علت و علائم استرس در نوجوانان چیست؟

ستاره | سرویس  روانشناسی – اگرچه معمولا یک نوجوان نگرانی‌هایی در مورد پرداخت قبض، شغل یا مراقبت از خانواده ندارد، اما باز هم از منابع مختلف استرس را تجربه می‌کند. نوجوانان با مسائلی مانند زورگویی، فشار همسالان و موضوعات مرتبط با تحصیل سروکار دارند که هر کدام می‌تواند بسیار استرس‌زا باشد.

استرس پاسخ بدن و مغز به یک تغییر یا چالش در زندگی است. بدن ما می‌تواند مقادیر کمی از استرس را تحمل کند، اما استرس زیاد بر سلامت جسمی و روانی ما تأثیر می‌گذارد. شناخت علل و علائم استرس در نوجوانان، به آنان یا والدینشان کمک می‌کند تا به موقع اقدام کرده و مانع تاثیرات منفی آن در زندگی حال و آینده شوند.

در حالی که هر نوجوانی با وقایع زندگی و چالش‌های منحصر به فردی روبروست، اما برخی شرایط برای بسیاری از نوجوانان مشترک است:

نمرات مدرسه، آماده شدن برای کنکور، فکر کردن در مورد کار و بعد از فارغ‌التحصیلی و… منابع استرس مرتبط با تحصیل هستند. استرس مدرسه کاملا واقعی و محسوس است. از طرف دیگر انجام تکالیف خانه و فشار درس اغلب باعث می‌شود نوجوانان خیلی از فعالیت‌های فوق برنامه مورد علاقه‌شان را از دست بدهند.

مدرسه استرس اجتماعی نیز به دنبال دارد. نوجوانان طبیعتا می‌خواهند هم‌سطح همسالان و دوستان خود در مدرسه باشند و شبکه‌های اجتماعی مدام آن‌ها را وادار می‌کند که خودشان را با دیگران مقایسه کنند.
نوجوانان همچنین اغلب با فشار همسالان روبرو هستند. ممکن است برای انجام فعالیت‌هایی که خارج از محدوده امن‌شان است، از طرف همسالان خود تحت فشار قرار بگیرند.

اگرچه علنی در مورد آن صحبت نمی‌کنند، اما مسائل مختلف خانوادگی نیز ممکن است باعث ایجاد نگرانی در نوجوانان شود. جر و بحث‌های خانوادگی، طلاق، بیماری و مشکلات اقتصادی همگی می‌توانند برای کودکان و نوجوان نیز در خانه استرس زیادی ایجاد کنند. گاهی والدین هم با انتظارات خود نوجوانان را تحت فشار قرار می‌دهند.

نوجوانان دچار تغییرات جسمی زیادی می‌شوند. پنهان کردن این تغییرات معمولا دشوار است و نوجوانان اغلب خود را با دوستان و همسالان خود مقایسه می‌کنند. طبیعی است در این مدت احساس فشار و استرس کنند. ممکن است سریعتر یا کندتر از دیگران رشد کرده و همین امر باعث شود به سختی با تغییرات بدنی خود کنار بیایند یا گاهی دچار بلوغ زودرس شوند.

بعضی اوقات احساس می‌شود همسالان در مرکز دنیای نوجوانان قرار دارند. اینکه چگونه بخواهند به خواسته‌های دوستان خود پاسخ دهند آن‌ها را دچار استرس می‌کند. اینکه نوجوان یاد بگیرد به دیگران کمک کرده و از آن‌ها حمایت کند، مهم است؛ اما تعیین مرز‌های تأثیر مشکلات دیگران بر زندگی، مخصوصا برای نوجوانان دشوار است.

در نوجوانی ممکن است احساسات جدید جنسی یا عاشقانه، نوجوان را به سمت دیگران جذب کند. این جذابیت در عین طبیعی بودن، می‌تواند استرس‌زا و گیج کننده باشد. ممکن است نوجوان دچار شک و تردید نسبت به خود یا عدم اعتماد به نفس شود. برخی از نوجوانان نیز در مورد هویت جنسی یا گرایش جنسی خود دچار تردید می‌شوند (اختلال هویت جنسی) و همین امر استرس آن‌ها را بیشتر می‌کند.

مهم نیست که شما یک نوجوان باشید یا یک بزرگسال، تغییرات عمده زندگی می‌تواند باعث استرس شود. بیماری، تصادف، زورگویی یا سوءاستفاده می‌تواند تأثیر بسزایی در میزان استرس نوجوانان داشته باشد. تغییرات خانوادگی، مانند طلاق یا فوت یک عزیز، نیز می‌تواند استرس ایجاد کند. مخصوصا اینکه اغلب برای نوجوانان بیان احساسات کار سختی است.
یکی دیگر از تغییرات استرس‌زا برای نوجوانان تغییر مدرسه است، زیرا باید روابط دوستی و شیوه رفتاری جدیدی در پیش بگیرند.
اخبار رویداد‌های مهم جهانی که ترسناک یا آسیب‌زا هستند نیز می‌تواند در نوجوانان استرس ایجاد کند؛ و امروزه در عصر دیجیتال اجتناب از این اخبار امکان پذیر نیست. شنیدن خبر‌های ترسناک، چه در کشور ما باشد چه در خارج از کشور، باعث می‌شود در مورد امنیت خانواده و دوستانمان احساس ترس و نگرانی کنیم.

استرس  اغلب منجر به شکایات جسمانی می‌شود. سردرد‌های مکرر، دل درد و دیگر ناراحتی‌های جسمی ممکن است نشانه استرس باشد.

