با مسجد الاقصی آشنا شوید

مسجدالاقصی (به‌معنی دورترین مسجد) از مهم‌ترین مسجدهای اسلامی و سومین مکان مقدس برای مسلمانان است. مسجدالاقصی در بخش جنوب شرقی بخش قدیمی اورشلیم واقع شده‌است. مسلمانان به‌مکانی که مسجد اموی، مسجد جامع قبلی و قبةالصخره در آن واقع شده‌اند، «حرم‌الشریف» و مسجد الاقصی می‌گویند.

در این مکان، سابقاً پرستش‌گاه اورشلیم و هیکل سلیمان قرار داشت که مقدس‌ترین مکان مذهبی برای پیروان یهودیت است. بر باور یهودیان، بقایای مهم‌ترین معابد دین یهود در زیر مجموعه مسجدالاقصی قرار گرفته است. یهودیان محوطه پیرامون مسجدالاقصی را «کوه معبد» می‌خوانند.

 

 

موقعیت جغرافیایی و مختصات بنا

امروزه، مسجد الاقصی در محوطه حرم شریف به طرف جنوب زمین حرم در فاصله پانصد متری مسجد صخره، قرار دارد. ساختمان مسجد در سال ۷۰۵ میلادی به پایان رسیده و دارای ۸۸ متر طول و ۳۵ متر عرض است. ساختمان مسجد بر روی ۵۳ ستون مرمری و ۴۹ پایه مربعی شکل بنا گردیده است.

مسجد الاقصی، از مساجد مقدس اسلامی واقع در شهر بیت المقدس که بنابر برخی روایات، پیامبر اکرم(ص) از آنجا به معراج رفت. این نام برگرفته از آیه نخست سوره اسراء است. این مسجد، ۹۱ سال پس از نزول این آیه، در سال ۶۲۱م ساخته شد. گفتنی است در گذشته به همه محوطه‌ای که بنای مسجد الاقصی در آن وجود دارد، مسجد الاقصی گفته می‌شده است.

 

 

تاریخچه مسجد الاقصی

وقتی عمر بن خطاب پس از فتح اورشلیم به این شهر آمد، مسجد الاقصی و سایر اماکن مذهبی اسلامی وجود نداشت. او مسجدی را در صحن تپه و کنار معابد پیشین ساخت که به مسجد عمر شهرت یافت.

عبدالملک بن مروان خلیفه اموی (۲۶- ۸۶ ه. ق) دو مسجد معروف در حرم بنا کرد که یکی از آنها مسجدالاقصی بود. درهای این مسجد با ورقه‌های طلا و نقره پوشانده شد. در زمان عبدالملک، عبدالله بن زبیر از موسم حج برای تبلیغ علیه او و بیعت گرفتن از حاجیان برای خود سود جست و در خطبه‌هایش در روز عرفه و ایام منا در مکه، با یاد‌کردن از لعنت پیامبر بر حَکم بن عاص، جد عبدالملک، و دودمانش، شامیان را به خود متمایل می‌کرد. عبدالملک نیز شامیان را از رفتن به حج بازداشت و با کمک فتوای یکی از عالمان درباری به نام زُهری، آنان را به حج‌ در بیت‌ المقدس و طواف پیرامون صخره مسجدالاقصی واداشت.

هنگامی که صلیبی‌ها در سال ۱۰۹۹م. بیت المقدس را اشغال کردند، در قسمتی از محل مسجد الاقصی، کلیسا ساختند و قسمت دیگر آن را به عنوان استراحتگاهی برای سواران و انبار ذخایر خود قرار دادند. ولی صلاح الدین ایوبی بیت المقدس را از آنها باز پس گرفت و به اصلاح مسجد پرداخت و محراب آن را تجدید بنا نمود و گنبد آن را کاشی‌کاری کرد و منبر چوبی معروف خود را در آن قرار داد.

 

 

تقدس مسجد الاقصی

معمولاً گفته می‌شود مسجدالاقصی یکی از مقدس‌ترین اماکن اسلامی برای مسلمانان است. مثلاً در برخی احادیث اهل تسنن گفته می‌شود، این مسجد، سومین حرم شریف پس از مسجد الحرام و مسجد النبی در مکه و مدینه‌است.همچنین نقل است که آدم مسجد الاقصی را ساخته و زیر بنای آنرا چهل سال پس از ساختن بیت‌الله الحرام بنا به دستور خداوند نهاده‌است.

اما برخی احادیث در کتب اهل تشیع فضیلت مسجد اقصی را بعد از مسجد کوفه می‌داند. در کتاب وسائل الشیعه (و مستدرکِ آن) بابی به نام «مستحب بودن اقامت در مسجد کوفه و نماز در آن، نسبت به سفر برای زیارت مسجد الأقصی» وجود دارد.

