نویسنده: مجله ستاره
بروزرسانی: 10 آذر 1400
ستاره | سرویس مذهبی – اخیراً دانشمندان به فنّاوری‌ای دست یافته‌اند که می‌توانند با استفاده از موادی در پوست یک زن، جنینی در او به وجود بیاورند که کاملاً به او شباهت دارد. این کار برای اولین بار در کشور انگلستان بر روی یک گوسفند انجام شده است. در حال حاضر قابلیت اجرای عمل شبیه‌سازی برای تولید غیرجنسی انسان و یا ترمیم اعضای آن نیز وجود دارد. اما حکم شبیه سازی انسان از نظر شرعی چیست؟
فرایند شبیه سازی انسان
این فرایند شامل مراحل زیر است:
۱. گرفتن یک تخمک بارور نشده
۲. خارج کردن هسته تخمک و ایجاد یک تخمک بدون هسته
۳. انتخاب یک سلول جسمی و خارج کردن هسته آن و هدایت آن به درون تخمک فاقد هسته
۴. تکثیر تخمک
۵. انتقال به رحم بعد از تکثیر
۶. رشد تخمک چند سلولی درون رحم و ایجاد جنین کامل
حکم شرعی شبیه سازی در حیوانات
آیا شبیه‌سازی حیوانان به وسیله تکثیر سلول‌های آن جایز است؟
آیت‌الله خامنه‌ای: این کار فی‌نفسه اشکال ندارد
آیت‌الله بهجت: ظاهراً اشکالی به نظر نمی‌رسد.
آیت‌الله سیستانی: مانعی ندارد.
آیت‌الله صافی گلپایگانی: اگر مستلزم خلاف شرع نباشد بنفسه اشکالی ندارد.
آیت‌الله مکارم شیرازی: این کار در مورد حیوانات اشکالی ندارد.
آیت‌الله نوری همدانی: در غیر انسان جایز است.
آیت‌الله فاضل لنکرانی: دلیلی بر حرمت این عمل بر حسب عنوان اولی به نظر نرسیده است، گرچه بر حسب عناوین ثانویه اشکال دارد.
شبیه سازی انسان از نظر شرعی
آیا تولید انسان کامل از طریق شبیه‌سازی شرعاً درست است؟
آیات عظام مکارم شیرازی و کاظم حائری: این کار ذاتاً اشکالی ندارد اما از نظر شرعی خالی از اشکال نیست و مفاسد و عوارض نامطلوب زیادی از نظر اجتماعی و اخلاقی به همراه دارد. ضمن این که اگر در هنگام کشت سلول مشابه در رحم انسان نیازمند نظر و لمس حرام باشد اشکال دیگری هم بر آن وارد می‌شود. به هر صورت حتی افرادی که پایبند دین و شریعتی نیستند به خاطر مفاسد اجتماعی که ممکن است در پی داشته باشد به مخالفت با آن پرداخته‌اند.
آیت‌الله سیستانی: فی حد ذاته مانعی ندارد ولی حاکم شرع می‌تواند آن را منع کند.
آیت‌الله نوری همدانی: تحقق این عمل معلوم نیست که ممکن باشد و در صورت امکان اگر با موازین اسلامی مخالف نباشد اشکال ندارد.
آیت‌الله تبریزی و علامه محمدمهدی شمس‌الدین: شبیه سازی نه تنها در انسان بلکه در سایر حیوانات نیز حرام است.
آیات عظام موسوی اردبیلی، علامه فضل‌الله، محمد مؤمن: فی حد ذاته مانعی ندارد.
آیت‌الله فاضل لنکرانی: به عنوان اولی اشکالی ندارد لکن اگر مفاسدی بر آن مترتب شود به عنوان ثانوی جایز نیست.
شیخ حسن جواهری: شبیه سازی انسان مجاز است اما انجام گسترده آن مشکلاتی را به وجود خواهد آورد. ضمن این که ادعای حرام بودن شبیه سازی حرام هست و کسی حق ندارد امر مشروعی را حرام بشمارد و بی‌دلیل فتوا بدهد.
پیوند اعضای شبیه سازی شده
ساخت اعضای بدن انسان از طریق شبیه سازی و پیوند آن به انسان دیگر چه حکمی دارد؟
آیت‌الله مکارم شیرازی: اشکالی ندارد مشروط بر این که مستلزم کار حرام خاصی نبوده باشد.
بارداری به روش شبیه سازی
اگر دختر باکره‌ای به روش شبیه سازی حامله شود آیا این حامله شدن مشروع است؟
آیت‌الله بهجت: مانعی ندارد.
آیت‌الله سیستانی: مانعی ندارد.
مسلمان شدن انسان شبیه سازی شده
به فرض آن که در کشورهای غیرمسلمان انسانی به روش شبیه سازی تولید شود آیا می‌تواند به دین اسلام مشرف شود؟
آیت الله مکارم شیرازی: تشرف چنین انسانی به دین اسلام مانعی ندارد.
معامله با انسان شبیه سازی شده
آیا می‌توان با این موجود معاشرت و معامله کرد؟
آیت‌الله مکارم شیرازی: اشکالی ندارد زیرا انسانی است مانند سایر انسان‌ها.
ازدواج انسان شبیه سازی شده
آیا انسان شبیه سازی شده می‌تواند ازدواج کند؟
آیت‌الله مکارم شیرازی: بله، از این نظر فرقی با سایر انسان‌ها ندارد.
ازدواج با انسان شبیه سازی شده چه حکمی دارد؟
آیت‌الله مکارم شیرازی: ازدواج او با هر کس به جز محارم، یعنی کسی که سلول از او گرفته شده یا در رحم او پیوند زده شده مانعی ندارد.
ارث گرفتن انسان شبیه سازی شده
آیا به انسان شبیه سازی شده ارث تعلق می‌گیرد؟
آیت‌الله مکارم شیرازی: این موجود مانند فرزند رضاعی است که محرم می‌باشد اما ارث نمی‌برد.
مجازات و محاکمه انسان‌های شبیه سازی شده
فرض کنیم فردی به کمک شبیه سازی چند نسخه بدل از خودش تولید کند. در این صورت اگر جرمی به وقوع بپیوندد و ثابت شود که این فرد یا یکی از بدل‌های او آن جرم را مرتکب شده‌اند محاکمه و مجازات آن چگونه خواهد بود؟
آیت‌الله مکارم شیرازی: دیه در میان آن‌ها تقسیم می‌شود.
اشکالاتی پیش‌بینی‌نشده شبیه سازی انسان
شبیه سازی انسان ممکن است پیامدهای مختلفی را به همراه داشته باشد که موارد زیر برخی از آن‌ها هستند:
- اختلال انساب
- ابهام در روابط خویشاوندی
- نبود پدر و مادر در موارد خاص
- ابهام در نفقه و ارث
- امکان پیدایش انسان‌های ناقص‌الخلقه
- امراض غیرقابل‌پیش‌بینی
- عدم سازگاری با حکمت و مصلحت تفاوت میان انسان‌ها
- از بین رفتن سنت ازدواج و نابودی خانواده
- از بین رفتن مفهومی به نام مادر
- امکان شکل‌گیری روابط نامشروع
- ترویج هم‌جنس‌گرایی
-
سو استفاده به جهت ارتکاب جرم
