هنر فیروزه کوبی هنری است بر اساس قرار دادن فیروزه روی سطح ظروف. ظرف اصلی فیروزه می‌تواند از جنس مس، برنج، نقره، ورشویی یا برنز باشد. گلدان، گلاب پاش، تنگ، صراحی، شمعدان و … از جمله ظروفی هستند که با فیروزه می‌سازند.
ستاره | سرویس فرهنگ و هنر – هنر‌ها یا صنایع دستی ایران هرکدام جذابیت و گیرایی خود را دارند. ولی از میان همه‌ی هنر‌ها، فیروزه کوبی از جذابیت و گیرایی خاصی برخوردار است. در ادامه به معرفی هنر فیروزه کوبی و ظروف فیروزه و ویژگی‌های‌شان خواهیم پرداخت.
همان طور که از اسمش پیداست فیروزه کوبی هنری است که در آن فیروزه روی سطح ظرف قرار داده می‌شود. فیروزه کوبی یکی از صنایع دستی ایران است که از زیبایی و جذابیت بالایی برخوردار است. ظرف اصلی فیروزه می‌تواند از جنس مس، برنج، نقره، ورشویی یا برنز باشد. در فیروزه کوبی قطعه‌های کوچک سنگ فیروزه به حالت موزاییکی بر روی سطح ظرف چسبانده شده و بین قطعه‌های فیروزه نوعی لاک تیره‌رنگ قرار می‌گیرد. هرچه تعداد فیروزه‌ها بیشتر باشد یا به عبارت دیگر ظرف فیروزه کوبی شده پرکارتر و منظم‌تر باشد و فاصله کمتری بین قطعات فیروزه باشد، دارای ارزش هنری بیشتری است.
مرکز ساخت ظروف فیروزه
هنر فیروزه کوبی جزء معدود هنر‌هایی است که سابقه‌ای چندان طولانی ندارد. بر اساس گفته‌ی صاحب نظران این هنر از حدود ۷۰ سال پیش به دست یوسف حکمیان (معروف به محمدرضا) در مشهد (خراسان شمالی) انجام شده و یا از روسیه به ایران آمده و ۲۰ سال پس از آن توسط حاج داداش به اصفهان برده شد. در حال حاضر این هنر بیشتر در اصفهان ارائه می‌شود.
فیروزه کوبی در ابتدا بر روی زیورآلاتی مثل دستبند، گل سینه، گوشواره و… انجام می‌شد، ولی با گذر زمان و پیشرفت در این هنر ظروف تزئینی از جمله ظرف‌هایی مثل کاسه و بشقاب، گلاب پاش، کشکول، میوه خوری، شکلات خوری و … هم فیروزه کوبی شدند.
مراحل ساخت ظروف فیروزه
ساخت یک ظرف فیروزه شامل سه مرحله است.
مرحله اول (زرگری)
در این مرحله ظرف اصلی فیروزه و سطح کار که یکی از فلزات مس، برنج، نقره، ورشویی یا برنز است، توسط فلز ساز یا زرگر ساخته می‌شود و یک سطح صاف و سیقل خورده را برای مرحله‌ی بعد تحویل استاد فیروزه کوب می‌دهد. در طی مراحل زرگری ضخامت کلیه‌ی قسمت‌های ظرف باید یکسان شود، زیرا در غیر این صورت در حین فیروزه کوبی و پرداخت نهایی اثر ممکن است فلز آسیب دیده دچار پارگی شود. ضخامت ظرف به ابعاد و اندازه‌ی ظرف بستگی دارد و از حدود ۳ الی ۵ سانتی متر قابل تغییر است. روشن است که هرچه ظرف بزرگتر باشد باید ضخامت بیشتری داشته باشد.
زرگر قسمتی را که قرار است فیروزه کوبی شود مشخص می‌کند (مرحله‌ی نکرکاری) به این صورت که قسمت‌هایی از ظرف که قرار است فیروزه کوبی شود حدود ۲ تا ۳ میلیمتربا زاویه‌ی ۹۰ درجه پایین می‌رود. تا قبل از این که روش نکرکاری ابداع شود از روشی به نام کندن استفاده می‌کردند به این صورت که رشته‌هایی از جنس خود ظرف به ضخامت ۲ تا ۳ میلی متر بر روی ظرف، در بالا و پایین قسمتی که قرار بود فیروزه کوبی صورت گیرد، با لحیم نقره، لحیم می‌شد. این کار معمولا توسط زرگر و به ندرت توسط فیروزه کوب انجام می‌شود. نکرکاری باعث محکم‌تر شدن ظرف در برابر ضربه می‌شود.
