تفاوت فطریه و کفاره در چه مواردی است؟

هنگامی که به روزهای پایانی ماه مبارک رمضان و رسیدن عید فطر نزدیک می‌شویم، پرداخت فطریه و کفاره یکی از دغدغه‌های ذهنی ما می‌شود. اما بهتر است تفاوت فطریه و کفاره را به طور دقیق بدانیم و با فلسفه و شرایط پرداخت هر کدام آشنا شویم. برای آگاهی بیشتر در این موارد با ما همراه باشید.

 

تفاوت فطریه و کفاره در چه مواردی است؟

اگر چه زکات فطره و کفاره هر دو از مواردی است که پرداخت آن‌ها پس از اتمام ماه رمضان مطرح می‌شود؛ اما این دو واجب دینی تفاوت‌هایی با هم دارند.  تفاوت فطریه و کفاره در موارد مختلف عبارتند از:

• ماهیت کفاره جریمه است اما فطریه جریمه نیست.
  کفاره همچون جریمه‌ای است که برای باطل کردن روزه تعیین شده است اما فطریه حکم جریمه ندارد بلکه برای فقر زدایی از مسلمانان واجب شده است.
• کفاره محدودیت زمانی ندارد.
  کفاره مانند فطریه محدودیت زمانی ندارد (فطریه غروب شب عید تا قبل از عید فطر باید مشخص و کنار گذاشته شود)، البته نباید پرداخت کفاره را فراموش کنیم و نسبت به پرداخت آن بی توجهی کنیم.
•  کفاره جریمه مالی ندارد.
    کفاره اینگونه نیست که اگر امسال پرداخت نکردید برای سال بعد به اندازه دو سال پرداخت کنید، مثلا اگر کفاره ۱۰ روز بر عهده شماست؛ باید همان ۱۰ روز را متناسب به قیمت روز پرداخت کنید. (البته کفاره تاخیر برای روزه‌های گرفته نشده در صورت داشتن عذر شرعی، بحثش جداست)
• کفاره را خودمان می‌توانیم محاسبه کنیم.
  برای پرداخت کفاره همانند فطریه نیاز به مشخص نمودن مقدار دقیق از سوی دفتر مرجع ضروری نیست و با توجه به قیمت روز خودمان می‌توانیم مقدار آن را محاسبه کنیم.

برای درک بهتر تفاوت فطریه و کفاره باید این دو واجب دینی را به طور دقیق‌تر بشناسید.

 

فطریه چیست؟

عمل کردن به فطریه یکی از واجبات دینی هر مسلمانی است. پرداختن زکات فطریه بر هر یک از مسلملنان که توانایی گرفتن روزه را دارد، کلیه کسانی که از گرفتن روزه معذور هستند و همه عزیزانی که به عمد روزه نمی گیرند امری واجب است.

در روایتی از امام صادق (ع) اینگونه آمده است: همانا دادن زکات فطره از جمله عوامل تمام‌کننده و کمال‌بخش روزه است. همانگونه که صلوات بر پیامبر (ص) از جمله عوامل تمام کننده نماز است. چرا که هر کس روزه بگیرد اما زکات فطره را عمدا ترک کند و ادا نکند همانند کسی است که روزه‌ای نگرفته، همانگونه که هرگاه کسی نماز بگذارد اما صلوات بر پیامبر(ص) نفرستد مانند آن است که نمازی برپا ننموده است…»

با توجه به روایات، حتی فطریه برای نوزادان شیرخوار نیز باید محاسبه گردد. مبالغ جمع آوری شده از زکات فطره، جهت کمک به فقرا و مستمندان و دیگر مواردی که در فقه آمده است، هزینه می‌شود.

 

دلیل پرداخت فطریه چیست؟

در پاسخ به این پرسش که ” فلسفه پرداخت فطریه (زکات فطره) چیست؟ کارشناسان پاسخگو به سوالات دینی این چنین گفته اند:

” زکات فطره” بر شیعه و سنی واجب است. در احادیث و روایات فواید متعددی برای آن برشمرده اند از جمله :

1. فطریه موجب قبولی و اتمام روزه می گردد. همانگونه که از سخن امام صادق (ع) می فرمایند : اگر فردی در ماه رمضان روزه بگیرد و زکات روزه خود را پرداخت نکند، همانند کسی است که روزه ای نگرفته است.
2. پرداخت فطریه موجب حفظ جان انسان از مرگ در آن سال خواهد بود. در روایتی از امام صادق آمده است:

«عَنْ مُعَتِّبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع) قَالَ: اذْهَبْ فَأَعْطِ عَنْ عِیَالِنَا الْفِطْرَةَ- وَ عَنِ الرَّقِیقِ وَ اجْمَعْهُمْ وَ لَا تَدَعْ مِنْهُمْ أَحَداً- فَإِنَّکَ إِنْ تَرَکْتَ مِنْهُمْ إِنْسَاناً تَخَوَّفْتُ عَلَیْهِ الْفَوْتَ- قُلْتُ وَ مَا الْفَوْتُ قَالَ الْمَوْتُ.»

