نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: 19 مهر 1401
تا به حال شده که ضرب المثل ترکی را از کسی بشنوید و معنی آن را ندانید؟ جمع کثیری از مردم ایران به زبان ترکی سخن می‌گویند و خوب است با این زبان و ضرب المثل‌های آن بیشتر آشنا شویم. در این بخش تعدادی ضرب المثل ترکی به همراه ترجمه فارسی و حتی الامکان معادل آن در زبان فارسی به شما تقدیم می‌کنیم.
مجموعه ضرب المثل ترکی با معادل و معنی فارسی
۱. ظالمین رشته اقبالینی بیر آه کسر
مانع رزق اولانون رزقنی الله کسر. یک آه رشته اقبال ظالم را قطع می‌کند. خداوند رزق کسی را که مانع رزق مردم بشود، قطع می‌کند.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۲. هاردا آشدی، اوردا باشدی
هر جا آش هست، آنجا سر هم است.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۳. ظلمات داشیدور، گؤتورن ده پشماندور، قویان دا
ترجمه: مثل سنگ ظلمات است – هم کسی که آن را برداشته پشیمان است هم کسی که گذاشته. در افسانه ها چنین آمده است که وقتی اسکندر از یافتن آب حیات ناامید شد و خواست برگردد، عده‌ای از لشکریان در راه بازگشت به عنوان یادگاری از سنگ ریزه های سرزمین ظلمات چند تائی با خود آوردند و وقتی که در روشنایی این عالم چشمشان به آن‌ها افتاد، دیدند که همه آن‌ها سنگ‌های قیمتی هستند. بنابراین پشیمان شدند که چرا کم برداشته‌اند و آنان که هیچ برنداشته بودند، بسیار پشیمان تر بودند.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۴. کاسیب گییسه دییه رلر هاردان تاپدین، دولتدی (دولتلی) گییسه دییه رلر مبارکدیر
آدم فقیر اگر چیز نوی بپوشد می‌گویند از کجا پیدا کردی؟ آدم پولدار اگر لباس جدیدی بپوشد، می‌گویند مبارک باشد.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۵. یاغ یؤغورتداندی، یؤغورت یاغدان
کره از ماست بعمل می‌آید و ماست از کره.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۶. دیلی یانان، یوغوردی پوفلییه پوفلییه ییه ر
کسی که زبانش سوخته، حتی ماست را فوت می‌کند و می‌خورد، یعنی اگر کسی از نتیجه یک کار ضرری دیده باشد، دفعه بعد قبل از این که چنین کاری انجام دهد، چندین بار فکر می‌کند که آیا این کار درست است یا نه.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۷. داغدان گليپ باغداكى نى قوور
از پشت كوه آمده و مي‌خواهد كسى را كه در باغ است بيرون كند. (یعنی مهمان آمد صاحبخانه را بيرون كرد).
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۸. ضرابخانا آچمامیشام
ضرابخانه باز نکرده‌ام. (سر گنج ننشستم)
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۹. ضررین یاریسندان قییتماق منفعتدیر
ضرر را از هر کجایش بگیری، منفعت است.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۱۰. ریحان مرزه کردیسینه گتمیرکی
به کرت و باغچه ریحان مرزه که نمی‌رود. یعنی: این کار مشکلاتی هم دارد، جشن و ضیافت که نیست.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۱۱. رشوه جهنمی ایشیقلاندیرار
رشوه جهنم را درخشان می‌کند. یعنی: رشوه خوار ها در جهنم بسیارند.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۱۲. جالانان سو بیر داها کوزه یه قاییتماز
آب ریخته به کوزه بر نمی‌گردد.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۱۳. لای لای بیلیرسن نیه یاتمیرسان؟
اگر لالایی بلدی چرا خوابت نمی‌برد؟
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۱۴. بو حنا (خینا) او حنالارا بنزه مز
