تفاوت صحرا، کویر و بیابان چیست و هرکدام چه ویژگی‌هایی دارند؟

ستاره | سرویس علوم – تفاوت صحرا، کویر و بیابان در نوع خاک، نوع پوشش گیاهی، میزان آب، میزان شوری و دما است. در این مقاله ابتدا قصد داریم با ذکر مثال، به تعریف هر یک از این سه مورد بپردازیم و در انتها تفاوت‌های این سه را در قالب یک جدول مطرح کنیم. با ما همراه شوید.

صحرا چیست؟

۱. دیدگاه لغوی

از دیدگاه لغوی، صحرا Sahara اسم خاص یک منطقه بوده و منطقه‌ای خشک در شمال آفریقا است.

۲. دیدگاه اعراب

از دیدگاه عرب‌ها، صحرا، بیابان و ربع، هر سه یکی هستند.

۳. دیدگاه روستاییان

از دیدگاه مردم روستا، صحرا ناحیه‌ای خارج از ده یا روستا است. مثلا گفته می‌شود او به صحرا رفته است یا آن‌ها در صحرا علف چینی دارند. بنابراین، صحرا در ایران می‌تواند به منطقه‌ای خوش آب‌وهوا یا کشتزار گفته شود.

صحراهای معروف

از صحراهای معروف می‌توان به صحرای نامیبیا، صحرای آتاکاما و صحرای د یونی اشاره کرد که در پایین به طور مختصر با هر کدام آشنا می‌شویم:

۱. صحرای نامیبیا

نامیبیا، قدیمی‌ترین صحرای دنیاست. از آخرین بارش باران در این صحرا که در آفریقا و در امتداد ساحل نامیبیا واقع شده، ۵۵ میلیون سال است که می‌گذرد. ۸۰ هزار کیلومتر از صحرای نامیبیا، بی‌ثمر و غیرمسکونی است و منابعی غنی از اورانیوم و الماس در این بیابان یافت می‌شوند. 

۲. صحرای آتاکاما

این صحرا بین رشته‌کوه کوردیلرا و آند قرار گرفته و خشک‌ترین صحرای جهان است.

۳. صحرای د یونی

د یونی شورترین صحرای جهان است که مساحتی بالغ بر ۱۰ هزار کیلومتر مربع دارد. در گذشته در این صحرا یک دریاچه نمک وجود داشته که با گذشت زمان، خشک شده و نمک‌هایش در سطح زمین حل شده‌اند. د یونی غنی از ذخایر لیتیوم است.

بیابان چست؟

۱. از منظر لغوی

از دیدگاه لغوی، به سرزمین‌های کم باران، کم آب و گیاه و خشک بیابان یا Desert میگویند.

۲. دیدگاه اقلیم شناسی

از دیدگاه اقلیم‌شناسی، متوسط بارش سالیانه در بیابان از ۵۰ میلی‌متر کمتر است. گاهی اوقات ممکن است در طول یک یا چند سال در بیابان اثری از باران نباشد و یا حتی اگر باران ببارد به زمین نرسد (باران جنی). در بیابان ممکن است طی چند سال، فقط چند روز باران ببارد و میزان تبخیر و تعرق مطلق سالیانه، ۱۰۰ برابر بیشتر از بارش سالیانه باشد.

۳. دیدگاه گیاه شناسی

از دیدگاه گیاه‌شناسی، بیابان منطقه‌ای است که به دلیل داشتن شرایط اقلیمی خشک، پوشش گیاهی فقیری دارد و مساحت‌های زیادی از آن بدون گیاه هستند.

۴. دیدگاه ژئومورفولوژی

از دیدگاه ژئومورفولوژی، بیابان منطقه‌ای دارای پوشش گیاهی فقیر و فرسایش آبی و بادی شدید است.

۵. دیدگاه اکولوژی

از دیدگاه اكولوژی و كارشناسان سازمان ملل متحد، بیابان منطقه‌ای است که فعالیت‌های بیولوژیک از جمله فعالیت‌های انسان، حیوان و گیاه آنجا کم باشد.

بیابان‌ها چه مقدار از خشکی کره زمین را پوشش داده اند؟

بیش از یک پنجم خشکی‌های سطح زمین را بیابان‌ها تشکیل داده‌اند. در خاک بیابان‌ها مواد غذایی فراوانی وجود دارد و در صورتی که آب کافی به این خاک برسد، بسیار حاصلخیز است. در خاک بیابان مواد آلی وجود ندارد یا اگر وجود دارد مقدار آن بسیار کم است.

بیابان سرد چیست؟

بر خلاف تصور عموم، ما بیابان سرد نیز داریم. بزرگ‌ترین بیابان داغ جهان، بیابان آفریقا است و برخی از بیابان‌ها مانند بیابان گابی (Gobi) واقع در آسیا همیشه سرد هستند.

