در اختلال وسواس فکری- عملی افکار وسواس‌گونه و اضطراب‌آور و ترس با وسواس‌های عملی همراه می‌شود. این وسواس‌های عملی کارهایی وسواس‌گونه هستند که شخص برای کوشش در راه کاهش وسواس‌های فکری خود انجام می‌دهد. این کردارها تکراری و کلیشه‌ای و تا اندازه‌ای غیرارادی هستند.

وسواس شست و شو (ablutomania) به انگیزه‌ای بیمارگونه برای شستن یا حمام‌کردن، یا اشتغال ذهنی دائم با آن اشاره دارد. در واقع یک وسواس عملی است که می‌تواند با وسواس فکری نیز همراه باشد.

 

 

درمان وسواس شست و شو

برای درمان این اختلال بسته به شدت و نوع اختلال از رویکردهای مختلف روان درمانی به تنهایی و یا از ترکیب روان درمانی و دارو درمانی استفاده می‌شود و در موارد شدیدتر معمولا ترکیب رفتار درمانی و دارودرمانی مفیدتر خواهد بود.

در میان تکنیک‌های روان درمانی استفاده از تکنیک حساسیت زدایی منظم در درمان وسواس به ویژه وسواس شست و شو متداول‌تر می باشد که به روش زیر انجام می‌شود:

• این تکنیک به اینصورت است که ابتدا شخص، موارد وسواس خود را مشخص می‌کند و سپس درجه اضطراب خود را در هر یک از این موارد از صفر تا صد تعیین می‌نماید و بعد با حمایت متخصص شروع به مواجهه با مواردی می‌نماید که درجه اضطراب متوسطی دارند.
• به عنوان مثال اگر رفتار ” شستشوی دستگیره در ” از موارد وسواس شخص است و او درجه اضطراب ۳۵ را برای این مورد مشخص کرده است. تمرین رفتاری این گونه شروع می‌شود که شخص از این به بعد با وجود همین مقدار اضطراب، تلاش کند به شستشو در این مورد نپردازد. ابتدا ممکن است اضطراب زیاد باشد ولی بتدریج و با تکرار این تمرین اضطراب شخص کاهش پیدا می‌کند.
• برای هربار تمرین نموداری ترسیم شده به اینصورت که در ستون عمودی میزان اضطراب شخص و در ستون افقی، زمان (لحظه مواجهه، یک ربع بعد، نیم ساعت بعد، یکساعت بعد) مشخص می‌شود. بتدریج درجه اضطراب شخص در این نمودار کاهش می‌یابد و این مستلزم تکرار تمرین و البته مقابله با افکار تکرارشونده است و البته کمک متخصص در این تمارین لازم است.
• پس از کاهش اضطراب شخص در یکی از این موارد، مورد جدید که اضطراب بیشتری برای شخص دارد وارد شده و همین تمرینات در آن مورد نیز انجام می‌شود و به همین ترتیب ادامه می‌یابد.

 

راهکارهایی برای کمک به درمان وسواس شست و شو 

۱- اعتماد به نفس خود را تقویت کنید.

۲- از تکنیک فرمان ایست کمک بگیرید. زمانی که فکر وسواسی به شما حمله کرد، ابتدا آن را آزاد بگذارید. مثلا اگر احساس کردید دست‌تان کثیف است، به دستشویی بروید و مشغول شستن دست‌های تان شوید. بعد یک باره بگویید ایست و به شستن دست‌های‌تان خاتمه دهید. کلمه ایست و توقف بعد از آن را یک قانون نقض ناشدنی در نظر بگیرید.

۳- از نزدیکان بخواهید خود را در موقعیت‌های مشابه وسواس شما قرار دهند. مثلا اگر از نامرتب بودن احتمالی کیف خود همیشه رنج می ‌برید و می ‌ترسید که فردا کتاب یا دفتر یا خودکارتان را جا گذاشته باشید و همین فکر باعث می‌‌شود هر شب چند بار کیف خود را بیرون بریزید و آن را مرتب کنید، از خواهر، برادر یا دوست تان که به عنوان همراه انتخاب کرده‌اید بخواهید کیفش را در حضور شما مرتب کند و شما پس از او همان کار را انجام دهید.

۴- هر بار که فکر وسواسی به سراغ شما آمد، از آن رنجیده نشوید. پس از کنترل مجدد لحظه ‌ای تمرکز کنید تا دوباره آرام شوید.

۵- در نهایت این نکته را فراموش نکنید که حتما باید از دارو‌های مخصوص، که توسط پزشک برای شما تجویز می‌‌شود استفاده نمایید.

۶- هر بار که موفق شدید بدون اضطراب بر فکر وسواسی خود غلبه کنید، خودتان را تشویق نمایید.

۷- گاه وسواس نتیجه یک اختلال اولیه دیگر است که در این موارد بایستی اختلال یا مشکلاتی که زمینه‌ساز وسواس شده است نیز درمان شوند.

۸- در موارد شدید وسواس شست و شو یا سایر وسواس‌ها، دارو درمانی و درمان‌های حمایتی نیز ضروری می‌شوند.