پایان خشک‌سالی؟ یا به هم خوردن تعادل الگوهای آب و هوایی؟

ستاره | سرویس علوم – آیا شما نیز از بارش‌های فروردین امسال شگفت‌زده شده‌اید؟ آیا به یاد دارید که قبلاً چنین موج بارشی کشور را فرا گرفته باشد؟ آیا می‌توان امیدوار بود که دوره‌ی خشکسالی در کشور تمام شده و ترسالی فرا رسیده است؟ شاید برایتان عجیب باشد اما عده‌ای از اقلیم‌شناسان نگاه چندان خوش‌بینانه‌ای به این بارش‌ها ندارند و معتقدند که این بارش‌ها نتیجه‌ی تغییرات اقلیمی در اثر گرمایش زمین است. در این مطلب قصد داریم نگاه ریزبینانه‌ای به این موضوع داشته باشیم.

تغییرات اقلیمی

تغییرات اقلیمی چیست؟ در نتیجه‌ی به هم خوردن تعادل طبیعت در اثر دخالت انسان، تغییرات غیر قابل پیش‌بینی در آب و هوا به وجود می‌آید. این تغییرات موجب به وجود آمدن زمستان‌هایی بسیار سرد و تابستان‌هایی بسیار گرم در برخی مناطق زمین شده و در برخی مناطق باران‌های سیل آسا به وجود می‌آورد. همه این شرایط غیر عادی نشانه عدم وجود تعادل در زمین است. به عنوان مثال به بارش‌های گذشته کشورمان توجه کنید؛ در یک اقلیم خشک و نیمه خشک در عرض چند روز معادل کل بارش سالانه باران می بارد. آیا این عجیب و غیر عادی نیست؟

گرمایش جهانی

اما نکته‌ی جالب‌تر این که یکی از مقصرهای این عدم تعادل آب و هوایی، پدیده‌ای است به نام گرمایش جهانی. شاید این نام به گوشتان خورده باشد. به پدیده‌ی گرم شدن تدریجی میانگین دمای کره‌ی زمین گرمایش جهانی می‌گویند. از بعد از شروع دوران صنعتی شدن در اروپا یعنی حدود ۲۰۰ سال قبل، دمای میانگین کره‌ی زمین نزدیک به ۱.۵ درجه‌ی سلسیوس افزایش داشته است و اگر همین روند پی گرفته و اقدامات پیش‌گیرانه انجام نشود، این میانگین دما تا سال ۲۱۰۰ حدود ۶ درجه‌ی سلسیوس افزایش خواهد داشت!

در این‌جا دو سوال مطرح می‌شود که به آن‌ها خواهیم پرداخت. نخست ۱.۵ درجه افزایش دما اصلا چه تاثیری دارد؟ مگر زیاد است؟ و دوم این که اصلا گرمایش جهانی اصلا چه ربطی به تغییرات آب و هوایی و بارش باران و برف دارد؟

افزایش دمای متوسط کره‌ی زمین

ابتدا به سوال اول می‌پردازیم. برای این که متوجه تاثیر ۱.۵ درجه افزایش دمای میانگین زمین شویم، حیاط یک مدرسه‌ی بزرگ را تصور کنید. اگر قرار باشد دمای این حیاط ۱.۵ درجه بالا برود نیاز است که چند تا بخاری در حیاط روشن کنیم؟ به نظر می‌رسد به مقدار زیادی بخاری نیاز است.

کره‌ی زمین هم همین‌طور است. تغییرات جزیی دمایی در سطح کره‌ی زمین نیازمند تحولات بزرگ و تاثیرگذاری هستند، بنابراین ۱.۵ درجه افزایش دما در تنها ۲۰۰ سال، یک افزایش دمای چشم‌گیر و حتی خطرناک و تهدیدکننده‌ی حیات بشر است. برای همین دانشمندان و سیاست‌مداران به کمک یک‌دیگر تلاش می‌کنند تا نگذارند تا سال ۲۱۰۰ این افزایش دما از ۲ درجه‌ی سلسیوس بیش‌تر شود.

تاثیرات گرمایش زمین

و اما پاسخ سوال دوم، گرم شدن دمای زمین تاثیرات عجیبی دارد. این گرما به عنوان مثال باعث آب شدن یخچال‌های طبیعی در کوهستان‌ها و قطب‌های زمین می‌شود. با آب شدن این یخچال‌ها که اهمیت زیادی بر زندگی انسان و دیگر جان‌داران دارند، کم‌کم سطح آب‌ اقیانوس‌ها و دریاها بالاتر می‌رود و بسیاری از جزایر و خشکی‌های کم‌ارتفاع به زیر آب می‌روند. با آب شدن یخ‌ها دمای قطب نیز بالا می‌رود و جریان‌های هوایی تبادل بین هوای گرم و سرد که از استوا به سمت قطب‌ها حرکت می‌کنند کم‌تر شده و نظم آن به هم می‌ریزد.

از طرف دیگر، یخچال‌های بزرگ قطبی با وجود رنگ سفیدشان به شکل آینه‌هایی بزرگ باعث بازتابش نور خورشید شده و از جذب میزان زیاد نور توسط سطح زمین جلوگیری می‌کنند. حال هنگامی که این یخچال‌ها کوچک شده باشند، میزان بیش‌تری از تابش خورشیدی توسط زمین جذب شده و دمای زمین بازهم گرم‌تر می‌شود.

همین تغییر به نوبه‌ی خود موجب به هم ریختن تعادل آب و هوا در نقاط مختلف می‌شود. به عنوان مثال مناطق پربارش و معتدل و سرد مانند اروپا گرم و خشک شده و باران‌های سیل‌آسا در مناطق خشک و نیمه خشک روی می‌دهد. تابستان‌ها سال به سال گرم‌تر شده و سرماهای کشنده در زمستان در نقاط مختلف جان انسان‌ها را می‌گیرد. مسئله‌ی گرمازدگی‌های شدید و کشته شدن انسان‌ها از شدت گرما در اروپا در چند سال اخیر به جزیی از اخبار روزانه در تابستان‌ها تبدیل شده در حالی که اگر به یاد داشته باشید، تا قبل از سال ۲۰۱۰ چنین اخباری به ندرت شنیده می‌شد.

همه‌ی مسایلی که گفته شد و مسایل و شواهدی دیگر از این دست، اقلیم‌شناسان را به پایداری و ماندگاری بارش‌های اخیر در کشور بدبین کرده است. اما باید امیدوار بود که طبیعت کمی با ما مهربان‌تر باشد و ما نیز با طبیعت مهربان‌تر…

شما چه اطلاعات دیگری درباره‌ی تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین دارید؟ به نظر شما اصلا گرمایش زمین تاثیر ناخوشایندی بر آینده‌ی بشر دارد؟ لطفاً نظرات خود را در این خصوص با ما و دیگر مخاطبان ستاره در پایین صفحه و در قسمت “ارسال نظر” در میان بگذارید.