انواع بیابان

بیابان‌ها را بر اساس ویژگی‌هایی که دارند می‌توان در ۴ دسته جای داد:

• گرم و خشک (مانند بیابان‌های چی واوا، سونورا و موهاوی)
• نیمه‌خشک (مانند سیجبراش یوتا و مونتانا)
• ساحلی (مانند بیابان آتاکاما واقع در شیلی)
• سرد (مانند بیابان گابی واقع در آسیا)

بیابان‌های معروف

از بیابان‌های معروف می‌توان به بیابان گبی و صحرای آفریقا اشاره کرد که در پایین، به طور مختصر با هر کدام آشنا می‌شویم:

۱. بیابان گبی

جاده ابریشم در بیابان گبی دیده می‌شود. آب‌وهوای بیابان گبی بسیار سرد است، اما در آنجا بسیار کم برف دیده می‌شود. این منطقه شب‌هایی سرد و روزهایی سوزان دارد و شترهای بلخی در آن زندگی می‌کنند. این بیابان بالاتر از سطح دریا قرار گرفته است.

۲. صحرای آفریقا

صحرای آفریقا بزرگ‌ترین بیابان جهان است که قدمت آن به ۲ و نیم میلیون سال پیش برمی‌گردد.

کویر چیست؟

کویر یا نمکزار به زمین‌های گلی و پر نمک اطلاق می‌شود. به این دلیل که کویر سرشار از املاح و نمک‌های مختلف است، برای کشاورزی مناسب نیست. کویرها در دوران سوم زمین‌شناسی پدید آمده‌اند.

انواع کویر

دو نوع کویر وجود دارد: کویر گیاه دار و کویر بدون گیاه

• در کویر گیاه دار، گیاهانی که غیر زراعی و مقاوم به شوری هستند رشد می‌کنند.
• گیاهانی مانند نی، گز و خارشتر. در کویر فاقد گیاه به هیچ عنوان رشد نمی‌کند.

ویژگی‌های کویر

• در کویر اغلب آب وجود دارد و سطح آب زیاد است.
• برای اینکه در منطقه‌ای کویر تشکیل شود وجود زمین‌های پست، خاک نرم و ریزدانه، نوسان شدید فصلی و سطح ایستادگی بالا و همچنین وجود املاح و سازنده‌های تبخیری شور و غیر شور لازم است.
• کویر غنی از مواد معدنی بوده و فعالیت‌های استخراج معدن در این منطقه زیاد است.
• بسیاری از جاده‌های مسافرتی در دل کویرها ساخته می‌شوند و برخی از گردشگران به عنوان مقاصد گردشگری خود، کویر را انتخاب می‌کنند.

کویرهای معروف

از کویرهای معروف می‌توان به کویر سالاردو بیونی، کویر بونویل و کویر لوت ایران اشاره کرد که در پایین، به طور مختصر با هر کدام آشنا می‌شویم:

۱. کویر سالاردو بیونی

بزرگ‌ترین کویر دنیا، کویر سالاردو بیونی (Salar de Uyuni) نام دارد که در کشور بولیوی و در دو شهر پوتسوی (Potosi) و اورورو (Oruro) واقع شده است. این کویر در ارتفاع ۳۶۵۶ متری از سطح دریا واقع شده و محل زندگی فلامینگوهای صورتی است.

۲. کویر بونویل (Bonneville)

کویر بونویل، باقیمانده رودی به همین نام در ۱۷ هزار سال پیش بوده ودر ایالت یوتا واقع شده است. مساحت این کویر ۱۱۷ کیلومتر مربع تخمین زده می‌شود.

۳. کویر لوت ایران

تفاوت صحرا، کویر و بیابان

در جدول زیر تفاوت صحرا، کویر و بیابان را از نظر آب‌وهوا، نوع خاک، پوشش گیاهی، میزان شوری و نمک، میزان آب، دما و غیره شرح داده‌ایم.

نتیجه‌گیری

بر اساس آنچه در این مقاله توضیح داده شد، صحرا می‌تواند منطقه‌ای بسیار خوش آب‌وهوا باشد؛ این در حالی است که پوشش گیاهی در بیابان بسیار کم و نادر به نظر می‌رسد. همانطور که مشاهده کردید، یکی از معروف‌ترین کویرهای جهان، کویر لوت است. پیشنهاد می‌کنیم با مطالعه مطلب دشت لوت، کویری در قلب ایران با این منطقه بیشتر آشنا شوید. همچنین می‌توانید نظرات و پیشنهادات خود را در خصوص این مقاله با ما و سایر مخاطبان ستاره به اشتراک بگذارید. از اینکه تا پایان همراه ما بودید از شما سپاسگزاریم.