معتب روایت کرده است که امام صادق (ع) به من فرمودند: فطریه اهل و عیالت را ادا کن و همه افراد خانواده ات را در نظر بگیر و از آنها کسی را فراموش نکن چرا که اگر فردی از آنها را فراموش کنی من بر فوت او خوف دارم. راوی می‌گوید عرض کردم منظور از فوت چیست؟ حضرت فرمود: مرگ.

3. پرداخت فطریه (زکات فطره ) موجب سلامتی جسم و پاکسازی روح از رذایل اخلاقی می گردد. در برخی از روایات در تفسیر آیه شریفه ” قد افلح من زکیها ” چنین آمده است : منظور از تزکیه در آیه، زکات فطره  بیان شده است.

 

زکات فطره چگونه مشخص می‌گردد؟

فطریه بر اساس «قوت غالب» در خانواده مشخص و پرداخت می‌گردد. قوت غالب چیزی است که در هر خانواده غالبا به عنوان تغذیه استفاده می‌شود. در زمان حاضر معمولا گندم ( در صورتی که بیشترین تغذیه در خانواده شما نان باشد) و یا برنج است. مقدار آن برای هر نفر از اعضای خانواده چه روزه گرفته باشد چه روزه گرفته نباشند معادل ۳ کیلوگرم گندم، برنج و یا معادل نقدی آن است.

 

معادل نقدی زکات فطره چگونه محاسبه می‌شود؟

معمولا در روزهای پایانی ماه مبارک رمضان، برای هر قوت غالبی قیمت مشخص توسط علمای دینی اعلام می‌گردد. در حقیقت سه قیمت برای قوت غالب اعلام می شود. (گندم، برنج خارجی و برنج ایرانی)

کسانی که شرایط زندگی متوسط و قابل قبولی دارند، پرداخت فطریه بر آن ها واجب است؛ اما کسانی که شرایط زندگی آن‌ها مساعد نیست و در تامین مخارج زندگی با مشکل مواجه هستند  پرداخت زکات فطره بر آن‌ها واجب نیست.

 

کفاره چیست؟

واژه کفاره از ماده ” کفر” به معنای پوشاندن آمده است. یکی دیگر از واجبات مهم و پر اهمیت بعد از زکات فطره در ماه رمضان کفاره روزه است. چرا به به آن کفاره می‌گویند؟
کفاره به معنای پوشاننده خطا و یا کم کاری است ( چه شرعا و چه به عمد) که صورت گرفته است. کفاره در همه ادیان وجود دارد و هدف اصلی آن جلب رضایت و فرونشاندن خشم الهی از واجب دینی است.

 

کفاره روزه چیست؟

اگر فردی روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان را با خوردن و آشامیدن، جماع یا استمناء و یا باقی ماندن در جنابت باطل کند، در صورتی که این کار از عمد و با اختیار خود باشد، علاوه بر قضای روزه، کفاره نیز بر او واجب می‌گردد. همچنین مستحب است فردی که روزه را به غیر از عمد (برای مثال مادران شیر ده) ترک کرده است علاوه بر قضای روزه کفاره هم بدهد.

بیشتر بخوانید: حکم شکستن روزه ماه رمضان و روزه مستحبی چیست؟

میزان کفاره چقدر است؟

پرداخت میزان کفاره روزه در ماه مبارک رمضان به یکی از روش‌های زیر باید انجام شود :

1. آزاد کردن یک بنده (امروزه این مورد منسوخ شده است.)
2. روزه گرفتن دو ماه متوالی (در صورتی که عذر شرعی داشته باشد برای قطع روزه در بین ماه مشکلی ندارد)
3. سیر نمودن شصت فقیر و یا به هر فقیر یک مد که تقریبا معادل ۷۵۰ گرم است غذا (یعنی گندم، برنج، نان و مانند اینها ) بدهد.
4. در صورتی که موارد ذکر شده برایش مقدور نبود، باید در حد توانش هر چه می‌تواند بپردازد. اگر هم ممکن نبود طلب بخشش و استغفار کند. احتیاط واجب است که هر زمانی برایش مقدور بود کفاره روزه را بدهد.

 

شما عزیزان چگونه فطریه و کفاره خود را محاسبه می‌کنید؟ آیا موارد دیگری برای تفاوت فطریه و کفاره می‌شناسید؟ لطفا نظرات و پیشنهادات خود را در بخش “ارسال نظر” با ما در میان بگذارید.