تنبیه بدنی چه عوارضی دارد؟

ستاره | سرویس روانشناسی – تربیت و اصلاح رفتار نادرست فرزندان یکی از دغدغه‌های اصلی والدین می‌باشد. در گذشته یکی از روش‌های معمول تربیتی استفاده از تنبیه بدنی بود. امروزه بسیاری از روانشناسان و کارشناسان تربیتی معتقدند که این نوع تنبیه یک روش منسوخ شده محسوب می‌شود چرا که نه تنها تاثیر مثبتی در تربیت کودکان ندارد بلکه عوارض و پیامدهای ناخوشایندی را نیز رقم می‌زند.

 

تعریف تنبیه بدنی

تنبیه کردن بدنی به معنای استفاده از نیروی فیزیکی جهت ایجاد درد بدون صدمه، به منظور تربیت (تصحیح یا کنترل رفتار) یا مجازات فرد می‌باشد. این نوع تنبیه یک نوع کودک آزاری و شایع‌ترین نوع خشونت خانگی در خانواده است که موجب نقض حقوق کودک می‌شود و دارای اثرات مخرب کوتاه و بلند مدت بر جسم و روح کودک می‌باشد.

متاسفانه برخی از خانواده‌ها معتقدند که این نوع تنبیه انضباط به وجود می‌‌آورد و باعث اطاعت محض کودک از آنان می‌شود. به عقیده آنان ترس از تنبیه، کودک را به اجرای وظایف معین وامی‌دارد و مانع از انجام کارهای خلاف مقررات می‌گردد.

درست است که تنبیه اثر فوری دارد و کودک را از ادامه تخلف باز می‌دارد ولی او را نسبت به زشتی کار، آگاه نمی‌سازد. بنابراین نه تنها هیچ اثر تربیتی ندارد بلکه اثرات منفی زیادی نیز بر روح و روان کودک باقی می‌گذارد.

 

پیامدهای تنبیه بدنی

کارشناسان تعلیم و تربیت برای این نوع تنبیه آثار مخرب فراوانی ذکر کرده‌اند که هر یک از آنها به تنهایی می‌تواند تاثیر بسزایی در روحیه و شخصیت آینده کودک ما داشته باشد و انگیزه‌ای باشد که والدین به هیچ عنوان از تنبیه فیزیکی برای کودک خود استفاده نکنند. برخی از این آسیب ‌ها عبارتند از:

۱- آثار جسمی‌ و روانی

تنبیه آثار جانبی و هیجانی نامطلوب بر جسم باقی می‌گذارد. علاوه بر آن کودکی که در سایه ترس و نگرانی بزرگ شود، تاثیرات ساختاری بسیار بدی را در ذهن تجربه خواهد کرد. روابط او با معلمانش و تقریبا تمام بزرگسالان، همواره در سایه ترس و استرس خواهد بود. لذا در یادگیری با اختلال مواجه می‌شود. در صورت عدم یادگیری، جرات پرسیدن سوال را نخواهد داشت. در سایه این ترس امکان گرفتن حق خود را کمتر پیدا می‌کند.

۲- اثر معکوس تربیتی و ایجاد پرخاشگری

تنبیه علاوه بر اینکه اثر مثبت تربیتی ندارد، صدمه زدن به دیگران را توجیه می‌کند. وقتی که کودکان تنبیه می‌شوند، تنها چیزی که می‌آموزند، این است که در بعضی موقعیت‌ها صدمه زدن به دیگران جایز است. تنبیه، شخص تنبیه شده را نسبت به عامل تنبیه کننده و دیگران پرخاشگر می‌کند.

 

 

۳- عدم اصلاح رفتار نادرست

تنبیه، اغلب یک پاسخ نامطلوب را جانشین پاسخ نامطلوب دیگر می‌سازد و به صورت غیرمستقیم به فرد عمل نامطلوب دیگری می‌آموزد. مثلا کودکی که به دلیل ریخت‌وپاش کردن اسباب‌بازی‌هایش تنبیه می‌شود، کودکی بهانه‌گیر‌ و گریه کن بار می‌آید.

۴- تقلید از روش تنبیهی والدین توسط کودک

کودکانی که به هر نحوی مورد تنبیه بدنی یا کلامی والدین قرار می‌گیرند در آینده بسیار نزدیک امکان دارد همان روش‌ها را برای تربیت کودکان خود به کار ببرند بدین ترتیب بدرفتاری با کودکان از نسلی به نسل دیگر منتقل خواهد شد.

۵- پرهیز و دوری کودک از تنبیه کننده‌اش

این امر نیز یک اصل در روانشناسی است. انسان از کسی که او را مورد اعتراض یا آزار قرار می‌دهد همواره روگردان خواهد بود و در صورت ادامه، تنفر و گریز بوجود می‌آید عواقبی مانند فرار از خانه یا مدرسه هم می‌تواند از نتایج این امر باشد.

