غار کلماکره؛ معدن گنج های باستانی

ستاره | سرویس گردشگری – لرستان سرزمین کوه‌ها، آبشارها، غارها، پل‌های باستان، جنگل‌های بلوط و طبیعت بکر کوهستانی است که بهشت هر طبیعت گرد و کوهنورد ایرانی به شمار می‌رود. این سرزمین زیبا گنجینه‌ای غنی از یادها و آثار کهن و باستانی نیز می‌باشد. یکی از گنجینه‌های طبیعی و باستانی موجود در استان لرستان که در شهرستان پلدختر و در نزدیکی روستای طاق ملک حسین در قلب کوه مله قرار دارد، غار طبیعی باستانی کلماکره است. جالب است بدانید این غار کلماکره به دلیل داستان‌های پر رمز و راز موجود در آن بسیار معروف شده و تا مدت‌ها بر سر زبان‌ها بود.

 

کشف غار کلماکره

ماجرای کشف غار که در گزارش‌های مختلف با داستان‌های متفاوت بیان شده است به شکل کاملاً اتفاقی رخ می‌دهد، زیرا این غار بسیار صعب العبور است و برای رفتن به داخل غار باید با طناب ده متر را در دره پایین بروید همچنین به دلیل جلو بودن پیشانی غار از دهانه، تا زمانی که از پیشانی غار عبور نکنید نمی‌توانید غار را مشاهده نمایید. به همین دلیل به شکل کاملاً اتفاقی غار توسط یکی از افراد بومی منطقه کشف می‌شود، وجود سکه‌های طلا و اشیا قیمتی در غار و پخش شدن خبر آن باعث هجوم مردم و قاچاقچیان عتیقه به منطقه گردید. کوتاهی مسئولین و هجوم سریع غارتگران باعث شد تا زمانی که کارشناسان میراث فرهنگی به منطقه وارد می‌شوند کوچک‌ترین اثری از اشیا باستانی موجود در این غار باقی نماند.

 

غارت تزیینات غار

دهانه غار در چند نوبت توسط میراث فرهنگی برای تحقیقات بیشتر با بتون بسته می‌شود؛ که افراد سودجو با استفاده از مواد منفجره برای غارت بیشتر دست به تخریب غار می‌زنند. امروزه نه تنها از آثار باستانی موجود در غار دیگر اثری نیست بلکه تخریب‌های انجام شده توسط افراد سودجو نیز زیبایی‌های طبیعی موجود در غار شامل استالاگمیت‌ها و استالاکتیت‌ها فراوان آن که به شکل فوق العاده زیبا و منحصر به فرد درون غار وجود داشته نیز تا حدودی تخریب شده است.

سیل عظیم مردم برای غارت غار متاسفانه مانع از به دست آمدن اطلاعات دقیق در مورد غار و دلیل وجود اشیا باستانی در غار شد تا جایی که کارشناسان باستان شناسی باور داشتند، اشیا موجود در غار مربوط به دوران هخامنشیان و ساسانیان است که برای جلوگیری از غارت سرمایه های ملی در زمان حمله اسکندر از شوش به این مکان انتقال داده شده است. این باور در مورد اشیا موجود در غار کلماکره وجود داشت تا زمانی که نمونه‌هایی از آثار غارت شده از این غار از دست مال‌خرها و قاچاقچیان کشف و ضبط و برای کارشناسان میراث فرهنگی ارسال شد.

 

 

قدمت غار

در بین این اشیا کتیبه‌ای وجود دارد که با بررسی بر روی این کتیبه در تحقیقات جدید مشخص‌ شده است که گویا این اشیا مربوط به حکومت یا خاندانی به نام سمتی (سامارتوره) است که تا قبل از این مدرکی از وجود چنین حکومتی در ایران ثبت نشده بود؛ اما در این کتیبه نام هفده پادشاه از این خاندان ثبت شده است. گویا این سلسله توسط “آمیریش” فرزند “دابالا” که پادشاه اول خاندان است، پایه گذاری می‌شود و تا زمان پادشاه هفدهم به نام “اون ساک” ادامه داشته است. بنا به تحقیقات انجام شده این پادشاهان بر منطقه‌ای کوچکی در جنوب لرستان فرمانروایی کرده‌اند و احتمالا این موضوع مشخص می‌کند این منطقه از کشور در تمام دوران فرمانروایی پادشاهان ایلام تماماً زیر سلطه‌ای آنها نبوده است. بیشتر اشیاء کشف شده در این غار از جنس فلز مخصوصا نقره به صورت پیکره‌های توخالی از حیوانات و جانوران اساطیری و افسانه‌ای ایران و ظروف سفالی است. تنها سه ماسک طلایی پیدا شده در این غار از نظر جنس و شکل با دیگر اشیای موجود در غار هماهنگی ندارند. هرچند که برخی معتقد هستند وجود این ماسک‌ها می‌تواند نشانه‌ی برگزاری آیین و یا جشنی مانند بالماسکه در ایران کهن باشد؛ اما این موضوع بسیاری از کارشناسان را متقاعد نکرده است. با این وجود هنوز راز این ماسک‌ها به شکل یک معما باقی مانده است. ظروف نقره‌ای پیدا شده در این غار به شکل حیوان‌های توخالی با وجود یک سوراخ در سر آنها حیوان مشاهده می‌شوند؛ که نشان می‌دهد از این ظروف برای نگهداری مایع یا روغن مقدس برای مراسم خاصی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

 

