چگونه بهداشت روانی سالمندان را ارتقا دهیم؟

ستاره | سرویس روانشناسی – بهداشت روانی سالمندان از اهمیت بسیاری برخوردار است. تامین سلامت روان سالمندان به اندازه سلامت جسمی آنان دارای اهمیت است و تاثیر مهمی بر بهداشت فرد و جامعه می‌گذارد. بهداشت روان سالمندان به مانند همه اقشار جامعه تنها به معنای عدم وجود بیماری روانی نیست بلکه به این معناست که فرد بتواند سازگار، شاداب و رو به رشد زندگی کرده و احساس رضایت کند.

 

سالمندی

سالمندی بیماری نیست بلکه مرحله‌ای از چرخه زندگی است که مسائل رشدی خاص خود رادارد. درعین حال سالمندی با انباشت خردمندی همراه است و فرصتی است که فرد می‌تواند تجربیاتش را به نسل‌های بعد منتقل کند. اریک اریکسون سالمندی را زمانی برای زایندگی می‌دانست نه دورانی از یاس.

به طور قراردادى، سن شروع سالمندى را ۶۰ سالگى قرار داده‌اند و این سن را به عنوان نقطه شروع پیرى پذیرفته‌اند. هرچند در برخى افراد، پدیده پیرى خیلى زودتر شروع مى‌شود و در بسیارى دیگر، این پدیده براى سال‌هاى بعد نیز به تعویق مى‌افتد. مشخصه فرآیند پیر شدن، نزول تدریجی عملکرد برخی دستگاه‌های بدن است اما این باور که پیری همواره با نقایص عمیق جسمانی وهوشی همراه است افسانه‌ای بیش نیست. بسیاری از افراد سالمند توانایی‌های شناختی وجسمانی خود را تا حد قابل توجهی حفظ می‌کنند.

عوامل آسیب زننده به بهداشت روانی سالمندان:

• افسردگی ناشی از کاهش فعالیت‌های اجتماعی و تغییرات در زندگی
• از دست دادن همسر
• فقدان موقعیت شغلی و اجتماعی و بازنشستگی سالمند
• نداشتن سلامتی جسمی و توان بدنی بخصوص معلولیت‌های ناشی از بیماری‌های متعدد
• اختلال حسی مثل کاهش حس شنوایی وبینایی
• عدم حمایت و توجه اطرافیان و اجتماع

 

 

توصیه‌هایی برای حفظ بهداشت روانی سالمندان

۱- مراقب افسردگی باشید

• اگر اخیرا احساس تغییر خلق، کاهش انرژی، کاهش لذت بردن از فعالیت‌های روزمره، احساس گناه، حس بی‌ارزشی، میل به تنهایی، دلشوره واضطراب، کاهش خواب واشتها، کاهش وزن وشکایات متعدد جسمانی را داشته‌اید حتما همراه با یکی از اعضا خانواده به روانپزشک مراجعه کنید.

 

۲- استرس خود را کاهش دهید

• استرس تاثیرات مختلفی بر کارکردهای جسمی، ‌افزایش فشار خون، کارکرد سیستم عصبی، تفکر، ‌خلق، تمرکز و حافظه دارد. مواد شیمیایی که بدن در هنگام استرس تولید می‌کند باعث اثرات منفی در مغز می‌شود. کارهایی مثل قدم زدن،‌ بازی‌های ورزشی و سرگرمی‌های مناسب و به کاربردن روش‌های آرام‌سازی (مدیتیشن و یوگا) یا رفتن چند روزه به تعطیلات می‌تواند به کاهش استرس و افزایش بهداشت روانی سالمندان کمک کند.

 

۳- به اندازه کافی استراحت کنید

• خواب و استراحت کافی به شما کمک می‌کند تا ذهنی آرام داشته باشید؛ ۸-۷ ساعت در شبانه روز بخوابید.

 

۴- فعالیت بدنی داشته باشید

• هرچه زودتر ورزش منظم را آغاز کنید، فواید بیشتری به دست خواهید آورد. ورزش کردن، باعث کاهش بیماری‌های مزمن مثل تصلب شرایین، کاهش فشارخون، کاهش چربی خون و… می‌شود. یک فعالیت بدنی منظم وملایم روزانه، مثل پیاده‌روی به مدت ۳۰دقیقه در روز باعث کاهش بیماری‌های قلبی عروقی و کاهش بروز پوکی استخوان، بهبود عملکرد تنفسی و بهبود جریان خون و حفظ وزن ایده‌ال و تناسب اندام و در نهایت احساس کلی آرامش جسمی و روانی می‌باشد.

 

۵- اگر می‌توانید کار کنید

• در جهت بهداشت روانی سالمندان توصیه می‌شود که سالمندان به طور نیمه وقت یا تمام وقت به کار خود ادامه دهند، در آن صورت سلامت روانی بهتری دارند.