۶- رفتار اجتماعی نامطلوب

افرادی که تنبیه بدنی را تجربه کرده‌اند، معمولا در ارتباط موثر با دیگران به مشکل برخواهند خورد. آنها در رفتار با همسالان خود تهاجمی‌تر از افراد نرمال برخورد خواهند کرد. این امر ممکن است دایره دوستی آنها را محدود کند و از این بابت نیز آسیب خواهند خورد. این کودکان معمولا به درستی نمی‌توانند خشم خود را مدیریت کنند. به همین دلیل، در مواجهه با افراد غریبه سریعتر از کوره در می‌روند.

۷- تاثیر روانی پایدار

زمانی که کودک این واقعه دردناک جسمی و روانی را تجربه می‌کند، می‌توان گفت که بعد از مدت زمان کوتاهی تجربه جسمی آن را فراموش خواهد کرد. آنچه او تا بزرگسالی با خود حمل خواهد کرد، همان تجربه روانی اوست که حس انتقام را در او بیدار نگه خواهد داشت.

۸- ترس از شکست

یکی از عوارض بسیار نامطلوب استفاده مکرر از تهدید و تنبیه فیزیکی که حتی در دوره‌های بالاتر تحصیلی هم مشاهده می‌شود، جانشین شدن ترس از شکست به جای شوق و پیشرفت است.

۹- اضطراب

تنبیه بدنی باعث می‌شود کودک همیشه مضطرب باشد زیرا همواره احساس می‌کند بر اثر عمل مشابهی دوباره و به ویژه در حضور دیگران تنبیه خواهد شد. این اضطراب مانع از پیشرفت شده و زمینه ایجاد اختلالات روانی را ایجاد می‌کند.

۱۱- از بین رفتن اعتماد به نفس

کودک تنبیه شده به خاطر ضعف عملکرد و ناتوانی در انجام کارهایش به تدریج اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهد و احساس بی‌کفایتی کرده و شهامت انجام کارهای بزرگ را ندارد.

 

 

۱۲- احساس حقارت

کودک یا نوجوانی که کتک می‌خورد، شخصیتش تحقیر شده و به مرور زمان، عزت نفس خود را از دست می‌دهد و به این باور می‌رسد که ارزشی ندارد. در این صورت است که دچار عقده حقارت شده و هرکار خلافی را به راحتی انجام می‌دهد.

۱۳- دروغ گویی

یکی از علت‌های دروغ گویی کودکان، ترس از مجازات است. تنبیه فیزیکی باعث می‌شود کودک برای فرار از مجازات ، به دروغ گویی متوسل شده، به مرور زمان این رفتار در او تثبیت شود.

۱۴- رابطه نامطلوب با والدین

تنبیه فیزیکی در طولانی مدت باعث می‌شود، کودک از پدر و مادر خود حس انتقام داشته باشد. او پدر و مادر خود را دوستان خوبی برای خود نمی‌داند. روی حرف‌های والدین حساب ویژه‌ای باز نمی‌کند. دوست داشتن والدین را به راحتی زیر سوال می‌برد. در بزرگسالی به راحتی به والدین بی احترامی کرده و از گذاشتن والدین در سرای سالمندان ابایی ندارد.

تنبیه بدنی پیامدهای منفی دیگری نیز دارد که در ادامه فهرست وار به آنها اشاره می‌کنیم:

• کودکان را به حیله گری و ریاکاری وامی‌دارد.
• باعث افسردگی کودکان می‌شود.
• بچه‌ها را به سمت خود آزاری سوق می‌دهد.
• باعث لجبازی آنان می‌شود.
• کودکان را گوشه گیر می‌کند.
• آنها را بی‌ادب و نسبت به اطرافیان بی‌تفاوت می‌سازد.
• حس کنجکاوی و ابتکار را در آنان می‌کشد.
• احترام و اعتماد کودکان را نسبت به بزرگترها سلب می‌کند.
• شهامت و غرور بچه را از بین می‌برد.
• شادی‌ها را در آنان سرکوب می‌کند.

اگرچه تشویق بر تنبیه اولویت دارد با این حال والدین می‌توانند از تنبیه به عنوان یک ابزار اجرایی استفاده کنند اما نه از تنبیه بدنی زیرا خشونت‌های بدنی، در نظام آسیب‌شناسی و از دیدگاه حقوقی عاملی مخرب، همراه با تاثیرات منفی محسوب می‌شود. از این‌رو، توصیه می‌شود برای تنبیه کودکان از روش‌های صحیح استفاده شود.