مرحله‌ی دوم (فیروزه کوبی)
در مرحله‌ی فیروزه کوبی ابتدا استاد کار، فیروزه‌هایی که از نظر ابعاد با همدیگر مشابه و مناسب برای آن ظرف باشد را جدا می‌کند. سپس سطح قسمتی که قرار است فیروزه‌ها روی آن قرار بگیرد کمی لاک گردویی (لاک پودر شده) می‌ریزد وتا زمانی که لاک مذاب است، سنگ‌های فیروزه را روی سطح می‌چسباند. پس از آن سطح‌های خالی را با فیروزه‌های ریزتر پر می‌کند و نهایتا سطح را به کمک سنگ «آب سان» صاف و صیقلی می‌کنند تا برجستگی‌های لاک و فیروزه از بین رفته و سطحی یک دست به دست آید. در این مرحله است که رنگ واقعی فیروزه نمایان می‌شود. در مرحله‌ی نصب فیروزه بر فلز باید دقت فراوانی به کار برد تا فیروزه‌ها منظم در کنار هم قرار بگیرند و بین سنگ‌ها حدالامکان فاصه‌ای وجود نداشته باشد.
مرحله‌ی سوم (پرداخت کاری)
درا ین مرحله روی سطح فیروزه کوبی شده را پولیش و سپس پلی استر می‌کشند تا از سطح کار محافظت کند و زیبایی‌اش دو چندان شود.
وسایل ضروی هنر فیروزه کوبی
قالب
چکش
دریل
چراغ گاز
چراغ بنزینی
گاز انبر
انبردست
پنس
منقاش لوله‌های مختلف فلزی
سوهان
سنگ سمباده
کاربرد‌های فیروزه کوبی
هنر فیروزه کوبی بر روی زیور آلات و ظروف انجام می‌شود و اشیای تزئین شده با فیروزه بیشتر جنبه‌ی دکوری و تزئینی دارند. برخی از این اشیا عبارتند از:
قندان، گلدان، گلاب پاش، سنگاب، بشقاب، تنگ، جعبه جواهرات، صراحی، پارچ، آیینه و شمعدان، لاله، شیرینی خوری، تابلو‌های فیروزه کوبی و….
مشهورترین فیروزه کاران
یوسف حکمیان
حاج داداش
الیاهو
سلیمان صدیق پور
روبن یروشالمی
محمدحسن جعفری
همانطور که می‌دانید هنر فیرزوه کوبی تنها هنر ایران و ایرانیان نیست. هنرهای زیادی مانند منبت کاری، مینا کاری، قلمکاری، خاتم کاری و … هستند که نشان از ذوق و هنر ایرانیان دارد.
آیا ظروف فیروزه کوب شده برای شما جذابیت دارد؟ شما به کدام یک از صنایع دستی ایران علاقه بیشتری دارید؟ نظرات خود را با و سایر کاربران ستاره در میان بگذارید.
سلام دوستان من طبق تجربه ای که داشتم توضیه می کنم اگه خاستید بخرید حتما از سایت حامد کریمی خرید کنید. خیلی تقلی میفروشن این روزا اما برند کریمی مطمئنه. شناسنامه و ضمانت ده ساله داره.
نویسنده: ساغر شفیعی
بروزرسانی: 26 مهر 1400
زهرا
سلام دوستان من طبق تجربه ای که داشتم توضیه می کنم اگه خاستید بخرید حتما از سایت حامد کریمی خرید کنید. خیلی تقلی میفروشن این روزا اما برند کریمی مطمئنه. شناسنامه و ضمانت ده ساله داره.
ریحانه
سلام واقعا درسته. من قبلا از طروف فیروزه کوبی کریمی خرید کردم واقعا کاراشون خوبه. گارانتی هم داره