مشکل در به خواب رفتن یا در خواب ماندن می‌تواند نشانه استرس باشد. مشکلات خواب یک چرخه معیوب ایجاد کند؛ یک نوجوان خسته کمتر می‌تواند استرس را تحمل کند و استرس مانع خواب راحت می‌شود.
برخی دیگر از نوجوانان تحت استرس بیش از حد می‌خوابند. نوجوانی که همیشه بعد از مدرسه می‌خوابد یا کسی که در آخر هفته تمام روز در رختخواب است احتمالا دارد تلاش می‌کند تا از استرس فرار کند.  

بعضی اوقات استرس ناشی از مسائل مربوط به مدرسه است و در بعضی مواقع، مشکلات تحصیلی نتیجه استرس در نوجوانان است. اگر نمرات نوجوان شما کاهش یافته است، یا اینکه زیاد از مدرسه غیبت می‌کند، در نظر داشته باشید که شاید این تغییرات ناشی از استرس در او باشد.

اگرچه نوجوانان به طور طبیعی خلق بی ثباتی دارند و زود عصبی می‌شوند، نوجوانی که تحت استرس است احتمالا تحریک پذیرتر خواهد بود. نوجوانی که با مسائل و ناراحتی‌های کوچک تحریک می‌شود، در مقابله با چالش‌های بزرگ زندگی زود از پای در خواهد آمد. باید بدانید با پرخاشگری در نوجوانان چگونه برخورد کنید!

استرس احتمالا عادت‌های اجتماعی نوجوان را تغییر می‌دهد. اگر نوجوانتان منزوی شده، زمان زیادی را در اتاق خود می‌گذراند یا علاقه‌ای به صحبت با دوستانش ندارد، ممکن است دچار مشکلاتی شده که او را از لحاظ روانی تحت فشار قرار داده است.

مشکلات رفتاری اغلب نتیجه استرس در نوجوانان است. استرس می‌تواند مشکلات رفتاری مختلف از گستاخی تا فرار از مدرسه را افزایش دهد. با این حال از رفتار‌های نادرست به این بهانه که مربوط به استرس هستند، چشم پوشی نکنید.

هنگامی که نوجوانان ذهن بیش از حد مشغولی دارند، تمرکز بر روی کارشان برای آن‌ها دشوار می‌شود. احتمالا سر کلاس زود گیج و آشفته می‌شوند و در خانه نیز نمی‌توانند مدت طولانی روی تکالیفشان کار کنند. در مورد درمان عدم تمرکز در نوجوانان در ستاره بیشتر بخوانید.

نوجوانانی که دچار استرس می‌شوند، بیشتر به سرماخوردگی و سایر بیماری‌های جزئی مبتلا می‌شوند و ممکن است به همین علت خیلی از دورهمی‌ها یا کلاس‌های مدرسه را از دست بدهند.

از نوجوانان تحت استرس حرف‌های منفی زیادی می‌شنوید. به عنوان مثال، یک نوجوان ممکن است از جملاتی مانند «هیچ کس مرا دوست ندارد» یا «هیچ چیز درست پیش نمی‌رود» زیاد استفاده کند. اگر چه چنین صحبت‌هایی از طرف نوجوانان تا حدی طبیعی است، اما تکرار زیاد آن می‌تواند نشانه استرس در نوجوانان باشد.

نوجوانان تحت استرس اغلب در مورد همه چیز نگران هستند. آن‌ها نگران این هستند که اتفاق بدی خواهد افتاد یا دیگران چه فکری در مورد آن‌ها می‌کنند. اگر نوجوانی بیش از حد معمول ابراز نگرانی می‌کند، احتمالا تحت فشار و استرس است.

بسیاری از نوجوانان نمی‌توانند در مورد علت استرس خود حرف بزنند و احساسشان را تنها با رفتار خود نشان می‌دهند. اگر فکر می‌کنید فرزند شما با استرس دست و پنجه نرم می‌کند، خودتان شروع به صحبت کنید و اگر لازم بود تکنیک‌های ساده مدیریت استرس را به او آموزش دهید.
اگر استرس نوجوان شما کار‌های مربوط به مدرسه یا خانه و رابطه با دوستانش را مختل کرده است، احتمالا باید به دنبال کمک حرفه‌ای باشید. علائمی که بیش از دو هفته طول بکشد، می‌تواند نشانه وجود یک مشکل روانی اساسی‌تر مانند افسردگی در نوجوانان یا اختلال اضطراب باشد. با پزشک یا روانشناس صحبت کنید. مشاور مدرسه نیز می‌تواند به شما کمک کرده و شما را به یک درمانگر برای مشاوره تخصصی‌تر ارجاع دهد.

وقتی استرس زیاد می‌شود، باید یک قدم به عقب برداریم و با بررسی آنچه که باعث ایجاد فشار شده است روش‌های سالم مقابله را بیابیم. بدون حمایت مناسب، استرس در نوجوانان باعث می‌شود بیشتر در معرض مشکلات روانی و جسمانی یا مشکلات تحصیلی قرار گیرند؛ بنابراین مهم است که علائم هشدار دهنده در نوجوانان تحت استرس را بشناسیم تا بتوانیم به موقع مداخله کنیم.

پیشنهاد می‌شود حتما مقاله «رفتار با نوجوان در سن بلوغ» را بخوانید و اگر تجربه ای در این زمینه دارید آن را از بخش نظرات و پرسش‌ها برای ما ارسال نمایید.