گورستان سلطنتی

تحقیقات انجام شده درون غار نشان می‌دهد که گویا غار کلماکره، مکان مقدس یا محل تدفین اجساد خاندان سمتی بوده است. در این غار ۱۵ مقبره کشف شده است، بنابراین این احتمال وجود دارد که اشیاء کشف شده در این غار مروبط به افراد دفن شده در غار باشد. (معمولا چنین روش‌هایی برای دفن مردگان در گذشته مرسوم بوده است.) از شواهد موجود در غار مشخص است که تا مدت‌ها نگهبانانی از این قبر‌ها و اشیا محافظت کرده‌اند. هنگامی که وارد غار می‌شوید، تالار اول غار را مشاهده می‌کنید که به دلیل وجود نور بیرون تا چند متر کاملا روشن است، در همان ورودی غار اتاقکی به وسعت ۲ متر و ارتفاع حدود ۸۰ سانتی‌متر از سنگ قلوه، گل رس و کاه درست شده که گویا محل استراحت نگهبانان بوده است. در این تالار اسکلت‌های پراکنده انسان و حیوانات مانند بزکوهی و حیوانات شکاری مشاهده شده که تحقیقات نشان داده است این استخوان‌ها مربوط به دوران غارنشینی انسان‌ها نبوده است.

 

نمونه ای از آثار یافت شده در غار

 

برخی معتقدند آثار موجود در غار مشخص می‌کند که چهار نگهبان برای حفاظت از اشیاء و مقبره‌ها در این محل زندگی کرده‌اند؛ که البته برخی از کارشناسان با این نظریه به شدت مخالف هستند. بعد از تالار اول و عبور از یک دهلیز ۸۰ سانتی، تالار دوم قرار دارد. ظروف سفالین شکسته و کوزه‌های بسیار بزرگ که بر روی ستون‌های تالار قرار داشته است نشانه می‌دهد که افرادی در غار زندگی کرده‌اند و مواد غذایی خود را در این مکان و این ظروف نگهداری می‌کرده‌اند. با وجود اینکه ظروف سفالی با آهک پوشیده و محکم در ستون‌های غار قرار داشته‌اند، اما متاسفانه امروزه از این ظروف هم اثری نیست و آن‌ها نیز غارت شده‌اند. بعد از تالار دوم، با عبور از ارتفاعی حدود ۵ تا ۶ متر تالار سوم و چهارم غار وجود دارد، تالار‌های سوم و چهارم غار را آب به صورت آب‌چاله فرا گرفته، البته در بخش‌های از تالار دوم نیز آب‌چاله وجود داشته است که بر اثر انفجار‌های غیر قانونی بخش‌های از این آب‌چال‌ها خشک شده‌اند. متاسفانه به غیر از اشیاء غارت شده در غار، آسیب وارد شده به آب‌چال‌های غار و نیز از بین رفتن چکیده‌ها و چکننده‌های زیبای غار که برای هر ایرانی و طبیعت گردی مایه تاسف است، تنها درخت انجیر گونه‌ای که در ورودی غار نیز وجود داشته است و اسم این غار از روی آن درخت برداشته شده نیز از بین رفته است. کلما به معنی پناهگاه بزکوهی و کره نام نوعی درخت انجیر است که قبلاً در مقابل ورودی غار قرار داشته است. به همین دلیل این غار کلماکره نامگذاری شده است.

 

اشیاء کشف شده از غار کلماکره

اشیاء موجود در این غار به قدری متنوع و فوق العاده فراوان بوده‌اند که آن‌ها را ششمین گنجینه‌ای باستانی دنیا می‌شناسند. متاسفانه از این همه آثار و اشیا تنها قطعات خورد شده فلز توسط کارشناسان میراث فرهنگی کشف می‌شود، اما بخشی از اشیا موجود در این غار بعد‌ها از دست قاچاقچیان خارج می‌شود و تعدادی از این اشیا را که غالباً از جنس نقره و فلز هستند را می‌توان در موزه خرم آباد و موزه ملی ایران، موزه ایلام و تبریز مشاهده نمود. جالب است بدانید چیزی حدود ۲۳۰۰ اثر از این آثار در موزه‌های فرانسه، لندن، آمریکا و سرتاسر جهان نگهداری می‌شوند. از مشهورترین اشیاء کشف شده در این غار می‌توان به شیردال، عقاب با شکار خرگوش و دیگر آب افشان آب‌های مقدس به شکل حیوان اسطوره‌ای از جنس نقره اشاره کرد.

 

 

این غار پررمز و راز که هنوز هم داستان واقعی آن به شکل کامل مشخص نشده است دارای چهار تالار، یک دهانه ورود، عمق ۶۰۰ متری و ارتفاع متغییر از ۱ تا ۱۷ متر با دیواره‌های عموماً آهکی، یکی از غار‌های طبیعی و مکان‌های تاریخی استان لرستان به شمار می‌رود که در سال‌های اخیر مسئولان لرستان تصمیم گرفته‌اند بر روی این غار سرمایه گذاری کرده و دسترسی به این مکان را برای علاقمندان آسان کنند. در حال حاضر برای رفتن به این غار باید بعد از دو ساعت کوه‌پیمایی حرفه‌ای ده متر را با استفاده از تجهیزات و طناب از یک دره پایین بروید تا به دهانه غار برسید؛ بنابراین امروزه این غار تنها میزبان کوهنوردان حرفه‌ای و علاقمندان به پژوهش‌های باستانی است. (البته اگر قاچاقچیان و غارتگران قبلی این غار را نادیده بگیریم.) به امید روز که به آثار باستانی و طبیعت موجود در کشورمان بیشتر توجه شود.