این حنا از آن حنا ها که می‌شناسی نیست. نظیر: هر گردی گردو نیست یا هر کس ریش دارد، بابای تو نیست.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۱۵. تات سؤزونو توتارلار، تات سوزینه قویمازلار (اویمازلار؟)
نظیر: به حرف روستائی [در اینجا: انسان یکجا نشین، برعکس چادر نشین] گوش می‌دهند، اما عمل نمی‌کنند.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۱۶. تازا یونجا ائششگه باش آغریسی گتیره ر
خر اگر یونجه تر و تازه بخورد، سر درد می‌گیرد.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۱۷. چاخیری تؤکسه ن سیچانین بوغازینا،گئده ر پیشییین پئشوازینا
اگر به گلوی موش شراب بریزی می‌رود به پیشواز گربه.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۱۸. حق الی بیکار قالماز، گئژ کسر، کارلی کسر
دست حق بیکار ننشیند. دیر می‌برد اما خوب می‌بُرد.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۱۹. حیوانين دیشینه باخارلار، انسانين ایشینه
نظير: سلامت اسب به دندانش است و شايستگى انسان به كارش.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۲۰. ساغ الوز بیزیم باشیمیزا (ترجمه: دست راست شما بالای سر ما)
به معنی امیدوام نصیب ما هم بشود، ما هم مانند شما موفق و از فلان چیز بهره مند شویم.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۲۱. سققلیم (ساققالیم) یوخدی (یوخدور)، سؤزومه قولاغ آسمیرلار
ریش ندارم و به خاطر همین به حرفم گوش نمی‌کنند. نظیر: پشمی به کلاهم نیست.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۲۲. آقا دییر سور دره یه، سن ده سور دره یه
ارباب که می‌گوید بزن به دره، تو هم بزن به دره. منظور این که هر دستوری که شد باید اجرا کنی (این مثل بیشتر به صورت طنز و در نقد اطاعت کورکورانه استفاده می‌شود.)
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۲۳. گؤزونو يومدو، آغزينى آچدى
چشمانش را بست و دهانش را گشود. مراد آن كه هر چه به دهانش مي‌رسيد گفت؛ بدون آن كه رعايت شخص و يا چيزى را بكند.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۲۴. ذره جه عشقی اولانین دریاجا تابی گره ک
کسی که ذره‌ای عشق به دل دارد، باید تحملی به اندازه دریا داشته باشد.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۲۵. شاهدده ایمان یوخ، بیگ ده عدالت
زیبا رویان ایمان ندارند و پادشاهان عدالت ندارند.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۲۶. گلین آناسی آش باشی، ارین آناسی داش باشی
مادر عروس سر سفره می‌نشیند، مادر شوهر خاک بر سر است. مراد آن که مادر عروس گل سر سبد است در حالی که مادر شوهر را کسی دوست ندارد.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۲۷. قویون دئیر باشیمی کسدین دینمه دیم، توکومو یولدون دینمه دیم، ووردوغون یومروق نه دیر؟
گوسفند می‌گوید سرم را بریدی چیزی نگفتم، پشمم را بریدی چیزی نگفتم، حالا چرا به من مشت هم می‌زنی؟
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۲۸. قویون کیمی تویدادا کسیلدیک یاسدادا کسیلدیک
مثل گوسفند سر ما را هم در عروسی بریدند و هم در عزا. نظیر: برف میاد، وای به کلوخ، بارون میاد وای به کلوخ.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
♠ ♠ ♠ ♠ ♠ ضرب المثل ترکی ♠ ♠ ♠ ♠ ♠
۲۹. فیلین بیر فکری وار، فیلبانین مین
فیل یک آرزو دارد و فیلبان هزار آرزو.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۳۰. صاحبینه نه گون آغلادی که منه نه گون آغلییه.