در روایات شیعی دیگری هم فضیلت این مسجد حتی از مسجد النبی هم بیشتر دانسته شده است: در روایتی از پیامبر اسلام آمده است: یک نماز در مسجد من (مسجد النبی) بهتر از هزار نماز در دیگر مساجد است، به جز مسجد الحرام و مسجد الأقصی.

در روایت دیگری از امام محمد باقر خطاب به ابوحمزه ثمالی آمده است: مساجد چهارگانه از نظر فضیلت و ارزش عبارتند از: مسجدالحرام، مسجدالنبی، مسجد بیت‌المقدس و مسجد کوفه؛ ای ابوحمزه نماز واجب در آنها برابر حج و نماز نافله در آنها برابر عمره ارزش دارد.

علی بن ابی طالب هم این چهار مسجد را چهار مکان در دنیا که از قصرهای بهشتی هستند معرفی می‌کند. ضمناً بیت المقدس اولین قبله مسلمانان بوده‌است، جایی که در دوران اولیه پیامبر اسلام به سوی آن نماز می‌خواندند. و در برخی احادیث شیعیان مسجد بیت المقدس مورد تقدیس قرار گرفته‌است.علمای شیعه مسجد بیت المقدس را همان مسجد الأقصی دانسته‌اند. به هر حال فارغ از اعتقادات دینی مسلمانان، قدمت بیش از یک هزار ساله این مسجد نیز سبب اهمیت تاریخی این مسجد است.

 

 

نکات جالب درباره مسجد الاقصی

• طبقه‌ي زيرين مسجدالاقصي، مسجدي روي ۸۸ ستون مربعي شكل ساخته شده است كه راه ورودي آن از ايوان مسجدالاقصي و با يك راه پله شروع مي‌شود. اين مسجد زيرزميني در قسمت جنوبي نيز به وسيله‌ي دروازه‌اي به بيرون وصل مي‌شود.
• روي مسجد زيرزميني، ساختمان اصلي مسجدالاقصي احداث شده است.
• اين مسجد كه روي ستون‌هايي از مرمرهاي درخشان ساخته شده است، ۱۱ درب ورودي دارد.
• مشهور است كه خراج هفت سال مملكت مصر براي احداث بناي قبه الصخره و مسجدالاقصي هزينه شده است.
• در بين همه‌ي كساني كه براي نوسازي و توسعه و تزئينات مسجد همت گمارده‌اند بيش از همه نام و آثار صلاح‌الدين ايوبي به چشم مي‌خورد.
• نام مسجدالاقصي از آيه‌ي اول سوره‌ي مباركه‌ي اسراء (بني اسرائيل) گرفته شده است: «سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَه …»
• معروف است در شب معراج،حضرت‏ محمد (ص) از روي قبة  صخره به معراج رفتند.

• در سال ۱۰۹۹ ميلادي صليبي‌ها اين مسجد را به كليسا تبديل كردند و روي صخره،جايگاه قرباني كردن قرار دادند؛اما صلاح‌الدين‏ ايوبي پس از فتح بيت‌المقدس آثار صليبيون را از بين برد و گنبد را تزيين كرد و ديوارها را با سنگ مرمر پوشاند.

 

 

تولیت مسجد الاقصی و درگیری‌های موجود

دولت پادشاهی اردن متولی رسمی مجموعه مسجدالاقصی است. بر اساس پیمان‌نامه‌ی صلحی که در سال ۱۹۹۴ میلادی، میان اسرائیل و اردن بسته‌شد، مقرر شد تا عبادت یهودی‌ها در محوطه مجموعه مسجدالاقصی منع شود و دولت اردن متولی رسمی مجموعه مسجدالاقصی باشد. در حال حاضر مجموعه مسجدالاقصی زیر نظر مفتی بیت‌المقدس اداره می‌شود.

از سوی دیگر یهودیان اعتقاد دارند که بقایای معبد «هیکل» معبدی که سلیمان نبی به دستور خداوند ساخت و شرح آن در کتاب مقدس، بخش عهد عتیق آمده‌است در زیر مسجدالاقصی قرار دارد و برخی تندروهای یهودی برای تخریب مسجدالاقصی و احیای آن معبد تلاش می‌کنند.

 

 

کلام آخر

در حال حاضر برای شهروندان ایرانی شرایط بازدید از این مکان مذهبی فراهم نیست ولی امیدواریم به زودی ایرانیان بتوانند به زیارت و بازدید مسجد الاقصی بروند.