نویسنده: سمیه قندهاری
بروزرسانی: 22 مرداد 1401
ستاره | سرویس روانشناسی – قاعدگی زنان با تغییرات هورمونی همراه است و همین امر موجب تغییرات خلقی و جسمی در بسیاری از زنان در طی چرخه قاعدگی و پیش از آن می‌شود. از جمله این تغییرات می‌توان به گرفتگی‌های عضلانی دردناک و خلق پایین در طی قاعدگی اشاره کرد که برخی از زنان دائماً، برخی گاهی آن تجربه کرده و برخی دیگر آن را تجربه نمی‌کنند. به مجموعه این تغییرات سندرم پیش از قاعدگی گفته می‌شود که آشنایی با آن و شناسایی راه‌های مدیریت آن به زنان در بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کند. در ادامه به تعریف این سندرم و مسایل روانشناختی مرتبط با آن پرداخته‌ایم.
سندرم پیش از قاعدگی چیست؟
سندرم پیش از قاعدگی (PMS) مجموعه‌ای از علایم جسمی، روانی و احساسات مرتبط با چرخه قاعدگی در زنان است. علائم سندروم پیش از قاعدگی ۵ تا ۱۱ روز پیش از شروع عادت ماهیانه آغاز می‌شود. سندروم پیش از قاعدگی علائم متنوع و گوناگونی دارد مثل تغییر در خلق‌وخو، حساس شدن سینه‌ها، میل زیاد به غذا، خستگی، کج‌خلقی و افسردگی. این سندرم معمولا در الگوی همیشگی و قابل پیش‌بینی ظاهر می‌شود. در بعضی ماهها ممکن است علایم آن شدیدا سخت بوده و در سایر مواقع عادی بوده و یا حتی بسختی قابل تشخیص شود.
در میزان بروز PMS در زنان معمولا اغراق می‌شود اما حدود ۹۰ درصد زنان در دوره‌ای از زندگی خود علائم سندروم دوران پیش از قاعدگی را تجربه می‌کنند. بعضی از زنان در ۲۰ سالگی دچار این سندرم شده، درحالیکه بعضی دیگر در اواخر ۳۰ و ۴۰ سالگی دچار این مشکل می‌شوند.
علائم سندرم پیش از قاعدگی
شایع‌ترین علائم این سندرم عبارت است از:
- علائم رفتاری و عاطفی: تنش یا اضطراب، حالت افسرده، جاری شدن اشک، تغییر در خلق‌وخو، کج‌خلقی، میل به غذا و تغییر در اشتها، اختلال در خوابیدن (بی‌خوابی)، مردم‌گریزی و تمرکز ضعیف.
- علائم و نشانه‌های جسمانی: درد مفاصل و عضلات، سردرد، خستگی، افزایش وزن به دلیل ماندن مایعات در بدن، نفخ شکم، حساس شدن سینه‌ها، گر گرفتن و یبوست یا اسهال.
جنبه های روانشناختی چرخه قاعدگی
به تغییرات خلقی که در طی ۳ یا ۴ روز قبل از شروع قاعدگی رخ می‌دهد تنش پیش قاعدگی می‌گویند. این تصور که زنان در رابطه با دوره قاعدگی تغییرات شخصیتی یا خلقی را تجربه می‌کنند توسط عامه مردم و همین طور دانشمندان شناخته شده است. البته همانطور که گفته شد این علایم در بین زنان عمومیت ندارد. این احتمال وجود دارد که ۵۰ درصد زنان هیچ نوع علایمی پیش از قاعدگی نداشته باشند.
پژوهش‌ها نشان داده است که میزان زیادی از خودکشی‌ها و اعمال بزهکاری از قبیل خشونتی که زنان مرتکب می‌شوند در طی چهار روز قبل از قاعدگی و طی چهار روز از چرخه قاعدگی رخ می‌دهد. قابل ذکر است که پژوهش‌های آماری نشان داده است که حتی با این اثرات هورمونی باز هم زنان در مقایسه با مردان کمتر مرتکب جرم می‌شوند.
استروژن و پروژسترون دو هورمون جنسی هستند که در طول ۲۸ روز چرخه قاعدگی در زنان دچار نوسان می‌شوند و اگر این نوسان خارج از حالت نرمال باشد علائم سندرم پیش از قاعدگی در زنان روی می‌دهد. به نظر می‌رسد که میزان بالای استروژن (در زمان تخمک گذاری) با خلق مثبت ارتباط دارد، در حالی که میزان پایین استروژن در طی دوره پیش از قاعدگی با خلق منفی در ارتباط است. یافته‌های یک پژوهش نشان داده است که در دوره پیش از قاعدگی اضطراب درباره مرگ، معلولیت و جدایی در بالاترین سطح خود می‌باشد، درحالی که اعتماد به نفس و احترام به خود در طی تخمک گذاری بیشتر است.
سازگاری با سندرم پیش از قاعدگی
زنان برای سازگاری با تغییرات خلقی مرتبط با قاعدگی راهکارهایی رابه کار می‌گیرند. در این زمینه بیشتر زنان از راهکار مشغول بودن و افزایش فعالیت استفاده کرده و برخی از راهکارهای دیگر مانند خوابیدن (فرار از واقعیت) استفاده می‌کنند. با این حال اکثر زنان به سرعت متوجه می‌شوند که افسردگی با شروع قاعدگی همراه است و به همین علت خود را مشغول نگه می‌دارند و توجهی به علائم روانشناختی جدی که پدید می‌آید نمی‌کنند، چرا که می‌دانند این علائم پس از چند روز بر طرف می‌شود. اما پژوهش‌ها در مورد عملکرد در طی قاعدگی نشان می‌دهد که هیچ نوع نوسانی در عملکرد افراد مانند عملکرد هوشی، حافظه، تحصیلی یا ورزشی وجود ندارد. در مورد قاعدگی باید توجه داشت که میزان تغییر خلقی به خود زن و به سازگاری روانشناختی و نیز تجربه فعلی او بستگی دارد.
در درد و ناراحتی‌های جسمانی مانند سردرد، پشت درد، دردهای معده‌ای و گرفتگی عضلات، در حال حاضر به کمک داروهایی مانند آسپیرین که جلوی ماده اولیه شیمیایی مسبب درد را می‌گیرد درد تسکین می‌یابد. دکتر پنی وایز بودوف در سال ۱۹۸۱ کشف کرد از جمله بهترین درمان‌ها برای گرفتگی عضلانی دردناک قاعدگی استفاده از داروی مفنامیک اسید می‌باشد. ورزش مرتب، رژیم غذایی مناسب (مثل اجتناب از نمک یا شکر و کافئین زیاد) و استراحت کافی نیز می‌تواند مفید باشد. خواب و استراحت کافی، یوگا، تمرینات آرام‌سازی و ریلکسیشن نیز به کاهش سردرد، اضطراب و استرس مربوط به سندرم پیش از قاعدگی کمک می‌کند.