نظیر: مال مرده، عقب مرده.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۳۱. فتنه ليخدا مالون ساخلا، ایگیدلیکده باشون
ترجمه: زمان فتنه مواظب مالت باش، زمان قهرمانی مواظب سرت.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۳۲. فشنگ دیواننادیر (دیوانداندیر)
نظیر: از کیسه خلیفه می‌بخشد.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۳۳. چاریغیندا ایتیره ن پتواسیندا تاپار
ترجمه: آنچه را که در توی چاروق گم شده، باید در میان پاتابه دنبالش گشت، یعنی برای پیداکردن چیزی که گم شده، نباید راه دور رفت.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۳۴. فیل پیسیداغیدیر، نه ایگی وار نه خاصیتی
نظیر: چس فیل (ذرت بو داده) است نه بو دارد و نه خاصیت.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۳۵. هوشون منبرده اولسون
فكرت پيش منبر باشد. مراد آن كه: دقت كن و خوب گوش بده.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۳۶. هاردان گلیرسن؟ چین و ماچیندن. تؤکولور پار و پاچندن
نظیر: آن یکی پرسید اشتر را که هی – از کجا میایی ای فرخنده پی؟ گفت از حمام گرم کوی تو – گفت خود پیداست از زانوی تو.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۳۷. چال سووا ایچ
نظیر: بگذار در کوزه و آبش را بخور.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۳۸. هر آغیزدان بیر آواز گلیر
ترجمه: از هر دهان آوازی می‌آید.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۳۹. چراغ ايشيغى ايستر
نور چراغ می‌خواهد. نظير: اين رشته سر دراز دارد.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۴۰. هر ائوین بیر قبله سی وار
ترجمه: هر خانه‌ای قبله‌ای دارد. نظیر: هر خاتونی آشی پزد.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۴۱. چاخیر ایچه ن مالین ییه ر، بنگ چکه ن عقلین، تریاک آتان عمرون
ترجمه: می پرست مالش را تلف می‌کند، بنگی عقلش را و تریاکی عمرش را.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۴۲. ذوقسوز طاعت بارسیز آغاجدی
ترجمه: عبادت بی خضوع درخت بی بر است.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۴۳. چای که اولدی دیشلمه، بیکار اوتی ایشلمه
به معنی: چایی که قند پهلو شد تو هم برو بگیر راحت بخواب. نظیر: گمان می‌کنی من ترا بنده‌ام؟
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۴۴. کیشی توپوردویون یالاماز (و یا: کیشی ده سؤز بیر اولار،کیشی سؤزونون اوستونده دورار)
مرد تفش را لیس نمی‌زند. نظیر: حرف مرد یکی است، مرد سر حرفی که زده می‌ایستد.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۴۵. چرچى كيسه سينده كين ساتار
پيله ور آنچه را كه در كيسه‌اش دارد، می‌فروشد.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۴۶. بیر اوغلون اولسون آدین قویاسان نظرعلی، خیری اولماسا نه ضررلی
یک پسر داشته باش، اسمش را بگذار نظرعلی. حتی اگر فایده‌ای نداشته باشد، ضرری هم ندارد.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۴۷. بَی وئره ن آتین دیشله رینی سایمازلار
دندان های اسب پیش کشی را نمی‌شمارند.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۴۸. ایستیرسن بال چؤره ک، آل الووه بئل کوره ک
نظیر: هر که را طاووس باید، جور هندوستان کشد.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
۴۹. کورآللاهدان نه ایستر، ایکی گؤز بیری ایری بیری دوز
کوراز خدا چی می‌خواد؟ دو تا چشم، یکی کج، یک سالم.
☆✿☆✿☆✿☆✿☆
بیشتر بخوانید:
اگر ضرب المثل ترکی مشهور دیگری را می شناسید که در این مجموعه ذکر نشده؛ آن را در بخش «ارسال نظر» با ما در میان بگذارید.
هادی
هارا گدسم ،عملیم مننن قاباخ اوردادی .اشاره به قانون کارما یا همان شعر معروف هر چه کنی به خود کنی اگر چه نیک و بد کنی
مجتبی
خیلیهاشو اشتباه معنی کردین مثلا منظور از هاردا آشده اوردا باشده یعنی هرجا چیزه مفتی بدن نفر اول است
حامد
آنا سوته حلالن السون
بدون نام
سنی دیار منی نیلر
بدون نام
چوخ کوپ لرین یانندا کوزه لر سنب
اشاره کرده به مرگ آدما که مشخص نمیشه کی چه موقع میمیره، مثلا شاید یکی سالم باشه زودتر از یه کسی که چند ساله مریضه بمیره
محمد
عالی
فائزه
درمورد ضرب المثل ۶ کلی توضیح دادین نظیرشو مینوشتین راحت تربودین، میشه: مارگزیده ازریسمان سیاه و
سفید می ترسه
مبین
عالی عالی