 

۶- روابط اجتماعی را حفظ کنید

• حمایتی که از روابط اجتماعی با دوستان، ‌خانواده، ‌بستگان و همکاران ایجاد می‌شود به حفظ بهداشت روانی سالمندان کمک می‌کند. مطالعات نشان داده است در کسانی که با اعضای خانواده، ‌خویشاوندان و همچنین گروه‌های اجتماعی ارتباط خوبی دارند علایم آلزایمر دیرتر از کسانی که گوشه‌گیر و کم ارتباط هستند تظاهر می‌کند. فعالیت‌های داوطلبانه اجتماعی و شرکت در گروه‌های مختلف برای این موضوع کمک کننده است.

 

۷- به ذهن ومغزتان هم ورزش دهید

• مقداری از حواسپرتی‌ها در سنین پیری، طبیعی قلمداد می‌شوند. فشارعصبی و اضطراب و زندگی پرمشغله هم می‌تواند در حافظه و تمرکزحواس شما اختلال ایجاد کند. پیری عموما تاثیری در حافظه درازمدت، ندارد اما حافظه کوتاه مدت اغلب دچار نقصان می‌شود. ذهنتان را با حل کردن انواع جداول ومعماها درگیر کنید. اطلاعات عمومی خود را با خواندن کتاب‌های متعدد افزایش دهید. برای فرزندان و نوه‌های خود قصه بخوانید و در حل تکالیف به آنها کمک کنید. راه سالم نگه داشتن ذهن، مطالعه مستمر است.
• گرچه ممکن است تعداد سلول‌های مغزی شما، به اندازه۲۰سالگی نباشد اما عقل و خرد و قدرت قضاوت شما، نسبت به آن دوران بسیار بیشتر شده است و توانایی شما در تصمیم‌گیری‌های صحیح براساس یک عمر تجربه‌اندوزی افزایش یافته است.

 

 

۸- هیچ وقت برای یادگیری دیر نیست

• در کلاس‌های مختلف ثبت نام کنید؛ کار با رایانه و گوشی‌های تلفن همراه هوشمند را یاد بگیرید و با ایمیل (پست الکترونیکی) با دوستان وآشنایان خود تماس بگیرید.

 

۹- مراقبت سلامت جسمی و رژیم غذایی خود باشید

• سالمندانی که وضعیت جسمی خود را در حد عالی یا خیلی خوب می‌دانند در مقایسه با سایر همسالان خود که از سلامت جسمی‌شان به طور کامل راضی نیستند، به لحاظ احساسی و روانی سالم‌تر هستند.

 

۱۰- به معنویات اهمیت بدهید

• در بهداشت روانی سالمندان معنویات نقش مهمی دارد. اگر مسایل معنوی و روحانی به شما احساس خوبی می‌دهد سعی کنید ارتباط خود را با این موضوع حفظ کنید. هر گونه عقاید مذهبی یا معنوی که دارید سعی کنید تقویت کنید. این ممکن است که به تخفیف افسردگی در سالمندی کمک کنند و یا حتی عامل دفاعی در برابر آلزایمر باشد. کسانی که اعتقادات مذهبی و معنوی قوی دارند معمولا به تبع آن احساس حمایت و راحتی بیشتری دارند.

 

۱۱- فعالیت جنسی رضایت بخش داشته باشید

• برای سالمندان فعالیت جنسی رضایت بخش کاملا امکان‌پذیر است اما بسیاری از سالمندان بر اساس باور غلط عامه این فعالیت‌ها رابا افزایش سن کنار می‌گذارند. به نظر می‌رسد عوامل فرهنگی و اجتماعی در تغییرات جنسی سالمندان بیش از تغییرات روانشناختی ناشی از پیری نقش داشته باشد. مهمترین عوامل موثر در میزان فعالیت جنسی در سن بالا عبارت است ازبقاء و سلامتی همسر، سلامتی خود فرد و میزان فعالیت جنسی در گذشته. استرس، افسردگی، اضطراب، تعارض‌های زناشویی وبیماری‌های جسمی ناشی از عوارض برخی ازداروهای فشار خون و قلبی با کارکرد جنسی افراد ممکن است تداخل داشته باشد.

 

۱۲- با تغییرات سازگار شوید

• تغییرات دوران سالمندی تاثیرات عمیقی بر زندگی و بهداشت روانی او دارد. اگر شخصیت فرد انعطاف‌پذیر باشد توانایی سازگاری با این تغییرات بیشتر خواهدبود. در این میان اگر سالمند این تغییرات را در جهت منفی ادراک کند میزان انعطاف پذیری و سازگاری پایین خواهد آمد.

نگرش و دیدگاه اجتماع نسبت به سالمندان بر بهداشت روانی سالمندان تاثیر گذار است. اینکه جامعه سالمند را به چشم «چرخ پنجم گاری» ببیند یا به چشم فردی مجرب و عاقل موضوع مهمی است. بنابراین حمایت فرهنگی و اقتصادی جامعه و دولت از سالمند بسیار مهم است.