روز کارگر؛ ۱ ماه می‌ برابر با ۱۱ اردیبهشت

بی شک همه ما با مشکلات کارگران آشنایی داریم! روز جهانی کارگر بیش از اینکه روزی برای تبریک و شادی باشد؛ روز بیان مطالبات کارگری و اتحاد و همدلی و البته قدردانی از زحمات آن‌هاست. برای آشنایی با تاریخچه روز جهانی کارگر و اهداف آن، همچنین تعریفی از کارگر و حقوق کارگری؛ با ما همراه باشید.

تاریخچه روز کارگر

روز جهانی کارگر (International Workers’ Day) و یا (Labor Day) در اول ماه می؛ به اعتراضات کارگری در این تاریخ در سال ۱۸۸۶ بر می‌گردد.  کارگران خواستار تعدیل شرایط کار و کاهش ساعات روزانه کار از ده ساعت به ۸ ساعت بودند. قرار بود در اول ماه می ۱۸۸۶ در آمریکا (ایالات متحده)، کاهش ساعات کار به هشت ساعت در روز، به اجرا درآید اما این وعده عملی نشد و در نتیجه، کارگران در گوشه و کنار این کشور دست به تظاهرات زدند و اعتصاب‌هایی در هزار و دویست کارخانه و کارگاه، صورت گرفت. در چهارم ماه می سال ۱۸۸۶، و در چهارمین روز اعتصاب و تجمع کارگران آمریکایی در شهر شیکاگو، پلیس به روی آنان آتش گشود که شماری کشته، عده‌ای مجروح و بعداً چهارتن نیز اعدام شدند. با رسیدن اخبار مربوط به این تظاهرات کشتار و اعدام آنان به سایر کشورها؛ در گوشه و کنار جهان مراسم یادبود برگزار و هر سال هم تکرار شد که به تدریج اول ماه می، روز جهانی کارگر عنوان گرفت. 

از آن پس سال‌هاست که در کشورهای مختلف جهان؛ مراسم ویژه روز کارگر در اول ماه می برگزار می‌شود. البته ایالات متحده و کانادا نخستین دوشنبه هر سپتامبر (شهریور ماه) را به عنوان «روز کارگر» برگزار می‌کنند.

در ایران نیز در روز ۱۱ اردیبهشت ۱۳۲۵ (اول ماه مه ۱۹۴۶ میلادی) تظاهرات کارگران در کرمانشاه مورد حملهٔ پلیس قرار گرفت. در این تظاهرات ۱۴ کارگر کشته و ۱۲۰ کارگر زخمی شدند. 

روز کارگر در تقویم رسمی ایران ثبت شده و براساس ماده ۶۳ قانون کار، این روز برای کارگران مشمول قانون کار، تعطیل رسمی است. در صورت کار در این روز، کارگر مستحق دریافت اضافه کاری با محاسبه حق اضافه کاری با ضریب ۴۰% به مقدار کارکرد خواهد بود.

 روز پنجم تا یازده اردیبهشت نیز «هفته کارگر» نام‌گذاری شده است. 

با مجموعه ای زیبا از متن‌های تبریک روز کارگر جدید همراه همیشگی ستاره باشید.

تعریفی از کارگر

کارگر، در لغت به معنای کارکننده و کسی که در کارخانه یا کارگاه کار می‌کند و مزد می‌گیرد است، و در مقابل کارفرما قرار دارد.
از نظر حقوقی نیز «کارگر کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق‌السعی اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می‌کند».

تشخیص کارگر از دیگر شاغلان

بر پایهٔ تعریف حقوقی کارگر، معیارهای تشخیص کارگر از دیگر شاغلان بدین شرح است

• داشتن شخصیت حقیقی: کارگر باید شخصیتی حقیقی باشد، و نه حقوقی.
• دریافت حق‌السعی از کارفرما: کارگر باید به ازای کاری که می‌کند حق‌السعی دریافت کند.
• تبعیت از کارفرما: کارگر باید از دیگری در انجام کار تبعیت کند، یعنی کسی که برای انجام کار از کسی دستور نمی‌گیرد و به صورت مستقل برای خود کار می‌کند کارگر به‌شمار نمی‌آید.

جایگاه کارگر در اسلام

در روایات آمده است هنگامی که پیامبر اکرم (ص) از جنگ تبوک برمی‌گشت، سعد انصاری ـ یکی از کارگران مدینه ـ به استقبال آن حضرت آمد. هنگامی که رسول اللّه با او دست داد، لمس دست‌های زبر و خشن مرد انصاری، ایشان را تحت تأثیر قرار داد. از او پرسیدند: چرا دست‌های تو این چنین کوفته و خشن است؟ آیا ناراحتی خاصّی به دستان تو رسیده؟ پاسخ داد: یا رسول اللّه! این خشونت و زبری دستان من، بر اثر کار با بیل و طناب است که به وسیله‌ی آن‌ها زحمت می‌کشم و مخارج خود و خانواده‌ام را تأمین می‌نمایم. پیامبراکرم دست او را بوسیده و فرمودند: این دستی است که آتش (جهنم) آن را لمس نخواهد کرد.

این توجه رسول خدا(ص) به کارگر؛ نشان دهنده جایگاه بلند زحمت کشان جامعه در دین مبین اسلام است. همچنین در اسلام توصیه به اهمیت پرداخت حق کارگر به تمامی و به موقع بسیار توصیه و از ضایع کردن حق ایشان نهی گردیده است. با هم تعدادی از احادیث مربوط به این موضوع را می‌خوانیم:

• پیامبر اسلام در حدیثی فرموده اند: «ظُلمُ الأجيرِ أجرَهُ مِنَ الكَبائِرِ» یعنی: ظلم در پرداخت مزد کارگر، از گناهان بزرگ است. 
• امام علی(ع) می‌فرمایند: «پیامبر خدا (ص) از بکار گرفتن کارگر پیش از تعیین مزدش نهی فرمود.» 
• امام صادق(ع) نیز درباره‌ زحمت کارگران می‌فرماید: «پیش از آنکه عرق آنان(کارگران) خشک شود مزدشان را بپرداز.»

هدف از گرامیداشت روز کارگر

هدف از گرامیداشت روز کارگر؛ جلب توجه افکار عمومی از راه‌های مختلف به مشکلاتی است که کارگران با آن دست به گریبانند تا بدین طریق راه‌هایی برای تعدیل شرایط آنان گشوده شود. 

در کشورهای مختلف در جهان روز کارگر همراه با مراسم و جشن‌هایی گرامی داشته می‌شود. گرامیداشت روزی که اعتراضات سراسری کارگران در آمریکا منجر به تعدیل شرایط آنان همچون کاهش ساعت اداره کار به ۸ ساعت در طول روز به طور رسمی و قانونی گردید. در سال‌های اخیر، در مراسم این روز کارگران و اتحادیه‌های کارگری خواستار حفاظت از منافع خود و دادن وجهه انسانی به اصلاحات اقتصادی هستند.